تبیان، دستیار زندگی

برگرفته از سایت دنیای اقتصاد

موضوع مهم دیگر چرخه‌های زمانی 8 ساله ریاست‌جمهوری در بازار سرمایه كشور است. انتظار می‌رود از نیمه دوم سال 1390 تا اواخر نیمه اول سال 1391 بازار به سقف خود نزدیك شود و اصلاح بلندمدت خود را شروع كند. به طور خلاصه روند جاری شاخص كل به شدت صعودی است، اما با توجه به بررسی موارد فوق، پیش‌بینی می‌شود از نیمه دوم سال 1390 تا نیمه اول سال 1391 بازار به سقف خود نزدیك شود و حركت اصلاحی خود را آغاز كند. در این مقاله سعی بر آن است تا با استفاده از ابزارهای مختلف تحلیل تکنیکال و بنیادی شناخت درستی از موقعیت فعلی شاخص کل بازار سرمایه ایجاد شود تا بوسیله آن سرمایه‌گذاران و متولیان بازار سرمایه تصمیم‌های آگاهانه‌ای اتخاذ نمایند.

چرخه‌های زمانی 8 ساله شاخص بازار سرمایه
در این بخش ابتدا به بررسی رابطه بین انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و بازار سرمایه آن کشور پرداخته می‌شود و پس از اثبات چرخه‌های زمانی 4 ساله در بازار سرمایه آمریکا به بررسی چرخه‌های زمانی 8ساله در شاخص هند پرداخته می‌شود. انتخابات به عنوان مهم‌ترین و سرنوشت‌سازترین حادثه عرصه سیاست و اقتصاد در هر کشور است که جایگاه خاصی در تحولات اقتصادی و اجتماعی آن کشور دارد. در هر انتخابات، مردم با گزینش جریان فکری خاصی در حقیقت به برنامه‌هایی رای می‌دهند که اجرای آنها می‌تواند تغییرات عمده‌ای در سطح زندگی آنها و کل کشور داشته باشد. از سویی عملکرد اقتصادی هر دولت نیز تاثیر چشمگیری در تصمیم‌گیری رای دهندگان برای ابقای آنها دارد. در حقیقت اقتصاد و انتخابات را می‌توان به عنوان دو روی یک سکه قلمداد کرد. به طور کلی به دنبال هر انتخابات به خصوص در زمانی که گرایش‌های سیاسی گروه‌های منتخب متفاوت از گروه حاکم قبلی باشد به دلیل عدم ثبات و تداوم سیاست‌های پیشین اقتصادی، ساختار مدیریتی کشور تغییر می‌کند؛ بنابراین به دنبال انتخابات ریسک سیاسی و اقتصادی در کشور تغییر خواهد کرد که این تغییر با تغییر انتظارات سرمایه‌گذاران از آینده اقتصادی کشور همراه می‌شود و می‌تواند آثار زیادی بر بازار سرمایه داشته باشد.

با توجه به برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری در کشورهای مختلف در هر 4 سال یکبار، و تغییر مدیران و سیاست‌های کلیدی اقتصادی کشورها، می‌توان شاهد چرخه‌های 4 ساله و 8 ساله در نمودار شاخص بازار سرمایه بود. به عنوان مثال در جدول (1) ارتباط دوره‌های ریاست‌جمهوری آمریکا و بازار سرمایه آن کشور از اواسط قرن بیستم نشان داده شده است. اصولا در نیمه اول هر دوره ریاست‌جمهوری بسیاری از مدیران و تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌های کلان اقتصادی تغییر می‌کند و در نیمه دوم، زمان تثبیت تصمیم‌گیری‌های جدید و به ثمر رسیدن این تغییرات خواهد بود که اغلب با صعودی شدن بازار خود را نشان خواهد داد؛ بنابراین همانطور که در جدول مشاهده می‌شود بطور متوسط بازار در اواخر سال دوم هر دوره 4 ساله یک کف کلیدی ایجاد می‌کند. بر این اساس بسیاری از جنگ‌های آمریکا و بازارهای نزولی در این کشور در نیمه اول هر دوره 4 ساله ریاست‌جمهوری آمریکا رخ داده‌اند و در نیمه دوم آن، شاخص‌های بازار سرمایه اغلب صعودی بوده‌اند.

نتایج تحقیق دیگری به‌طور خلاصه در شکل (1) نشان داده شده است. بر این اساس در اولین سال هر دوره ریاست‌جمهوری آمریکا به طور متوسط بازار 8 درصد و در دومین سال 9/8 درصد و در سومین سال 21/7 درصد و در سال آخر 12 درصد رشد داشته است. همان طور که مشاهده می‌شود بیشترین رشد در نیمه دوم هر دوره 4 ساله است از سویی در سال سوم هر دوره، بازار بیشترین رکورد خود را ثبت نموده است.
تحقیق مشابه دیگری روی شاخص سنسکس هند انجام شده است. نمودار شاخص سنسکس در شکل (2) نشان داده شده است. این تحقیق بیان می‌دارد که:
1) شاخص سنسکس دارای چرخه‌های زمانی 8 ساله است و هر 8 سال یکبار سقف جدیدی در بازار ایجاد می‌شود:
* از سال 1984 تا 1992
* از سال 1992 تا 2000
* از سال 2000 تا 2008
2) در هر چرخه 8 ساله پس از هر سقف (حباب قیمتی) بازار به میزان 60 درصد ریزش می‌کند:
* ریزش 56 درصدی سال 1992 از 4546 واحد به 1980 واحد
* ریزش 57 درصدی سال 2000 از 6150 واحد به2594 واحد
* ریزش 63 درصدی سال 2008 از 21206 واحد به 7697 واحد
3) از سال 1984 تا سال 2008 روند کلی شاخص طی مدت 24 سال صعودی است؛ به‌طوری که سقف‌ها و کف‌های جدید بازار بالاتر از سقف‌ها و کف‌های قبلی است.

) انتظار می‌رود که شاخص سنسکس بازار هند در محدوده سال‌های 2014-2015 به بالای 21206 واحد صعود نماید. در این محدوده زمانی پس از ایجاد یک حباب قیمتی شاخص به میزان 60 درصد تخلیه می‌شود. همان‌طور که ذکر شد بازارهای مالی دارای چرخه‌های زمانی 4 ساله و 8 ساله می‌باشند، بازار سرمایه ایران نیز مشابه سایر بازارهای سرمایه دارای چرخه‌های زمانی می‌باشد که در ادامه بیان می‌شود.
چرخه‌های زمانی در شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران
در تحلیل‌های شاخص بورس که در تاریخ‌های 11/07/1384، 10/10/1384، 27/12/1384 توسط نگارندگان این تحلیل به چاپ رسیده بود، چرخه هشت ساله بازار سرمایه ایران به اثبات رسیده بود و بیان شده بود که پس از نزول شاخص تا اواخر اسفند 1384، روند افزایشی شاخص دوباره از سر گرفته خواهد شود. برای بررسی سیر تاریخی شاخص‌های بورس ذکر این نکته ضروری است که مبنای محاسبه شاخص کل بورس تا سال 1387 تنها نوسانات قیمتی سهام بود، اما از سال 1387 مبنای محاسبه شاخص کل مانند شاخص بازده نقدی و قیمت شده است. در محاسبات جدید علاوه بر نوسانات قیمتی سهام، سود نقدی شرکت‌ها نیز در نظر گرفته می‌شوند.

بورس تهران از سال 1346 فعالیت خود را آغاز نمود و شروع به رشد نمود، ولی با توجه به شرایط سال 1357 و سپس جنگ تحمیلی، فعالیت آن تقریبا راکد شد تا اینکه در سال 1369 رسما شروع به کار کرد. در این سال شاخص کل در مقدار پایۀ 100 واحد تعریف گردید. نمودار شاخص کل از سال 1371 تا تاریخ 22/01/1390 زمان نگارش این مقاله در شکل (3) نشان داده شده است. به علت عدم دسترسی نگارندگان به دیتای قبل از تاریخ 10/04/1371، نقاط کلیدی نمودار شاخص کل از تاریخ مذکور به بعد نشان داده شده است. در اواسط سال 1372 شاخص کل بازار بورس از کف 381 واحد طی روندی صعودی در مدت 3 سال با 466 درصد رشد در اواسط سال 1375 به 2157 واحد می‌رسد.

شاخص طی یک روند نزولی 5/2 ساله با 28 درصد ریزش به 1537 واحد می‌رسد و از آنجا با رشد 8 برابری طی 5/5 سال در اواسط سال 1382 به 13882 واحد رسید. مجددا طی روند نزولی 5/4 ساله با 43 درصد ریزش به کف 7955 در ابتدای سال 1388 می‌رسد و سپس از این نقطه شاخص طی 2 سال تا تاریخ نگارش این مقاله در تاریخ 22/01/1390 با 227 درصد رشد به 26002 واحد رسیده است. با توجه به مباحث فوق در این بخش به بررسی وجود چرخه‌های زمانی در نمودار شاخص کل بازار بورس تهران پرداخته می‌شود. در جدول (2) بازدهی شاخص کل بورس از سال 1372 تا سال 1389 نشان داده شده است که دربرگیرنده نکات ذیل است:
* متوسط رشد سالانه 25 درصدی شاخص
* رشد شدید 125 درصدی بازار در سال‌های 1374 و 1382
* رکود بازار در طی 3 سال پس از دو حرکت شدید شاخص نسبت به میانگین رشد آن

برای بررسی چرخه‌های زمانی بلندمدت نیاز به سری زمانی طولانی است از این جهت بازار سرمایه ایران با قدمت 21 ساله نوپا است. از سویی طی این مدت 21 ساله تقریبا طی 3 دوره با فاصله زمانی 8 ساله در سال‌های 1368، 1376 و 1384 شاهد تغییر بالاترین شخص اجرایی کشور بوده ایم. به عبارتی طی هر 8 سال فرد جدیدی بر مسند کرسی ریاست‌جمهوری ایران نشسته است. با توجه به قانون و محدودیت انتخاب رییس‌جمهور برای بیش از 2 دوره متوالی، در خرداد سال 1392 شاهد تغییر رییس‌جمهور خواهیم بود از سویی با توجه به انتخابات برگزار شده، شاهد چرخه‌های 8 ساله در نمودار شاخص بازار سرمایه ایران هستیم.
با توجه به مقدار پایۀ 100 واحدی شاخص کل در سال 1369 و رکود بازار سرمایه در قبل از این سال و مقدار 484 واحدی شاخص در تاریخ 10/04/1371 (ابتدای نمودار) و مقدار 429 واحدی شاخص در تاریخ 19/05/1373 می‌توان یک کف، در سال 1369 برای شاخص کل در مقدار 100 واحد تشخیص داد. بدین ترتیب در شاخص کل بورس اوراق بهادار با توجه به شکل‌های (4)   چند نکته کلیدی مشاهده می‌شود:
* بازار بورس در فاصله زمانی 8 ساله در سال‌های 1375 و 1383 به سقف قیمتی می‌رسد.
* سقف‌های قیمتی شاخص کل بورس تقریبا یک سال قبل از پایان هر دوره 8 ساله ریاست‌جمهوری در سال‌های 1376 و 1384 رخ داده است.
* بازار پس از 2 سال از برگزاری انتخابات سال‌های 1376 و 1384 به روند نزولی خود ادامه داده است.
* اصلاح بازار پس از پایان هر دوره رونق در سال‌های 1375 و 1383 حداقل به میزان 38 درصد حرکت قبلی بوده است.
با توجه به تغییر مبنای محاسبه شاخص کل و برای ارزیابی سیر تاریخی 6 ساله اخیر،   برای هم مقیاس کردن از شاخص قیمت و بازده نقدی استفاده شده است. نکات قابل ملاحظه این نمودار عبارتند از:
* پایان نزول بازار در تاریخ 28/12/1384
* شروع چرخه 8 ساله جدید با روند افزایشی آرام شاخص با شیب 8/6 درصد در سال از ابتدای سال 1385 تا ابتدای سال 1388
* روند افزایشی شاخص با شیب 59 درصد در سال تا اواسط سال 1389
* روند افزایشی شدید شاخص با دور شدن از خط روند صعودی با شیب 59 درصدی از اواسط سال 1389 تاکنون
* تشابه شدت شیب رشد 59 و 57 درصدی شاخص در چرخه‌های زمانی 8 ساله جاری و قبلی
* فاصله گرفتن شاخص از خط روند اصلی خود به سمت بالا در محدوده سقف چرخه زمانی قبلی و پدید آمدن چنین وضعیتی در چرخه 8 ساله جاری
توالی زمانی چرخه‌های 8 ساله بازار سرمایه ایران به طور خلاصه در جدول (3) نشان داده شده است.

نتیجه‌گیری چرخه‌های زمانی
بازار سرمایه ایران دارای چرخه زمانی 8 ساله ریاست‌جمهوری است. با توجه به در پیش بودن انتخابات ریاست‌جمهوری در سال 1392 انتظار می‌رود از نیمه دوم سال جاری تا اواخر نیمه اول سال 1391 بازار به سقف خود نزدیک شود و اصلاح بلندمدت سه ساله خود را شروع نماید. زمان دقیق‌تر ریزش بازار را می‌توان از نمودار روند کوتاه‌مدت و میان مدت شاخص و یا از نمودار خطوط میانگین‌های متحرک استفاده نمود. در بخش بعدی مطلب فوق از جنبه‌های بنیادی بررسی و تایید می‌شود.
3 - بررسی دلایل بنیادی رشد شاخص
در این بخش ابتدا به بررسی عوامل بنیادی که منجر به رشد شدید شاخص شده‌اند پرداخته می‌شود. این عوامل عبارتند از:
* رشد شدید قیمت‌های جهانی
* تحرک و جذابیت کمتر بازارهای موازی مانند مسکن
* طرح تحول بانکی و کاهش سود سپرده گذاری
* کاهش تورم
* اجرای اصل 44 و جذابیت خرید شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی واگذار شده
* هدایت نقدینگی به بازار سرمایه با هدف کنترل نرخ تورم
* تشویق و حمایت مسوولان بلند پایه کشوری از بازار سرمایه
* بررسی متوسط P/E بازار در دوران رکود و رونق