تبیان، دستیار زندگی

درگذشت نویسندگان بزرگ و سرشناسی چون «كارلوس فوئنتس» و «دیمیتری ناباكوف » از یك سو و اعطای جوایز معتبر جهانی چون «ادگار آلن پو»، «فرانتس كافكا» و «سروانتس» از سوی دیگر، از جمله رویدادهای مهم نیمه ی اول سال 2012 بودند كه هر یك واكنش های متفاوتی را در دنیای ادبیات به همراه داشتند.

به بهانه ی ورود به شش ماهه ی دوم سال جاری میلادی، نگاهی می اندازیم به مهمترین رویدادهایی كه دنیای ادبیات را به واكنش وادار كرد؛ از درگذشت نویسندگان بزرگی چون «كارلوس فوئنتس» تا اعطای جوایز معتبری مانند «سروانتس».

قلم های شیوایی كه از حركت ایستادند ** یكی از نویسندگان برجسته ای كه در شش ماه اول 2012 با دنیای ادبیات خداحافظی كرد، «دیمیتری ناباكوف» بود. این رمان نویس روس كه بیشتر شهرتش به واسطه ی پدرش «ولادمیر ناباكوف» بود، در سن 77 سالگی بدرود حیات گفت. دیمیتری در ماه ژانویه پس از ابتلا به عفونت ریه در بیمارستانی در سوئیس بستری شد و مدتی بعد در همانجا درگذشت. وی كه سال های طولانی زیر سایه شاهكارهای ادبی پدرش چون «لولیتا» و «آتش كم فروغ» قلم به دست داشت، در عرصه های دیگری به جز نویسندگی همچون خوانندگی اپرا، رانندگی ماشین های مسابقه ای و كوهنوردی حرفه ای نیز فعالیت داشت. وی چند ماه پیش از مرگ جایزه ی نخست ترجمه ی روسیه ـ ایتالیا در طول قرون را از آن خود كرده بود.

** «رید ویتمور»، ملك الشعرای پیشین آمریكا بود كه در همین دوران با عرصه ی ادبیات خداحافظی كرد. «ویتمور» كه نویسنده، ویرایشگر، استاد دانشگاه كارلتون و مریلند بود، در دو دوره ملك الشعرای ادبیات آمریكا بود. وی در سن 92 سالگی درگذشت. او در تاسیس مجله ای ادبی كه بسیاری از شاعران برجسته را تكریم كرد، نقش عمده ای داشت. ویتمور كه مبتلا به اختلال مشاعر بود و 45 سال پیش از نوعی اختلال عصبی عضلانی رنج می برد، قادر به حركت دادن بازوان و به راحتی راه رفتن نبود. بیماری او مستقیما روی آثارش تاثیر می گذاشت؛ به طوریكه با مصرف برخی داروها او تبدیل به فردی دمدمی مزاج شده بود. همچنین دیدگاه طنزآمیز او نسبت به بیماری اش در اشعارش نمایان بود.

** یكی دیگر از شخصیت های مطرح ادبی جهان كه در شش ماه اول سال 2012 درگذشت، «ری بردبری»، نویسنده ی معروف آمریكایی بود. رمان «فارنهایت 451» او كه بعدها به كارگردانی «مایكل مور» به دنیای سینما راه یافت، معروف ترین اثر بردبری بود. وی كه در سن 91 سالگی بدرود حیات گفت، كار نویسندگی خود را از سال 1940 آغاز كرد و رمان «فارنهایت 451» را در سال 1951 روانه ی بازار كتاب كرد.

** «بری آنسوورث»، نویسنده ی انگلیسی برنده ی بوكر نیز چندی پیش در سن 81 سالگی دار فانی را وداع گفت. آنسوورث كه به دلیل ابتلا به سرطان ریه در ایتالیا درگذشت، در سال 1992 به طور مشترك با «میشل اونداتجی» ـ نویسنده ی رمان معروف «بیمار انگلیسی» ـ جایزه ی معتبر بوكر را به دست آورد. این نویسنده ی انگلیسی همچنین در سال های 1980 و 1995 به فهرست نامزدهای نهایی بوكر راه یافته بود. سال گذشته آنسوورث آخرین اثرش «كیفیت بخشش» را به عنوان ادامه ی رمان برنده بوكر، «گرسنگی مقدس» روانه ی بازار كتاب كرد.

** از دیگر چهره های سرشناسی كه در این شش ماه دار فانی را وداع گفت، «روژه گارودی»، فیلسوف و اندیشمند فرانسوی بود. گارودی به عنوان شخصیتی فرهنگی بیشتر به دلیل مخالفت با مساله ی هولوكاست شهرت جهانی داشت. وی در سن 99 سالگی در خانه خود در شهر پاریس درگذشت. گارودی پس از كسب مدارج عالی علمی در سال 1982 در مركز اسلامی ژنو به دین اسلام مشرف شد و از آن پس فعالیت های خود را در مخالفت با صهیونیسم جهانی و اشغال فلسطین آغاز كرد. وی اولین اقدام عملی خود را در مخالفت با اشغال فلسطین با نشر مقاله ای تحت عنوان «معنی خصومت اسرائیل بعد از جنایت های لبنان» ابراز كرد. گارودی در سال 1996 نیز كتابی به نام «افسانه های تشكیل دهنده ی سیاست اسرائیل»، مساله هولوكاست را به چالش كشید. این فیلسوف فرانسوی در سال 1998 به دلیل نوشتن كتاب مذكور به یك سال زندان محكوم شد.

** نیمه ی اول سال جاری میلادی زمانی بود كه دنیای ادبیات با یكی از قدرتمندترین غول های خود برای همیشه خداحافظی كرد. خبر درگذشت «كارلوس فوئنتس» ـ نویسنده ی مكزیكی برنده نوبل ادبیات در 15 می دنیای ادبیات را لرزاند. فوئنتس كه یكی از تاثیرگذارترین نویسندگان آمریكای لاتین محسوب می شد، اولین رمانش را در سن 29 سالگی به نام «منطقه ی بسیار آزاد» منتشر كرد. آثار او به شكل گسترده ای به زبان های زنده دنیا ترجمه شده اند. معروف ترین رمان های او «آئوران» و «مرگ آرتمیو كروز» به دلیل به كارگیری شیوه های داستان گویی بدیع با استقبال فراوان خوانندگان همراه شدند. چندی پیش اعلام شد، به زودی فیلم اقتباسی «مرگ آرتمیو كروز» فوئنتس به روی پرده می رود. از دیگر آثار این نویسنده ی سرشناس كه كسب نوبل ادبیات یكی از آرزوهای همیشگی او بود، می توان به «روزهای دلتنگی»، «مكان مقدس»، «پوست انداختن» و «درخت پرتقال» اشاره كرد.

جوایزی كه در دستان اسطوره های ادبی درخشیدند ** جایزه ی «پرنس آستوریاس» كه هر ساله در هشت بخش مختلف اعطا می شود، امسال در بخش ادبی به «فیلیپ راث»، نویسنده ی سرشناس آمریكایی تعلق گرفت. «راث» كه اغلب به عنوان یكی از نامزدهای نوبل ادبیات شناخته می شود، سال گذشته میلادی نیز جایزه ی بوكر بین المللی را به دست آورده بود. جایزه ی اسپانیایی «پرنس آستوریاس» هرساله در حوزه های علوم اجتماعی ، هنر ، ادبیات، همكاری بین المللی، ورزشی، تحقیقات علمی و فنی ، ارتباطات و علوم انسانی و تفاهم بین المللی به چهره های برتر هر بخش تعلق می گیرد.

** جایزه ی «ادگار آلن پو» امسال به «مایكل دیردا»، منتقد كتاب برنده ی جایزه پولیتزر اعطا شد. جایزه ی «ادگار آلن پو» مهمترین جایزه ادبیات جنایی جهان محسوب می شود كه هرساله برای بزرگداشت نام این نویسنده آمریكایی به جنایی نویسان برگزیده آمریكایی در بخش های ادبیات داستانی، غیرداستانی و فیلمنامه تلویزیونی اعطا می شود. این كتاب به دغدغه این نویسنده ی 63 ساله نسبت به قالب مجموعه رمان های «شرلوك هلمز» پرداخته است. جایزه ی بخش رمان «ادگار آلن پو» امسال به «مو حیدر» رسید.

** یكی دیگر از جوایز مهم ادبی كه در شش ماهه ی اول 2012 اعطا شد، جایزه ی «الكساندر سولژنیتسین» بود كه طی مراسمی در مسكو به «اولگ پاولوف»، نویسنده ی 42 ساله روس تعلق گرفت. پاولوف كه از نویسندگان معروف ادبی روسیه محسوب می شود، در سال 2002 موفق به كسب جایزه ی بوكر روسیه شد. آثار او تاكنون به زبان های انگلیسی ، فرانسوی ، ایتالیایی و چینی ترجمه شده اند. جایزه ی «سولژنیتسین» كه یكی از مهمترین جوایز ادبی روسیه به شمار می رود، اولین بار در سال 1997 برای بزرگداشت این نویسنده نامدار راه اندازی شد.

** جایزه ی ادبی كشورهای مشترك المنافع امسال به نویسنده ی سریلانكایی رسید. «شیهان كاروناتیلاكا» برای كتاب «مرد چینی: افسانه ی پرادپ متیو» موفق شد جایزه ی رمان كشورهای مشترك المنافع را از آن خود كند. كاروناتیلاكا پیش از این با رمان خود جایزه ی كتاب گاردین و «مایكل اونداتیه» را نیز به دست آورده بود. جایزه كشورهای مشترك المنافع با هدف تشویق نویسندگان و با همكاری سازمان های جهانی ادبی قصد گسترش فعالیت های ادبی در 54 كشور عضو جامعه كشورهای مشترك المنافع را دارد. این جایزه هر سال در دو بخش رمان و رمان اول اعطا می شود.

** امسال جایزه ی ادبی «اورنج» آخرین سال برگزاری خود را تجربه كرد. آخرین دوره ی این جایز ه به «مادلین میلر»، نویسنده ی نوقلم آمریكایی تعلق گرفت. این جایزه ی 47 هزار دلاری به اولین كتاب میلر با عنوان «آهنگ آشیل» اعطا شد. كمپانی محصولات مخابراتی «اورنج» اعلام كرد، پس از 17 سال حمایت، دیگر این جایزه ادبی را برگزار نخواهد كرد. بنابراین این جایزه ادبیات انگلیس كه ویژه ی نویسندگان زن بود، احتمالا با نامی دیگر به كار خود ادامه خواهد داد. از برندگان پیشین جایزه ادبی «اورنج» می توان به نویسندگان نام آشنایی چون «تی اوبرت»، «زادی اسمیت» و «باربارا كینگ سلوبر» اشاره كرد.

** جایزه ی ادبی «میگوئل سروانتس» اسپانیا از دیگر جوایز معتبر و شناخته شده ی بین المللی در نیمه اول سال 2012 برنده اش را شناخت. «نیكانور هارا»، شاعر و نویسنده ی 97 ساله شیلیایی امسال شایسته ی دریافت جایزه ی «سروانتس» شناخته شد. وی كه به علت كهولت سن موفق به حضور در مراسم اعطای جایزه نشد، نوه اش را به نیابت از خود به این مراسم فرستاد. این جایزه ی مهم ادبی در سالگرد درگذشت «سروانتس»، خالق رمان معروف «دن كیشوت» در مادرید اسپانیا به نوه ی پارا اعطا شد تا سومین نویسنده اهل شیلی برنده این جایزه باشد. جایزه ادبی «میگوئل سروانتس» در سال 1976 به احترام نویسنده ی قرن شانزدهم اسپانیا راه اندازی شد. این جایزه هر دو سال یك بار به نویسندگان اسپانیایی و آمریكای لاتین اعطا می شود.

** یكی از اتفاقات جالب توجه در شش ماه اول سال 2012، اعطای جایزه ی بوكر به یك رمان نویس انگلیسی با وجود گذشت یك سال پس از مرگش بود. «بریل بین بریج» كه در زمان حیات پنج بار نامزد دریافت جایزه ی معتبر بوكر شده بود، پس از گذشت حدود یك سال از مرگش، به عنوان برنده ی جایزه بوكر معرفی شد. مسئولان برگزاری جایزه بوكر كه یكی از معتبرترین جوایز ادبی دنیا به شمار می رود، از مردم درخواست كردند تا از میان پنج كتابی كه از این زن نویسنده نامزد دریافت جایزه شده، یكی را به عنوان برنده انتخاب كنند. «ارباب جورجی» رمانی از این نویسنده بود كه موفق به كسب جایزه بوكر برای خالق درگذشته اش شد. جایزه ی ادبی «من بوكر» كه به نام جایزه ی بوكر هم شناخته می شود، یكی از مهم ترین جوایز ادبی دنیا است كه هر سال به بهترین رمان جدید انگلیسی زبان و یا ترجمه شده به این زبان تعلق می گیرد. جایزه ی بوكر بین المللی برای اولین بار در سال 2005 معرفی شد.

** جایزه ی «آسترید لیندگرن» یكی دیگر از جوایز نام آشنایی است كه در جهان به عنوان بزرگترین جایزه ادبیات كودك و نوجوان شناخته می شود و در دو بخش نویسنده و تصویرگر كتاب كودك برگزار می شود. امسال «شوآن تان»، تصویرگر استرالیایی كتاب كودك جایزه ی یادبود «آسترید لیندگرن» را طی مراسمی در استكهلم از دستان شاهزاده ویكتوریا ـ ولیعهد سوئد ـ دریافت كرد. این جایزه بین المللی 40 هزار كرونی برای اولین بار در سال 1967 توسط دولت سوئد به منظور بزرگداشت نام «آسترید لیندگرن» ـ برجسته ترین نویسنده ی ادبیات كودك این كشور ـ برگزار شد.

** جایزه ی «فرانتس كافكا» كه یكی دیگر از جوایز مهم ادبیات جهان محسوب می شود، امسال نصیب «دانیه لا هودرووا» از جمهوری چك شد. هیات داوران این جایزه امسال در كمال ناباوری جایزه «كافكا» را به كتاب «پراگ: من یك شهر می بینم» اثری از نویسنده و نظریه پرداز ادبی نه چندان مشهور از جمهوری چك عطا كردند. انجمن اروپایی «فرانتس كافكا» در سال 1995 برای بزرگداشت این شاعر آلمانی زبان جایزه ی مذكور را راه اندازی كرد. «كافكا» یكی از مهمترین چهره های ادبی قرن بیستم به شمار می رفت. مدال های «فرانتس كافكا» هر ساله به شخصیت ها و موسساتی تعلق می گیرد كه در فعالیت های ادبی در راستای اهداف كافكا موفق بوده اند.

** آخرین جایزه ی حائز اهمیتی كه در نیمه اول سال 2012 به برنده اش رسید، جایزه ی بهترین رمان تاریخی «والتر اسكات» است. امسال «سباستین بری»، شاعر، رمان و نمایشنامه نویس نام آشنای ایرلندی موفق شد با كتاب «از طرف كنعان» عنوان برنده ی سال 2012 جایزه «والتر اسكات» را از آن خود كند. جایزه ی ادبی «والتر اسكات» كه با جایزه ی نقدی 25 هزار پوندی همراه است، امكان حضور تمامی رمان های تاریخی كه موضوع آ نها در 60 سال قبل اتفاق می افتد را فراهم ساخته است. جایزه كتاب «والتر اسكات» در سال 2010 برای بزرگداشت رمان نویس اسكاتلندی خالق آثار تاریخی راه اندازی شد.