تبیان، دستیار زندگی

اصطلاح «فرهنگ كاری را نداشتن» یا همان واژه «بی فرهنگ» در جامعه ما به صورت گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد: «فلانی آدم بی‌فرهنگ/ بافرهنگی است.» به همین دلیل بسیاری به صورت دائم از «فرهنگ» و از «داشتن» یا «نداشتن» آن صحبت به میان می‌آورند.

تمام این صحبت‌ها در حالی مطرح می‌شود كه هر فردی این لغات را در چارچوب خاصی برای خود تعریف می‌كند. با وجود این با شكل‌گیری جوامع صنعتی امروزی و شهرنشینی مفهوم بی‌فرهنگی یا برخورداری از فرهنگ بالا در مقابل عقب افتادگی و غیره شكل گرفته است. همین بهانه‌ای شد تا به سراغ تعدادی از سرشناسان جامعه برویم و از آنان دو سؤال بپرسیم:
یك: بی‌فرهنگی یعنی چه؟
دو: خود شما خودتان را بافرهنگ می‌دانید یا بی‌فرهنگ؟!
آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل گفت و گوی خبرنگار اجتماعی روزنامه «جوان» با تعدادی از هنرمندان، نمایندگان مجلس، ورزشكاران و صاحبنظران است.

فرد بی‌هدف بی‌فرهنگ است
اسماعیل كوثری،نماینده مجلس نهم: بی‌فرهنگی به این معناست كه افراد از انجام كارهای خود هدفی نداشته باشند یا اینكه حد و حدود فكری خاصی را برای انجام كارهای روزانه نداشته باشند و تصمیمات و رفتارهای این نفرات باری بردوش سایر اعضای جامعه باشد. این اشخاص از هر لحاظ دچار مشكل می‌شوند و در مجموع موجب ناراحتی و نارضایتی سایر افراد هستند، لذا كسی با این مشخصات كه سبب برهم خوردن نظم جوامع می‌شود، بی‌فرهنگ نامیده می‌شود. در ارتباط با خودم نیز باید از كسان دیگری كه با زندگی و رفتارهای روزمره من برخورد دارند بپرسید؛ خود آدم در ارتباط با خودش قضاوت نمی‌كند.

حركت برخلاف نظم عمومی بی‌فرهنگی است
جمال شورجه، كارگردان تلویزیون و سینما: فرهنگ یكسری آداب و سنن جامعه است كه افراد باید آن را رعایت كنند و هركس كه این رفتارها را نداشته باشد و روحیه پرخاشگری و بدگویی داشته باشد و برخلاف نظم عمومی جامعه حركت كند، یك آدم بی‌فرهنگ قلمداد می‌شود كه چندان در جامعه هم با اقبال عمومی مواجه نیست. همچنین انسان بی‌فرهنگ شخصی است كه فاقد این علائم بوده و متناسب با اعتقادات و سنن رفتار نمی‌كند و بر همین اساس هم نه تنها خود بلكه باقی جامعه را هم درگیر رفتارهای ناهنجار خود كرده كه در نهایت سبب می‌شود تا جامعه دچار برخی مشكلات ریز و درشت گردد. من به شخصه سعی می‌كنم تا بافرهنگ باشم و از همین رو هم نمی‌توانم خود در ارتباط با خودم نظری را ارائه دهم و باید سایر اشخاص در این باب اعلام نظر كنند، هرچند به شخصه تمام معیار‌های زندگی درست را رعایت می‌كنم.

بی‌فرهنگی یعنی مخل زندگی بقیه بودن
كوروش باقری، سرمربی تیم ملی وزنه‌برداری ایران: بی‌فرهنگی یعنی راه رفتن یا زندگی كردنی كه مخل زندگی بقیه آدم‌ها باشد. كسی هم كه خودش انتظاراتی از مردم دارد اما خود هیچ‌گاه آنها را رعایت نمی‌كند، بی‌فرهنگ است. بی‌فرهنگی یعنی اینكه فردی یا افرادی با اكثریت مردم همخو نباشند و خلاف جریان و نظم عمومی شنا كنند. بی‌فرهنگی یعنی وقتی دزدگیر ماشین كسی در ساعات شبانه صدا، می‌دهد. آن را قطع نكردن و در نهایت سبب آزار جمع زیادی از مردم شدن. آدم بی‌فرهنگ با رانندگی و تمام كارهای خود مزاحمت‌های زیادی را برای افراد ایجاد می‌كند، آنهم در حالی كه با كمی دقت در كارها و ریزبینی در رفتارها می‌توان از این بی‌فرهنگی‌ها جلوگیری كرد. به عنوان مثال در اردوهای وزنه‌برداری هم بی‌فرهنگی وجود دارد و برخی از وزنه‌برداران در گذشته بوده‌اند كه فرهنگ اردونشینی و مراقبت از رفتار و رعایت نظم را دارا نبوده‌اند و در نهایت خود ضرر كرده‌اند و مجبور به ترك اردو و تمرینات حرفه‌ای و حتی از دست دادن جایگاه خود شده‌اند.
در ارتباط با خودم هم باید بقیه افراد و كسانی كه من را می‌شناسند، نظر بدهند. آدم با فرهنگ باید بداند كه به چه شكلی زندگی كند كه مزاحم بقیه افراد جامعه نشود. اما اینكه چقدر موفق به انجام این امر می‌توان بود را نزدیكان آن شخص باید نظر بدهند.

بی‌فرهنگی از جامعه به ورزش منتقل شده است
حسن رنگرز، نایب رئیس فدراسیون كشتی و قهرمان سابق كشتی فرنگی جهان: فرهنگ، شاكله یك سیستم اجتماعی را به صورت كلی نشان می‌دهد و برای شناخت یك جامعه باید باور‌ها و ارزش‌ها اجتماعی آن اجتماع را شناخت.
جامعه ما یك فرهنگ سه هزار ساله دارد اما با این وجود فرهنگ باستانی ما با فرهنگ كنونی عجین شده است و به همین دلیل بسیاری از فرهنگ‌های گذشته به دست فراموشی سپرده شده‌اند. به عنوان مثال ورزش در خود فرهنگی را مستتر دارد و ورزشكار یعنی فردی كه دارای فتوت و جوانمردی است. اما با این حال، متأسفانه مصادیق بی‌فرهنگی را به راحتی می‌توان در استادیوم‌ها و نقاط گوناگون جامعه به وفور مشاهده كرد اما نباید هیچ گاه فراموش كرد كه بی‌فرهنگی از درون جامعه است كه به مكان‌های ورزشی انتقال یافته است و با این حال كارفرهنگی هم كه مستلزم زمانی بسیار طولانی است خود نمی‌تواند در شرایط حاضر كه فضای فرهنگی چندان مطلوب نیست اثرگذار باشد و باید مطالعه‌ای دقیق و دراز مدت در این‌باره انجام شود. در پاسخ به این پرسش هم كه خودم را بافرهنگ می‌دانم یا بی‌فرهنگ، باید كسانی كه با بنده در ارتباط هستند قضاوت كنند. با وجود این، باید هر فردی سعی كند به سهم خود به سمتی برود كه شكوه و تبلور ایران اسلامی را نشان دهد و به وظایفش عمل كند؛ در این صورت است كه جامعه به وضعیت مطلوب می‌رسد.

فرهنگ بدون این دو نیمرخ، فرهنگ نیست
مهدی مطهرنیا، استاد دانشگاه: مجموعه دستاورد‌های مادی و معنوی بشر و رفتار‌ها و كنش‌های منطبق با این دستاورد‌ها را در لایه‌های گوناگون بشری، فرهنگ می‌نامند.
فرهنگ خود دارای دو نیمرخ است؛ نخست، ارزش‌ها و دستاورد‌های عقل سلیم بشر است كه به مرور زمان چهره نشان می‌دهد. نیمرخ دیگر هم آن رفتارها و عمل‌هایی است كه بر اساس ارزش‌های مادی و معنوی عقل انسانی شكل خواهد گرفت. بر همین اساس، فرهنگ یك بخش ذهنی و عملی و یك بخش عینی و عملیاتی را داراست. از این رو انسان، مجامع و جوامعی را می‌توان بافرهنگ نامید كه از هر دو وجه دارای جایگاهی تعریف شده باشند.
نمی‌توان ملتی را كه تنها از جنبه ذهنی و نظری از اصول فرهنگی بالایی بر‌خوردار است اما به آن عمل نمی‌كنند بافرهنگ خواند.
بنابراین، فرهنگ یك سیر تكامل را طی می‌كند. در پاسخ به این هم كه آیا من جزو بافرهنگ‌ها هستم یا بی‌فرهنگ‌ها، باید گفت كه طبیعتاً قضاوت اشخاص در مورد خودشان قطعاً خوب است اما قضاوت اصلی در مورد مبحثی مانند فرهنگ به واسطه اینكه یك روند تكاملی است از یكسو و از سوی دیگر وابستگی فرهنگ عینی و عملیاتی به دیگر افراد، سبب می‌شود تا این قضاوت را به دیگر افراد سپرد. اما در مجموع یكی از محور‌‌های اساسی افراد در اجتماع كه برای من مهم بوده است، عینیت بخشیدن به ارزش‌هایی است كه در بستر عقلانیت سلیم، خود بر آنها باور داشته‌ام.

چراغ قرمز ردكن‌ها بی‌فرهنگند
علی اشرفی‌پور، مدیركل محیط‌زیست استان تهران: اصولاً به افرادی كه نظم عمومی جامعه را پذیرا نباشد، بی‌فرهنگ می‌گویند. برای مثال افرادی كه چراغ قر‌مز را رد می‌كنند، بی‌فرهنگ هستند. یا كسی كه زباله‌های خود را به خیابان می‌ریزد یا فاضلاب را در معابر عمومی تخلیه می‌كند، آدم‌هایی فرصت‌طلب، قسمت‌طلب و بی‌فرهنگ هستند كه یك سطحی از آداب را رعایت نمی‌كنند و سبب خدشه‌دار شدن نظم عمومی می‌شوند.
اما در ارتباط با اینكه بنده فردی با فرهنگ یا بی‌فرهنگ هستم باید بگویم این امر نسبی است و آدم نمی‌تواند مدعی باشد كه با فرهنگ است یا بی‌فر‌هنگ! بی‌فرهنگی یا بافرهنگی را بر اساس شرایط عمومی و فرهنگ جامعه، شرایط تربیتی فرد، نوع ارتباطات، باور‌ها و هنجار‌های اجتماعی می‌توان مشخص كرد كه مجموعه آنها شاكله شخصیتی انسان را تشكیل می‌دهد.