1 . فضاسازی
اولین و مهمترین نکته که باید تحقق پیدا کند، این است که فرد از اطرافیانش یاد بگیرد که وجود امام زمان (ع) مسئله ای جدی است; شوخی بردار نیست و سستی و سهل انگاری در آن راه ندارد . از نظر من، تربیت یعنی فضاسازی .
ما در تربیت نمی توانیم آدمها را تک به تک تربیت کنیم; اگر تربیت صحیح خواسته باشیم، باید فضا ایجاد کنیم . افراد وقتی در فضای خاصی قرار بگیرند، مطابق آن فضا حرکت خواهند کرد .
خیلی از چیزها احتیاج به ارائه کار مستقیم ندارد . یکی از دوستان پاکستانی را دعوت کردیم برای ولیمه حج; ایشان گفتند: غذاهای شما خیلی بدمزه است; یعنی غذاهای شما فلفل ندارد; طعم ندارد . من به این موضوع فکر می کردم که چطور شده ما به چنین غذاهایی عادت کرده ایم و پاکستانیها و هندیها به آن غذاهای تند عادت کرده اند . این سؤالی است که خیلی از روانشناسان پرسیده اند .
اینها یک تعلیم و تربیت پنهان است که از طریق فضاهایی که ایجاد می شود، شکل می گیرد . بعضی پدر و مادرها، در مورد درس خواندن بچه های شان مشکل دارند . هر چه آنان را امر به این کار می کنند، آنان سر باز می زنند . مشکل اینجاست که آنان می خواهند بچه را بطور مستقیم وادار به درس خواندن کنند . یکی از راهها این است که حالت خانه را مثل کتابخانه کنند; کاری که خود بنده سالها است که در زندگی انجام می دهم . ساعت شش بعد ازظهر، ناگهان چهره خانه عوض می شود و هیچ کس بلند حرف نمی زند . تلویزیون و رادیو خاموش است و هر کس گوشه ای می نشیند و کتاب می خواند و هر کس وارد شود، گویی فضا به او می گوید که آقا کتاب دستت بگیر و برو وبنشین بخوان . تنهاکاری که در اینجا انجام می دهم، مدیریت است . به احدی نمی گویم بخوان . اگر کاری خلاف خواندن انجام دهد، به او می گویم ساکت; الان هنگام بلند حرف زدن نیست و . . . این فضا واقعا بچه را مجبور به درس خواندن می کند . در تربیت، فضا سازی مهم تر از کار مستقیم فردی است . فضاها با انسان صحبت می کنند .
در مسئله تربیت نسل منتظر نیز این نکته بسیار مهم است; بسیار مهم تر از پیامهای مستقیمی است که می خواهیم به افراد بدهیم . یکی از فاکتورهای مهم در فضاسازی این است که وجود مبارک حضرت را جدی بگیریم و کوچک ترین شوخی و سهل انگاری به این موضوع وارد نکنیم; مانند مسئله قرائت قرآن . دستور الهی به ما می گویم:
«و اذا قری ء القرآن فاستمعوا له . . .» (5)
هنگامی که قرآن خوانده می شود، به آن گوش فرا دهید . . .
به محض شروع تلاوت، مثلا در تلویزیون، انسانی که می خواهد دیگران را تربیت کند، خودش باید ساکت باشد و با همه وجود به قرآن گوش فرا دهد . دیگر احتیاج نیست که دیگران را امر به گوش دادن کنیم . این مسئله بسیار مؤثر است . از این طریق، در حقیقت احترام به قرآن به وجود می آید . این مطلب در مورد خیلی چیزها باید ساری و جاری باشد .