تبیان، دستیار زندگی

سورة الفاتحة

 

نام سوره      فاتحه         شمارۀسوره       1          محل نزول      مکه

 

تعداد آیه      7         تعداد کلمه       29         تعداد حروف     142

 

معنی : گشاینده

 

علت نامگذاری سوره:

 

چون آغازگر قرآن است به این نام نامیده شده و این سوره در زمان خود پیامبر ^(ص) نیز همین نام را

 

داشته است و به خاطر حمد و ستایشی كه از خداوند^(ج) به عمل آمده نام دیگر سوره( حمد ) است.«آیه ⁽¹⁾ حمد»

 

نام های دیگرسوره :

 

حمد،وافیه,شكر,سبع الثانی,ام الكتاب,اساس,كافیه,الكنز، ام القرآن، مناجات، شفا، دعا، صلوة

 

محتوی سوره :

 

نعمتها و تربیت همه موجودات از ذات مقدس خدا^(ج) سرچشمه می گیرد. اساس خلقت و تربیت و

 

حاكمیت خدا^(ج) بر پایه رحمت و رحمانیت است. توجه به معاد و سرای پاداش اعمال و حاكمیت خدا^(ج) بر

 

آن دادگاه. بیانگر توحید در عبادت و تكیه گاه انسان به خدا^(ج) . بیان نیاز و عشق بندگان به هدایت

 

الهی. توضیح صراط مستقیم كه از راه مغضوبین و گمراهان جداست. اوّلش ستایش، وسطش اخلاص و

 

آخرش نیایش است. 

 

ترتیب سوره :

 

به ترتیب جمع آوری، اولین سوره است كه در قرآن آمده است. به ترتیب نزول، یك بار در مكه و یك

 

بار در مدینه نازل شده است .

 

داستانهای سوره :  ندارد.

 

آیۀ اول سوره :

 

الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ 

 ( ستایش مخصوص خداوندى است كه پروردگار جهانیان است.)

 

 

آیۀ آخر سوره :

 

صِرَاطَ الَّذِینَ أَنعَمتَ عَلَیهِمْ غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِمْ وَلاَ الضَّالِّینَ

 

 ( راه كسانى كه آنان را مشمول نعمت خود ساختى، نه كسانى كه بر آنان غضب كرده‏اى، و نه گمراهان.)

 

فضیلت سوره :

 

پیامبر اسلام ^(ص) فرمودند: «هر مسلمانی سوره حمد را بخواند, پاداش او به اندازه كسی است كه دو سوم

 

قرآن را خوانده است ». نقل شده كه پیامبر^(ص) فرمودند: «خداوند ^(ج) به خاطر دادن سوره حمد بر من

 

منت نهاده و آنرا در برابر قرآن عظیم قرار داده و سوره حمد با ارزشترین ذخایر عرش خدا^(ج) است.

 

قرآن كتاب الهی و بزرگترین اعجاز جاودانة آخرین پیام آور الهی و عصاره وچكیدة همة كتب آسمانی است.قرآن كتابی است كه غبار كهنگی و فنا هرگز نمی تواند بر صفحات نورانی آن بنشیندوگذشت زمان نه تنها آن را فرسوده نمی كند بلكه روز به روز علوم و معارف آن را هویدا تر می گرداند.

قرآن دژ مستحكم امت اسلامی است و به این خاطر دشمنان در طول تاریخ همیشه كوشیده اند با انواع دسیسه های شیطانی امت اسلامی را از تعالیم حیات بخش قرآن دور نگه داشته و این كتاب انسان ساز را مهجور و منزوی نمایند.ولی علی رغم تلاش مستمر آنان قرآن كریم سر منشأ تمامی تحولات وحركتهاوقیامها بوده و درخشش آیات نورانی آن چشم خفاشان زمان را كور كرده است.

انقلاب اسلامی ایران جوشیده و برگرفته از تعالیم مقدس قرآن است كه توسط بزرگ پرچمدار حكومت قرآنی در عصر حاضر« حضرت امام خمینی ره»در پهنة سرزمین مقدس جمهوری اسلامی ایران  تحقق یافته است. و اكنون با  توصیه ها و رهنمودهای  مقام معظم رهبری «حضرت آیت الله خامنه ای» پیامهای الهام بخش قرآن  به گوش تمامی جهانیان رسانده می شود.

نور قرآن پرتو امید ماست .

«اِنَّ هذَالقُرْآن یَهْدِِی لِِلَّتی هِیَ اَقْوَم»

هیچ منبعی به اندازة قرآن نمی تواند نور ببخشد و قلب انسان را نورانی كند، و هیچ عملی به اندازة قرآن نمی تواند اخلاق انسان را بسازد.قرآن شیوة صحیح و سالم زندگی را به ما می آموزد و راه مستقیم حقیقی را نشان می دهد.

آنچه می خوانید از كتب تفسیر استفاده شده است تا شما عزیزان با سوره های قرآن كریم در بهترین گلستان بیشتر آشنا شده و در پناه الطاف الهی گلهای سعادت و سلامت را ببویید.  امید است كه با تمسك به آیات مرصّع و نورانی قرآن كریم به زیبایی معنوی در زندگی دست یابید.

آشنایی با سورة نبأ (عَمَّ یَتَسائَلُون)

این سوره در مكه نازل شده ودارای 40 آیه است.

نامگذاری این سوره به خاطر تعبیری است كه در آیةدوم آن آمده است،وگاه از آن به عنوان سورة«عمَّ»به تناسب آیه نخستین آن تعبیر می شود.محتوای این سوره را می توان در چند بخش خلاصه كرد:

 1- سؤالی كه در آغاز سوره از حادثة بزرگ «نبأ عظیم»یعنی روز قیامت مطرح شده است.

 2- سپس به بیان نمونه هایی از مظاهر قدرت خداوند در آسمان وزمین و زندگی انسانها به عنوان دلیلی بر امكان معاد ورستاخیز می پردازد.

3- در بخش دیگر قسمتی از نشانه های آغاز رستاخیز را بیان می دارد.

4- در بخش دیگری گوشه ای از عذابهای دردناك طغیانگران را بیان می كند .

5- به دنبال آن قسمتی از نعمتها ومواهب بهشتی را شرح می دهد.

6- سرانجام با انذار شدیدی از عذاب قریب وسپس ذكر سرنوشت غم انگیز كافران سوره پایان می گیرد.

پیامبر گرامی اسلام (ص)فرمود:«كسی كه سورة  عَمَّ یَتَسائَلون را تلاوت نماید خداوند متعال او را از نوشیدنی خنك وگوارای بهشتی در قیامت سیرابش می كند».

در لحظه مرگ كه حجابها از برابر چشم انسان كنار می رود وحقایق عالم دیگر در برابر او آشكار می شود وبه برزخ ومعاد یقین پیدا می كند در همان لحظه نیز فریادش بلند می شودكه:مرا بازگردانید تا عمل صالحی انجام دهم.

در آیات قرآن كریم می خوانیم:كفار ومجرمان هنگامی كه صحنه قیامت ودادرسی پروردگار وجزای اعمال را مشاهده می كنند عكس العملهای مختلفی نشان می دهند كه همگی حكایت از شدت تأثر وتأسف آنها می كند.

گاه می گویند:«وای بر ما از این حسرت كه در اطاعت فرمان خدا كوتاهی كردیم».

وگاه می گویند:«خداوندا؛ما را به دنیا باز گردان تا عمل صالح انجام دهیم».

وگاه می گویند:«ای كاش خاك بودیم وهرگز زنده نمی شدیم».

در آن روز بزرگ یكی از بهترین پاداشهای نیكوكاران ویكی از بدترین كیفرهای بدكاران همین اعمال مجسم آنهاست كه همراهشان خواهد بود .آری ؛كار انسانی كه اشرف مخلوقات است گاه بر اثر كفر وگناه به جائی می رسد كه آرزو می كند در صف یكی از موجودات بی روح وپست باشد.

آشنایی با سوره نازعات

این سوره در مكه نازل شده ودارای 46 آیه است.

انتخاب نام نازعات برای این سوره به خاطر نخستین آیة آن است.ومحتوای این سوره در شش بخش خلاصه می شود:

1- نخست با قسمتهای مؤكدی كه ارتباط با مسألة معاد دارد روی تحقق این روز بزرگ تأكید می كند.

2- سپس به قسمتی از مناظر هول انگیز و وحشتناك آن روز اشاره می نماید.

3- وبعد اشاره كوتاهی به داستان حضرت موسی (ع)وسرنوشت فرعون طغیانگر دارد كه هم مایة تسلی خاطر پیامبر(ص)و مؤمنان است وهم هشدار به مشركان طغیانگر وهم اشاره ای است به این كه انكار معاد انسان را به چه گناهانی آلوده می كند.

4- در بخش بعد نمونه هایی را از مظاهر قدرت خداوند در آسمان و زمین كه خود دلیلی است برای امكان معاد وحیات بعد از مرگ بر می شمرد.

5-  بار دیگر به شرح قسمتی دیگر از حوادث وحشتناك آن روز بزرگ وسرنوشت طغیانگران وپاداش نیكوكاران می پردازد.

6- سر انجام در پایان سوره بر این حقیقت تأكید می كند كه :هیچ كس از تاریخ آن روز باخبر نیست ولی همین اندازه مسلم است كه نزدیك است.

رسول گرامی اسلام(ص)فرمود:«كسی كه سوره نازعات را بخواند توقف وحساب او در روز قیامت تنها به اندازه خواندن یك نماز روزانه است وبعد از آن وارد بهشت می شود.

مسلم است كسی كه محتوای این سوره را كه آیات تكان دهنده اش ارواح خفته را بیدار و متوجه وظائف خود می سازد در جان خویش پیاده كند از چنان پاداشهائی برخوردار خواهد شد،نه آنها كه فقط به خواندن الفاظ قناعت می كنند.

هدف از پنج سوگندی كه در آغاز سوره یاد شده بیان حقانیت وتحقق مسألة معاد و رستاخیز است.ومنظور از این سوگندها «فرشتگانی» است كه مأمور قبض ارواح كفار و مجرمانند كه آنها را به شدت از بدنهایشان بر می كشند،ارواحی كه هرگز حاضر به تسلیم در برابر حق نبودند.وفرشتگانی كه مأمور قبضارواح مؤمنانند كه با مدارا و نرمش ونشاط آنها را جدا می سازند.وفرشتگانی كه در اجرای فرمان الهی با سرعت حركت می كنندوسپس بر یكدیگر پیشی می گیرند وسر انجام امور جهان را به فرمان او تدبیر می كنند.

در این سوره اشاره به معجزة بزرگ حضرت موسی(ع)می كند ونشان می دهد كه یكی از اهداف بزرگ انبیاء هدایت طغیانگران یا مبارزه قاطع با آنهاست.

quote=shadbi;75242;486063]

قرآن كتاب الهی و بزرگترین اعجاز جاودانة آخرین پیام آور الهی و عصاره وچكیدة همة كتب آسمانی است.قرآن كتابی است كه غبار كهنگی و فنا هرگز نمی تواند بر صفحات نورانی آن بنشیندوگذشت زمان نه تنها آن را فرسوده نمی كند بلكه روز به روز علوم و معارف آن را هویدا تر می گرداند.

قرآن دژ مستحكم امت اسلامی است و به این خاطر دشمنان در طول تاریخ همیشه كوشیده اند با انواع دسیسه های شیطانی امت اسلامی را از تعالیم حیات بخش قرآن دور نگه داشته و این كتاب انسان ساز را مهجور و منزوی نمایند.ولی علی رغم تلاش مستمر آنان قرآن كریم سر منشأ تمامی تحولات وحركتهاوقیامها بوده و درخشش آیات نورانی آن چشم خفاشان زمان را كور كرده است.

انقلاب اسلامی ایران جوشیده و برگرفته از تعالیم مقدس قرآن است كه توسط بزرگ پرچمدار حكومت قرآنی در عصر حاضر« حضرت امام خمینی ره»در پهنة سرزمین مقدس جمهوری اسلامی ایران  تحقق یافته است. و اكنون با  توصیه ها و رهنمودهای  مقام معظم رهبری «حضرت آیت الله خامنه ای» پیامهای الهام بخش قرآن  به گوش تمامی جهانیان رسانده می شود.

نور قرآن پرتو امید ماست .

                                                    «اِنَّ هذَالقُرْآن یَهْدِِی لِِلَّتی هِیَ اَقْوَم»

هیچ منبعی به اندازة قرآن نمی تواند نور ببخشد و قلب انسان را نورانی كند، و هیچ عملی به اندازة قرآن نمی تواند اخلاق انسان را بسازد.قرآن شیوة صحیح و سالم زندگی را به ما می آموزد و راه مستقیم حقیقی را نشان می دهد.

آنچه می خوانید از كتب تفسیر استفاده شده است تا شما عزیزان با سوره های قرآن كریم در بهترین گلستان بیشتر آشنا شده و در پناه الطاف الهی گلهای سعادت و سلامت را ببویید.  امید است كه با تمسك به آیات مرصّع و نورانی قرآن كریم به زیبایی معنوی در زندگی دست یابید.

[/quote]

آشنایی با سوره عبس

این سوره در مكه نازل شده ودارای 42 آیه است.

نامگذاری سوره عبس به تناسب نخستین آیه سوره است.ومحتوای این سوره را می توان در پنج موضوع خلاصه كرد:

1-ارزش واهمیت قرآن مجید2-كفران وناسپاسی انسان در برابر نعمتهای خداوند.

3-عتاب شدید خداوند نسبت به كسی كه در برابر مرد نابینای حقیقت جو برخورد مناسبی نداشت.4-بیان گوشه ای از نعمتهای او در زمینه تغذیه انسان وحیوانات برای تحریك حس شكرگزاری بشر.5-اشاره به قسمتهای تكان دهنده ای از حوادث قیامت وسر نوشت مؤمنان و كفار در آن روز بزرگ.

رسول گرامی اسلام(ص)فرمود:«هر كس كه سوره عبس را بخواند روز قیامت در حالی وارد محشر می شود كه صورتش خندان وبشاش است».

مفسران گفته اند:عده ای از سران قریش خدمت پیامبر (ص)بودند وآن حضرت مشغول تبلیغ ودعوت آنها به سوی اسلام بود وامید داشت كه این سخنان در دل آنها مؤثر شود. دراین میان«عبدالله بن ام مكتوم» مرد نابینائی كه ظاهراً فقیربود وارد مجلس شد واز پیامبر(ص)تقاضا كرد آیاتی از قرآن را برای او بخواند وبه او تعلیم دهد وپیوسته سخن خود را تكرار می كرد وآرام نمی گرفت،زیرا متوجه نبود كه پیامبر(ص)با چه كسانی مشغول صحبت كردن است.او آنقدر كلام پیامبراسلام (ص)را قطع كرد كه حضرت ناراحت شد وآثار ناخشنودی در چهره مباركش نمایان گشت ودر دل گفت:این سران عرب پیش خود می گویند:پیروان محمد نابینایان وبردگانند ولذا از«عبدالله» رو برگرداند وبه سخنانش با آن گروه ادامه داد.در این هنگام آیات اول این سوره نازل شد( وپیامبر (ص)را در این باره

مورد عتاب قرار داد). 

رسول خدا بعد از این ماجرا «عبدالله بن ام مكتوم» را پیوسته گرامی می داشت.

این عتاب وخطاب  خواه به شخص پیامبر(ص)باشد یا غیر او،بیانگر این واقعیت مهم است كه اسلام وقرآن اهمیت واحترام خاصی برای پویندگان راه حق مخصوصاًاز طبقات مستضعف قائل است.

سپس به آفرینش انسان اشاره می كند  تا انسان از ناسپاسی وغرور دوری كندوتسلیم حق گرددودر مسیر هدایت معنوی وایمان تلاش نماید.انسان باید درست بنگرد كه سرچشمه اصلی علم ودانش او كه غذای روحانی اوست كجاست مبادا از سرچشمة آلوده ای تغذیه شود وروح وجان اورا بیمار كند یا به هلاكت افكند.

ودر آیات پایانی سوره به چگونگی حال مؤمنان وكافران در روز قیامت پرداخته است واز این آیات به خوبی استفاده می شود كه در صحنة قیامت آثار عقائد واعمال سوء انسانها در چهره هایشان نمایان می گردد.

آشنایی با سورة تكویر

این سوره در مكه نازل شده ودارای 29 آیه است.

درآغاز سوره تكویر به اشارات كوتاه وهیجان انگیز وتكان دهنده ای از حوادث هولناك پایان این جهان وآغاز رستاخیز برخورد می كنیم كه انسان را در عوالم عجیبی سیر می دهد.

محتوای سوره تكویر بر دو محور اساسی دور می زند:

1-آیات آغاز این سوره بیانگر نشانه هائی از قیامت ودگرگونیهای عظیم در پایان این جهان وآغاز رستاخیز است.

2-بخش دوم سوره از عظمت قرآن وآورنده آن وتأثیرش در نفوس انسانی سخن می گوید،وبا سوگندهای بیداركننده وپر محتوایی همراه است.

پیامبراسلام(ص)فرمود:هر كسی كه سوره تكویر را بخواند خداوند متعال او را از رسوائی در آن هنگام كه نامه عملش گشوده می شود حفظ می كند.

انسان در اعمال خود نه مجبور است ونه صد در صد آزاد،بلكه هرچه دارد از عقل وهوش وتوانائی جسمی و قدرت تصمیم گیری همه از ناحیه خداست.وهمین واقعیت است كه او را از یكسو دائماً نیازمند به خالق می سازد واز سوی دیگر به مقتضای آزادی واختیارش به او تعهد ومسؤولیت می دهد.

می دانیم كه آب ازدو ماده« اكسیژن »و«هیدروژن »تركیب یافته كه هردو سخت قابل اشتعال  است،بعید نیست كه در آستانه قیامت آب دریاها چنان تحت فشار قرار گیرد كه تجزیه شوند وتبدیل به یكپارچه اتش گردند.

گشوده شدن نامه های اعمال در قیامت هم در برابر چشم صاحبان آنهاست تا بخوانند وخودشان به حساب خود برسندوهم در برابر چشم دیگران،كه خود تشویقی است برای نیكوكاران ومجازات و رنجی برای بدكاران است.

متأسفانه یكی از دردناك ترین ووحشیانه ترین پدیده های عصر جاهلیت عرب پدیده زنده به گوركردن دختران است كه دراین سوره ودیگرسوره های قرآن  مكرر به آن اشاره كرده است.

آشنایی با سورة  انفطار

این سوره در مكه نازل شده ودارای 19 آیه است.

محتوای سوره انفطار بر محور مسائل مربوط به قیامت دور می زند،ودر آیات نوزده گانه آن به پنج موضوع در این رابطه اشاره شده:

1-  گوشه ای از سختیهای آن روز بزرگ.

2-  سرنوشت نیكان وبدان در قیامت.

3-  توجه انسان به نعمتهای خداوند كه سراسر وجود او را فراگرفته است.

4-  اشاره به فرشتگانی كه مأمور ثبت اعمال انسانها هستند.

5-  حوادث عظیمی كه در پایان جهان ودر آستانة قیامت رخ می دهد.

امام صادق(ع)فرموده:«هر كس این دو سوره انفطار وانشقاق را تلاوت كندوآن دو را در نماز فریضه ونافله برابر چشم خود قرار دهد هیچ حجابی او را از خدا محجوب نمی داردوچیزی میان او وخداوند حائل نمی شود».

مسلماً نعمت بزرگ حضور در پیشگاه خدا واز میان رفتن حجابها میان او وپروردگار برای كسی است كه این دو سوره را در عمق جانش جای دهد وخود را بر اساس آن بسازد نه اینكه به لقلقة زبان اكتفا كند.

در آن زمان كه آسمان از هم شكافته وستارگان پراكنده وفرو ریزند ،نظام جهان بالا در هم می ریزدوانفجار های عظیمی سراسر كرات آسمانی را فرا می گیرد،منظومه ها نظام خویش را از دست می دهند وستارگان از مدار خود بیرون می روند وبر اثر تصادم شدید به یكدیگر متلاشی می شوندودر یاها به هم پیوسته می شود وآب سراسر خشكیها را فرا می گیردوكل دریاها به صورت یك اقیانوس گسترده وفراگیر در می آیند وعمر این جهان به پایان می رسدوهمه چیز ویران می شود،وتكلیف انسان ضعیف در این میان معلوم است.

امام صادق(ع)فرموده است كه:«بعد از مرگ انسان پرونده اعمال او بسته می شود واجر وپاداشی به او نمی رسد مگر از چند طریق :قرآنی كه آن را  خوانده است،بناها واشیاء مفیدی كه برای استفاده مردم از خود به یادگار گذارده است،فرزند صالحی كه در جامعه تربیت نموده است،چاهی كه برای استفاده مردم عامه حفر كرده است،درختی كه كاشته است وسنّت حسنه ای كه بعد از او باقی می ماند ومورد توجه قرار می گیرد».

آشنایی با سوره مطفّفین

این سوره در مكه نازل شده ودارای 36آیه می باشد.

هنگامی كه پیامبر اسلام(ص) وارد مدینه شد بسیاری از مردم سخت آلوده كم فروشی بودند،خداوند متعال این آیات را نازل كرد وآنها پذیرفتند ؛وبعد از آن كم فروشی را ترك كردند.

محتوای سوره مطففین بر پنج محور دور می زند:

1-هشدار وتهدید شدیدی نسبت به كم فروشان.

2-بخشی از سرنوشت «فجّار»در آن روز بزرگ.

3-قسمتی از مواهب عظیم ونعمتهای روح پرور نیكوكاران در بهشت.

4-اشاره ای به استهزای جاهلانه كافران نسبت به مؤمنان ومعكوس شدن این كار در قیامت.

5-اشاره به این مطلب كه گناهان از عدم ایمان راسخ به رستاخیز سرچشمه می گیرد.

پیامبراسلام(ص) فرمود:«هر كس سوره مطفّفین را بخواند خدا او را از شراب طهور زلال وخالص كه دست احدی به آن نرسیده در آن روز سیراب می كند».

امام صادق(ع)فرمود:«هر كس در نمازهای فریضه خود سوره مطفّفین را بخواند خداوند امنیت از عذاب دوزخ را در قیامت به او عطا می كند،نه آتش دوزخ او را می بیند ونه او آتش دوزخ را».

رسول گرامی اسلام می فرماید:«هنگامی كه بنده گناه كند،نكته سیاهی در قلب او پیدا می شود كه اگر توبه كند واز گناه دست بر دارد واستغفار نماید قلب او صیقل می یابد،واگر باز هم به گناه برگردد سیاهی افزون می شود تا تمام قلبش را فرا می گیرد.

مفسران برای آیه 29 تا پایان سوره شأن نزول نقل كرده اند:روزی حضرت علی(ع) وجمعی از مؤمنان از كنار جمعی از كفّار مكه گذشتند،آنها به علی(ع)ومؤمنان خندیدند واستهزا كردند،این آیات نازل شد وسرنوشت این گروه كافر استهزا كننده را در قیامت روشن ساخت.

در این سوره اشاره به برترین شراب طهور بهشتی می كند كه از آسمان بهشت یا طبقات بالای آن فرو می ریزدو مقربان آن را بطور خالص می نوشند.این شراب بهشتی پاداش كسانی ذكر شده كه از شراب آلودة دنیا چشم بپوشندوكسانی كه در روز گرم تابستان روزه بگیرند.

پیغمبر اكرم (ص)به حضرت علی (ع) فرمود:«ای علی،كسی كه خمر وشراب را به خاطر خدا ترك كند خداوند متعال او را از شراب زلال در بستة مهر شده بهشتی سیراب می كند».

ابرار كسانی هستند كه روحی وسیع وهمتی بلند واعتقاد وعملی نیك دارند.ومنظور از كتاب الابرار نامه اعمال نیكان وپاكان ومؤمنان است كه در یك دیوان كل به نام علّیّین قرار دارد كه بسیار بلند مرتبه و والامقام است.

آشنایی با سوره انشقاق

این سوره در مكه نازل شده ودارای 25 آیه است.

این سوره از مباحث معاد سخن می گوید ،در آغاز اشاراتی به حوادث هولناك وتكان دهنده پایان جهان وشروع قیامت می كند،ودر مرحله بعد به مسأله رستاخیز وحساب اعمال نیكوكاران وبدكاران وسرنوشت آنها ودر مرحله سوم به بخشی از اعمال واعتقاداتی كه موجب عذاب وكیفر الهی می شودودر مرحله چهارم بعد از ذكر سوگندهایی به مراحل سیر انسان در مسیر زندگی دنیا وآخرت اشاره می كندوسرانجام در مرحله پنجم باز سخن از اعمال نیك وبد وكیفر وپاداش آنهاست.

رسول گرامی اسلام(ص)فرمود:«كسی كه سوره انشقاق را بخواند خداوند او را از این كه در قیامت نامة اعمالش به پشت سرش داده شود در امان می دارد».

در این سوره انسانها را به دو گروه تقسیم می نماید :

گروه اول كسانی كه تلاش وكوشش آنها همواره برای خدا وسعی وحركتشان به سوی خداست ونامةاعمالشان به دست راستشان می دهند كه این نشانه پاكی عمل وصحت ایمان ونجات در قیامت است وخوشحال به اهل خانواده باز می گردند .

گروه دوم كفار و مجرمان تبهكار هستند كه نامه اعمالشان را به دست چپشان می دهند وآنها از شرمساری وذلت دست را پشت سر می گیرند ،تا این سند جرم وفضاحت كمتر دیده شود ولی چه فایده كه در آنجا چیزی پنهان شدنی نیست.

بصیر بودن خداوند نسبت به اعمال آدمی وثبت وضبط آنها حتماً باید مقدمه ای برای حساب وجزا باشد وگرنه بیهوده است.

منظور از «شفق» در این سوره همان روشنی آمیخته با تاریكی در آغاز شب است.واز آنجا كه ظهور شفق خبر از یك حالت تحول ودگرگونی عمیق در جهان می دهد،واعلام پایان روز و آغاز شب است،وزیبائی خاصی دارد واز همه گذشته وقت نماز مغرب است،خداوند به آن سوگند یاد فرموده تا همگان را وادار به اندیشه در این پدیدة زیبای آسمانی كند.

در پایان سوره  راه بازگشت را به روی كفار می گشاید ومی فرماید:این عذاب الیم از كسانی كه توبه كنند وایمان آورند واعمال صالح انجام دهند قطعاً برداشته شده وپاداش دائم ونقصان ناپذیر به آنها داده می شود.

آشنایی با سورة  بروج

این سوره در مكه نازل شده ودارای 22 آیه است.

نامگذاری این سوره به «بروج» به تناسب سوگندی است كه در آیة نخستین آن آمده است.محتوای این سوره تقویت روحیة مومنان در برابر دشمنان وتشویق آنان به پایمردی واستقامت است.ودر همین رابطه در این سوره داستان « اَصْحابِ اُخْدود»را نقل می كند،همانها كه خندقها كندند وآتشهای عظیمی در آن افروختند ومومنان را تهدید به شكنجه با آتش كردند،گروهی را زنده در آتش سوزاندند،اما آنها از ایمانشان باز نگشتند.

در قسمت دیگری از این سوره كافرانی را كه مومنان را تحت فشار قرار می دهند سخت مورد حمله قرار داده وآنها را به عذاب سوزان جهنم تهدید می كند ،در حالی كه مؤمنان را بشارت به باغهای پر نعمت بهشتی می دهد.در مقطع بعد آنها را به گذشتة تاریخ باز می گرداند،وداستان فرعون وثمود واقوام زورمند را در برابر دیدگانشان مجسم می سازد ، تا كفار مكه كه نسبت به آنها قدرت ناچیزی داشتند حساب خود را بكنند،وهم مایه تسلی خاطر پیامبر(ص)ومومنان بوده باشد.

ودر آخرین مقطع سوره اشاره به عظمت قرآن واهمیت فوق العاده این وحی الهی می كند وسوره را با آن پایان می دهد.

پیامبر اكرم(ص)فرمود:«هركس سوره بروج را بخواند خداوند به تعداد تمام كسانی كه در نماز جمعه اجتماع می كنندوتمام كسانی كه روز عرفه در عرفات جمع می شوند ،ده حسنه به او می دهد وتلاوت آن انسان را از ترسها  رهائی می بخشد».

در این سوره مفسران در مورد (شاهد ومشهود)حدود سی تفسیرذكر كرده اند كه مهمترین آنها عبارتند از:

منظور از شاهد شخص پیامبر(ص) ومشهود روز قیامت است.

منظور از شاهد روز عید قربان ومشهود روز عرفه می باشد.

منظور از شاهد خلق است ومشهود حق است.

منظور از شاهد پیامبراسلام(ص)ومشهود امیر مؤمنان علی (ع)است.

منظور از شاهد ملائكه ومشهود قرآن است.

منظور از شاهد حجرالاسود ومشهود حاجیانند كه در كنار آن می آیند ودست برآن می نهند.

آشنایی با سوره طارق

این سوره در مكه نازل شده ودارای 17آیه است.

مطالب این سوره بردو محور«معاد ورستاخیز»و«قرآن مجید وارزش واهمیت آن» دور می زند.ولی در آغاز سوره بعد از سوگندهایی اندیشه آفرین اشاره به وجود مراقبین الهی بر انسان می كند.بعد برای اثبات امكان معاد ،به زندگی نخستین وبدو پیدایش انسان از آب نطفهاشاره فرموده ونتیجه گیری می كند.(خداوندی كه قادر است اورا از چنین آب بی ارزش وناچیزی بیافریند توانائی بر بازگشت مجدد او دارد).

در مرحله بعد به بعضی از ویژگیهای روز رستاخیز اشاره كرده،سپس با ذكر سوگندهای متعدد وپر معنائی اهمیت قرآن را گوشزد می نماید،وسرانجام سوره را با تهدید كفار به مجازات الهی پایان می دهد.

پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمود:«هركس سوره طارق را تلاوت كند خداوند به تعداد هر ستاره ای كه در آسمان وجود دارد ده حسنه به او می بخشد».

در این سوره اشاره می كند كه هر كس مراقب ومحافظی دارد كه اعمال او را ثبت و ضبط وحفظ می كندوبرای حساب وجزا نگهداری می نماید.

بنابراین انسان هرگز تنها نیست وهركه باشد وهر كجا كه باشد تحت مراقبت  فرشتگان الهی ومأموران پروردگار خواهد بود ،این مطلبی است كه توجه به آن در اصلاح وتربیت انسان فوق العاده مؤثر است.

انسان درآغاز خاك بود،وسپس بعد از طی مراحلی به صورت نطفه درآمدو نطفه نیز بعد از طی مراحل پیچیده وشگفت انگیزی تبدیل به انسان كاملی شد،بنا براین بازگشت او به حیات وزندگی مجدد هیچ مشكلی ایجاد نمی كند.واین ظهور وبروز برای مؤمنان مایة افتخار ومزید نعمت ،وبرای مجرمان مایة سرافكندگی ومنشأ خواری وخفت است.وچه دردناك خواهد بود كه انسان عمری با آبرو در میان مردم زندگی كند ولی در آن روز در برابر همة خلایق شرمسار وسرافكنده شود.در آن روز نه نیرویی كه بر زشتیهای اعمال ونیات او پرده بیفكند ونه یاوری كه او را از عذاب الهی رهائی بخشد.

وپایان سوره سرمشقی است برای همة مسلمانان كه در كارهای خود مخصوصاً هنگامی كه در مقابل دشمنانی نیرومند و خطرناك قرار می گیرند با حوصله وصبر وشكیبائی و دقت رفتار كنند،واز هر گونه شتابزدگی وكارهای بی نقشه یا بی موقع بپرهیزند.