تبیان، دستیار زندگی

برگرفته از http://www.shirazi.ir/maghalat/akhlagh/67.html

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله رب العالمین وصلّى الله على محمد وآله الطاهرین ولعنة الله على اعدائهم أجمعین

در روزهای ماه مبارك رمضان هستیم و  در روزهاى گرامى و شب هاى گران قدر این ماه خدمتى می دهیم و یا در راه گسترش فرهنگ اسلام و قرآن زحمتى می کشیم، دعا می خوانیم، نمازهاى مستحبى به جا آورده، یا اطعام می کنیم .همه آن ها در پرونده اعمال ثبت و ضبط مى گردد و به فرموده قرآن، ذره اى از آنها نابود نخواهد شد.
همچنین بانوان ارجمندى كه در منازل، حسینیه ها، حرم هاى مطهر معصومین علیهم السلام یا فرزندان و نوادگان آنان و یا در حرم مطهر كریمه اهل بیت، حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام براى سایر خانم ها سخنرانى كرده اند و یا خانم هایى كه به سخنرانى ها گوش داده و یا هر عمل خیر دیگرى انجام داده اند، نزد خدا محفوظ خواهد ماند و خداى متعال در دنیا و آخرت آن را جبران خواهد كرد، به گونه اى كه وقتى شخص متوجه مى شود آن پاداش بزرگ در عوض فلان عملِ به ظاهر كوچك است، بسیار حسرت مى خورد كه چرا اعمال بیشترى همانند آن عمل انجام نداده؟ و چرا در آن راه بیشتر موفق نبوده است؟ اگر كوتاهى كرده باشد در آن هنگام حسرت مى خورد كه چرا در انجام كارهاى خیر كوتاهى كرده است. بنابراین، در این روزهاى پایانى ماه مبارك رمضان، كوشش كنید براى آخرت خود، اندوخته اى فراهم آورید.

:: شكور بودنِ خدا

یكى از نام هاى خداى ـ تبارك و تعالى ـ كه معمولاً در شب هاى قدر در دعاها و به خصوص در دعاى جوشن كبیر خوانده اید «شكور» است، یعنى خدا، خوب و دقیق و افزون بر استحقاق افراد، از آنان سپاس گزارى مى كند. خداى متعال در قرآن به آل داوود دستور داده است كه عملاً سپاس گزار باشند، آن جا كه مى فرماید:
«اعْمَلُوا ءَالَ دَاوُ دَ شُكْرًا...»[1]؛ اى خاندان داوود، شكرگزار باشید.
همان گونه كه در قرآن آمده است، خداى متعال در گفتار و عمل، شكرگزارى مى كند، بدین صورت كه با دادن سلامتى، عزت، علم، تقوا، عمر، توفیق، اولاد و انواع بخشش هاى مالى و مادى، اعمال ما را جبران خواهد كرد.
به هر حال، با توجه به این كه خداى متعال خود از شما و همه كسانى كه در راه او خدمت مى كنند سپاسگزارى مى كند، قطعا به صورت عملى از شما سپاس گزارى خواهد كرد، چه این كه خود را «شكور» خوانده است.

:: وظایف مهم بانوان

وظیفه خود مى دانم در این روزهاى پایانى ماه مبارك رمضان، درباره سه وظیفه مهم بانوان محترم مطالبى به عنوان تذكر بیان كنم. البته ادله شرعى، رعایت و انجام این وظایف را جزء واجباتِ كفایى مى دانند.
سه وظیفه مهم بانوان محترم: تعلیم و تعلّم، تربیت فرزندان و افراد جامعه و رفع حوائج بانوان است.

:: وجوب تعلیم و تعلّم

همان گونه كه مستحضرید، مردان تا حدودى در مسأله تعلیم و تعلّم، تربیت و قضاء حوائج مردم تلاش مى كنند، اما بانوان محترم على رغم این كه اهمیت و ضرورتِ پرداختن به این مسائل در میان آنان بیشتر و ضرورى تر است، ولى خیلى كمتر از حد نیاز در این امور تلاش كرده اند كه با توجه به ادله شرعىِ موجود در این باره، واجب است بانوان محترم خود مسئولیت این امور را بر عهده گیرند.
بنابراین، بر بانوان محترم واجب عینى است كه عقاید، اخلاق و احكام اسلامى و واجبات و محرمات را فرا گیرند و به آن ها عمل كنند و واجب كفایى است كه این ها را به دیگران نیز آموزش دهند.

همان گونه كه یك دختر مسلمان وقتى نُه سالش تمام و وارد سن ده سالگى و از نظر شرع بالغ و مكلّف شد بر او واجب است نمازهاى روزانه را به جا آورد، نیز بر او واجب است به اصول دین اعتقاد پیدا كند، یعنى باید به وجود خداى یكتا و صفات ثبوتیه و سلبیه او و به عدل، نبوت، امامت و معاد ایمان بیاورد و عقیده پیدا كند. به دیگر بیان باید به طور یقینى باور كند خدایى هست و آن خدا، واحد و عادل است و نیز باور كند كه خدا براى هدایت مردم پیامبرانى فرستاده است كه اولین آنان حضرت آدم علیه السلام و آخرین شان حضرت محمد بن عبداللّه صلى الله علیه و آله ، خاتم و اشرف انبیا هستند. نیز دخترى كه نُه سالش تمام شده واجب است عقیده داشته باشد كه پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله دوازده جانشین دارند كه امامان به حق هستند و اولین آنان، حضرت امیرالمؤمنین على بن ابى طالب علیه السلام و آخرین شان حضرت بقیة اللّه ، حجة بن الحسن(عجل اللّه فرجه) است. نیز عقیده داشته باشد هركس كه از دنیا مى رود، روزى زنده خواهد شد و در برابر اعمال نیك، مستحق ثواب خواهد بود و در برابر ارتكاب گناهان و زشتى هایى كه انجام داده ـ اگر مشمول عفو خداى متعال قرار نگرفته باشد ـ كیفر خواهد شد.

:: ضرورت تعلیم عقاید به فرزندان

نكته مهم در این مسأله این است كه باید اصول دین به دخترانى كه وارد ده سالگى شده اند، به گونه اى آموزش داده شود كه به یقین برسند، یعنى همان گونه كه مثلاً به دانش آموز دوره ابتدایى، جدول ضرب را مى آموزند كه باور مى كند دو ضرب در ده مى شود بیست، همین طور هم باید در حد فهم آنان، اصول دین به گونه اى به آنان آموزش داده شود كه به آن ایمان پیدا كنند. بر دیگران نیز واجب است با گفت وگو و ارائه استدلال هاى قابل فهم براى آنان، به محكم تر شدن باورشان به عقاید اسلامى كمك كنند.

زمانى كه نُه سال قمرى دختر تمام شد، واجب است علاوه بر اعتقاد به اصول دین، اخلاق اسلامى را فرا گیرد. بر دیگران نیز واجب است آنان را به رعایت و پاى بندى به اخلاق پسندیده و دورى جستن از محرمات و اخلاق ناپسند، تشویق كنند. همچنین یك دختر نُه ساله، باید احكام اسلام را، مانند: تقلید، طهارت، نماز، روزه و امثالهم را به اندازه اى كه به آنها نیاز دارد، به خصوص واجبات و مبطلات نماز، شكیات، واجبات و مبطلات روزه، وضو، غسل، فرق واجبات و مستحبات و سایر اعمال عبادى را فرا گیرد. نیز احكام حرام مانند: دروغ گفتن، تهمت زدن، ظلم كردن، دخالت در اموال دیگران بدون اجازه صاحبش، و مانند اینها را از همان ابتداى تكلیفش فرا گیرد و دیگران نیز در برابر آنان مسئولیّت دارند كه در فراگیرى احكام كمك شان كنند.

:: فاطمه زهرا علیهاالسلام و آموزش

در این باره روایتى نقل شده است كه براى اثبات اهمیت این موضوع از اعتبار قوى برخوردار است. مضمون روایت این است كه:
روزى خانمى دخترش را خدمت حضرت زهرا علیهاالسلام فرستاد تا چند مسأله از ایشان بپرسد. هنگامى كه خدمت آن حضرت رسید، مسائل خود را یكى پس از دیگرى عنوان كرد و ایشان به همه آنها جواب دادند، تا این كه سؤال كننده متوجه شد، آن حضرت پاسخ ده مسأله او را داده اند. از این رو شرمنده شد و از این كه وقت ایشان را گرفته بود معذرت خواست، اما حضرت زهرا علیهاالسلام در پاسخ این معذرت خواهى او مطلبى فرمودند كه براى تمام بانوان محترم و مؤمنِ تاریخ درس سازنده اى است.
ایشان فرمودند: پاداش این عمل به قدرى عظیم است كه آگاهى از آن پاداش، خستگى مرا مى زداید.
آن حضرت در قالب یك مثال و براى آشنا كردن او با پاداش چنین كارى فرمودند:
اگر شخصى را اجیر كنند تا بار سنگینى را از كوه بالا ببرد و دستمزد هنگفتى براى او تعیین كنند، آن شخص با وجود این كه باید آن محموله سنگین را بالاى كوه ببرد، اما احساس خستگى نمى كند، زیرا مى داند در برابر انجام این كار، دستمزد زیادى دریافت مى كند. به عنوان مثال اگر مزد كارگرى روزى یك چهارم مثقال طلا باشد، اما به او بگویند كه براى انجام این عمل یك كیلو طلا به شما مى دهیم ـ كه بیشتر از درآمد حدود سه سال یك كارگر است ـ او دیگر احساس خستگى نمى كند، یعنى هرچند سنگینى بار و سختى بالا بردن آن از كوه، او را مى آزارد اما با رضایتمندى تمام و كمال میل و رغبت این سختى و خستگى را تحمل مى كند و كار خود را به انجام مى رساند.

شما خانم هاى محترم نیز چون مى دانید هر مسأله اى كه به دختر خود، یا سایر دختران آموزش مى دهید چقدر براى شما پاداش در بردارد، از این رو هرچند این كار وقت شما را بگیرد و یا در این راه خسته شوید، همین كه پاسخ حضرت زهرا علیهاالسلام را به خاطر آورید، خستگى تان را مى زداید.
از دیگر سو همان گونه كه بر شما واجب است احكام دین را به سایر خانم ها آموزش دهید، بر آن ها نیز واجب است كه واجبات و محرمات را فرا گیرند. مثلاً یك خانم شوهردار، باید وظایف واجب خود را در برابر شوهرش و نیز محرماتى كه باید نسبت به شوهر از آنها دورى كند فرا بگیرد. همچنین باید خانم ها واجبات و محرمات خود را نسبت به پدر، مادر، فرزند و به طور كلى، نسبت به محارم و غیر محارم فرا گیرند.

:: آموزش علوم اهل بیت علیهم السلام

در روایت صحیح وارد شده است كه امام رضا علیه السلام در حق كسى كه وظایف شرعى خود و علوم اهل بیت علیهم السلام را فرا گیرد و به دیگران نیز آموزش دهد دعا فرمودند.
شاید مردان تا اندازه اى نسبت به این مسئولیّت انجام وظیفه مى كنند ـ هرچند كافى نیست ـ اما خانم ها كمتر از مردان در این زمینه تلاش مى كنند. از این رو باید، عده اى از خانم ها مسئولیّت انجام این واجب را به عهده گیرند تا از مسئولیّت دیگران كاسته شود. اساسا واجب كفایى، یعنى این كه همه مكلّفانى كه توانایى دارند، نسبت به انجام آن مسأله، مسئول هستند.

مثلاً اگر در همین جلسه دختر خانمى گرفتن وضو و احكام آن را نداند یا احكام غسل، واجبات نماز، شیوه تیمم كردن یا واجبات و محرمات را نداند و خانمى بتواند به او آموزش دهد، اما اقدام نكند و وظیفه تعلیم را ترك كند، به فتواى همه مراجع تقلید ـ از هزار سال قبل تا به امروز ـ او مرتكب گناه شده است، یعنى اگر از میان گروهى كه حكم مسأله را مى دانند، یك نفرشان آن را بیان كند، از دیگران رفعِ تكلیف شده است، اما اگر هیچ كدام او را با احكام و وظیفه شرعى اش آشنا نكردند، در این صورت همه مرتكب گناه شده اند. همچنین اگر خانمى حكم مسأله اى را نمى داند، اما مى تواند آن را در رساله عملیّه مطالعه و یا از دیگرى سؤال كند، بر او واجب است حكم آن را فرا گیرد و به كسى كه حكم مسأله را نمى داند آموزش دهد و چنانچه در این زمینه كوتاهى كند، گناهكار محسوب مى شود، مگر آن كه توان فرا گرفتن آن را نداشته باشد كه در این صورت معذور است.