تبیان، دستیار زندگی

همه ما شیطان را دشمن رسمى خود مى پنداریم لیكن خیلى به حیله هاى او دقت نمى كنیم و نفس اماره را نیز بعنوان یكى از ابزارهاى قوى شیطان مى دانیم استدعا دارد حضرتعالى در این خصوص و اغواءگریهاى شیطان راهنمائى هائى بفرمائید.؟

مكائد نفس و شیطان در دل از روى میزان و اساس است . هیچ گاه ممكن نیست نفس به شما كه داراى ملكه تقوى و خوف از خدا هستید، تكلیف قتل نفس یا زنا كند. یا (به ) كسى كه داراى خصلت شرافت و طهارت نفس است ، پیشنهاد دزدى و راهزنى نماید.
از اوّل امر ممكن نیست به شما بگوید در این ایمان و أ عمال ، به خداى خود منّت گذار، یا خود را از زمره محبوبین و محبّین و مقربین درگاه قلمداد كن . ابتداى امر از درجه نازله گرفته ، رخنه در دل شما باز مى كند، و شما را وادار مى كند به شدّت مواظبت در مستحبّات و اءذكار و اءوراد، و در ضمن ، عمل یكى از اهل معصیت را در نظر شما به مناسبت حال شما جلوه مى دهد، و به شما إ لقاى مى كند كه شما از این شخص به حكم شرع و عقل بهترید، و اءعمال شما موجب نجات شما است و بحمداللّه شما پاك و پاكیزه هستید و از معاصى عارى و برى هستید.
از این ، دو نتیجه مى گیرد: یكى بدبینى به بندگان خدا و دیگرى خودپسندى ، كه هر دو از مهلكات و سرچشمه مفاسد است . به نفس و شیطان بگویید ممكن است این شخصى كه مبتلا است به معصیت ، داراى ملكه یى باشد یا اعمال دیگرى باشد كه خداى تعالى او را به رحمت خود مستغرق كند و نور آن خُلق و آن ملكه او را هدایت كند و منجر شود كار او به حُسْن عاقبت . شاید این شخص را خدا مبتلا به معصیت كرده ، (تا) به عجب كه از معصیت بدتر است ، (مبتلا) نشود...⁽¹⁾
بالجمله ، آنچه تو را از حق باز دارد و از جمال جمیل محبوب جلّ جلاله محجوب كند شیطان تو است ، چه در صورت انسان باشد یا جن . و آنچه كه به آن وسیله تو را از این مقصد و مقصود باز دارند دامهاى شیطانى است ، چه از سنخ مقامات و مدارج باشد یا علوم و كمالات یا حِرَف و صنایع یا عیش و راحت یا رنج و ذلّت یا غیر اینها. و اینها عبارت از دنیاى مذمومه است ؛ و به عبارت دیگر، تعلّق قلب به غیر حق دنیاى او است و آن مذموم است و دام شیطان است و استعاذه از آن باید كرد.⁽²⁾
شیطان باطنى انسان بسیار استاد است و او - این - همچو نیست كه ابتدا انسان را به فساد بكشد، ابتدا قدم كوچكى را وا مى دارد كه انسان بردارد، این قدم كه برداشت فردایش یك قدم یك قدرى بلندترى ، انسان را یواش یواش به جهنم مى فرستد، یواش یواش به فساد مى كشد ... شیطانى كه در باطن انسان است با كمال استادى انسان را به تباهى مى كشد. اگر از اول بگوید كه تو بیا برو یك آدمى را بكش ، هرگز نخواهد رفت . این از اول انسان را وادار مى كند كه این آدم چطور است ، یك غیضى به او بكن . بعد یك قدرى زیادتر تا كم كم مهیا مى كند انسان را از براى اینكه آدم هم مى كشد. همه اینهائى كه فاسد هستند به تدریج فاسد شدند. هیچ كس یك دفعه فاسد نشده است و هیچ یك از ماها هم باید تصور نكنیم كه ماءمون از این هستیم كه فاسد بشویم . همه در معرض فساد هستیم ، همه ما دست به گریبان شیطان است و خصوصاً شیطان نفس ، همه گریبانمان به دست اوست ، هیچ كس هم از ابتدا فاسدِ فاسد نبوده است و هیچ كس هم مامون نیست از اینكه - از - به فساد و به دام شیطان نیفتد.
انسان از خودش همیشه غافل است ، نمى تواند ادراك كند كه چكاره است . ممكن است چهل پنجاه سال یكى فكر كند كه براى خدا كار مى كند و آن كه به او القاء مى كند شیطان باشد...⁽³⁾ اینها تلبیسات ابلیس است كه بر ما غلبه كرده است و این تلبیسات ابلیسى را اگر چنانچه مسامحه كنید شما را به جهنم مى فرستد، در همین دنیا
هم به تباهى مى كشد. در همین دنیا ایستاده است این تلبیس نفسانى و این شیطان نفس ایستاده است ، تا آنجائى كه همه چیز دنیا را به باد فنا بدهد هیتلر حاضر بود تمام بشر از بین برود و خودش در آن قدرت بین همان آلمان باقى باشد⁽⁴⁾ ... انگیزه بعثت این است كه ما را از این طغیان ها نجات دهد و ما تزكیه كنیم خودمان را، نفوس خودمان را مصفا كنیم و نفوس ‍ خودمان را از این ظلمات نجات بدهیم .⁽⁵⁾

1- چهل حدیث ، ص 56.
2- آداب الصلوة ، ص 231.
3- صحیفه نور، ج 14، ص 238.
4- صحیفه نور، ج 14، ص 245 و 253.
5- صحیفه نور، ج 14، ص 245 و 253.