تبیان، دستیار زندگی

برخی چنین می­اندیشند که چون امام(ع) چراغ هدایت است، برخورداری از نور وجودش در گرو دسترسی به اوست و از سوی دیگر، مراجعه به امام(ع) برای پاسخ به مسایل شرعی و مشکلات علمی و اجرای حدود و قوانین که ثمره­ی وجود مبارک آن حضرت است در عصر غیبت میسور نیست؛ زیرا غیبت، مانع افاضه آن مشعل هدایت و استفاضه مؤمنان می­گردد. حال که چنین است، چرا امام باید در غیبت به سر برند و مؤمنان از فیض وجود مبارکشان بی­بهره بمانند؟!

آنچه در چنین اندیشه­ای از فواید وجود امام(ع) و مشروط به حضور ایشان بیان گردیده است، تنها بخش کوچکی از آثار وجود آن حضرت است، چون تأثیر امام معصوم در نظام آفرینش، والاتر از آن است که به امور خاص و مشروط به حضور مشهودانه محصور شود.

هرچند در برخی روایات، امام معصوم به چراغ هدایت تشبیه گردیده­اند، این تعبیری متوسط درباره یک جنبه از منافع آن وجود مبارک است. همان­طور که برخی روایات با تعبیری کامل­تر و رساتر، امام را به آفتابی عالمتاب تشبیه کرده­اند که به جهان روشنایی می­بخشد: عَن جابر الأنصاری انّه سأل النبی9: یا رسول­الله فهل یقع لشیعته الإنتفاع به فی غیبته؟ فقال9: أی والّذی بعثنی بالنّبوة إنّهم یستضیؤون بنوره و ینتفعون بولایته فی غیبته کإنتفاع النّاس بالشّمس و إن تجلّلها سحاب!.( 1)

در این روایت طبق بیان رسول اکرم9، وجود امام به خورشید و غیبت آن حضرت ـ مهدی موجود موعود ـ به وقوع شمس در پس ابر تشبیه شده است و چگونگی انتفاع مردم از آن حضرت؛ همچون بهره­مندی آنان از آفتاب پنهان است:

1. چونان که خورشید در منظومه شمسی، محور حرکت کرات و سیارات است، وجود مبارک حجت خدا محور نظام هستی است: ببقائه بقیت الدّنیا و بیمنه رزق الوراء و بوجوده ثبتت الأرض والسماء(2).

مفتقر در خمِ چوگان تو گویی، گوییست! چرخ با آن عظمت نیز به جز گوی تو نیست(3)

2. بهره­مندی موجودات منظومه شمسی از خورشید به تابش مستقیم آن منحصر نیست تا پوشیده شدنش به ابر، مانع انتفاع کلّی از آن باشد، بلکه نیروی جاذبه که مایه­ی ثبات و بقای نظام کیهانی است، وزش باد، ریزش باران، رویش گیاهان و ...، همه از برکات وجود خورشید و اشراق اوست؛ همچنین برکات وجود امام عصر بسیار فراتر از آن است که غیبت ظاهری آن انسان کامل، موجودات را از فیض او بی­بهره سازد. قوام آسمان و زمین، تدبیر امور عالم، رزق دادن به روزی خورندگان، هدایت یافتن مستعدان و ...، همه گوشه­ای از فیوضات وجود مبارک آن حضرت است که پرده غیبت مانع افاضه آن­ها نیست.

3. هنگامی که ابر چونان پرده­ای میان دیدگان و قرص خوشید حایل می­شود، خورشید را پنهان نمی­سازد، بلکه بیننده را می­پوشاند و او را از دریافت نور و مشاهده­ی اشراق خورشید محروم می­سازد؛ چرا که هم خورشید بزرگ­تر از آن است که به ابر پوشیده شود و هم منافعش بیش از آن است که با ندیدنش قطع گردد.

وجود مبارک انسان کامل نیز که مایه­ی استمرار حیات عالم و آدم است بسی بزرگ­تر از آن است که چیزی او را از افاضه، محجوب دارد و رابطه­ی میان وی و عالم هستی را متزلزل سازد. چگونه موجودی که خلیفه خداست و عنان نظام هستی را به اذن خداوند در کف دارد و از نهان و آشکار آن با خبر است، دچار غیبت می­شود؟!

جمال یار ندارد نقاب و پرده ولی غبار ره بنشان تا نظر توانی کرد(4)

4. ابر، دیدگانی را که از زمین به خورشید می­نگرند محجوب می­سازد؛ نه چشم­های را که از فراز ابرها نظاره­گر اویند. وجود مبارک ولیّ عصر نیز در چشم دنیاطلبان که سر از عالم طبیعت بیرون نمی­کنند و از پس ابر تعلقات دنیوی او را به نظاره می­نشینند غایب است، امّا آنان که بر سر شهوت­ها و غبار هواهای نفسانی پا نهاده و به آسمان معنا سر کشیده­اند، هر لحظه در حضور آن وجود شریف­اند.

تو کز سرای طبیعت نمی­روی بیرون کجا به کوی طریقت گذر توانی کرد؟(5)

به بیان شیخ مصلح­الدین سعدی:

نــبینـی کـه جایی که برخاست گرد نبیــند نــظر گــرچــه بینــاست مــرد(6)

به گفته عارف رومی:

ز مـنزل هوسات ار دو گام پیش نهی نزول در حــرم کبــریا توانــی کــرد(7)

5. نور افشانی و افاضه خورشید، قطع ناشدنی است و مرز و تبعیضی ندارد و هر قابلی به قدر استعداد و پیوندش با خورشید، از فیض او بهره­مند می­شود. حال، موجودی که تمام موانع را بر می­دارد و خویش را بلاواسطه به اشراق شمس عرضه می­کند، بهره­ی کامل­تری خواهد داشت.

وجود مبارک مهدی موجود موعود که واسطه­ی فیض الهی است، چونان خورشیدی به تمام هستی فیض می­رساند و در این جهت، میان بندگان خدا تفاوتی نمی­گذارد؛ لیکن هر کس به میزان استعداد و قوّت ارتباط خود، مستفیض می­گردد.

6 . هم­چنان که نتابیدن خورشید، هرچند از پس ابر، به فراگیری ظلمت و شدّت برودت می­انجامد و حیات زمین و زمینی را ناممکن می­سازد، اگر عنایت و افاضه­ی ولیّ خدا و انسان کامل عصر، ـ هرچند از پس پرده­ی غیبت ـ نبود، سختی­ها و تنگناهای معیشت و کینه­توزی دشمنان، به دوستان خاندان عصمت امان نمی­داد؛ هم­چنان که امام عصر در توقیع مبارک به شیخ مفید1 چنین فرمود: ما در مراعات حال شما سهل­انگار نیستیم و هرگز شما را فراموش نمی­کنیم، وگرنه سختی­ها و تنگناهای فراوانی به شما می­رسید و دشمنان، شما را نابود می­کردند: إنّا غیر مهملین لمراعاتکم ولا ناسین لذکرکم؛ ولولا ذلک، لنزل بکم اللأواء و اصطلمکم الأعداء.( 8)

با که توان گفت این سخن که نگارم شاهد هر جایی است و پرده­نشین است(9)

نیز می­توان امام(ع) را چونان مغناطیسی دانست که شاخص قبله­نمای قلوب انسان­ها و قطب­نمای تمام هستی به سوی آن وجود مبارک جهت می­گیرد، تا گمشدگان صحرای جهالت را به خورشید وجودش رهنمون شود.( 10)

پی­نوشت:

[1]. کمال­الدین، ج 1، ص 365 و بحارالأنوار، ج 52، ص 93 .

[2]. مفاتیح الجنان، دعای عدیله.

[3]. دیوان آیةالله غروی اصفهانی (کمپانی).

[4]. دیوان غزلیات حافظ، ص 195، غزل 144.

[5] . همان.

[6] . کلیات سعدی، ص 291.

[7]. دیوان شمس تبریزی، ص 359، شماره 959.

[8] . الإحتجاج، ج 2، ص 598 .

[9]. دیوان حاج ملاهادی سبزواری، ص 27.

[10]. آیةالله جوادی آملی، امام مهدی موجود موعود، 138 ـ 135.

پدید آورنده : حضرت آیةالله جوادی آملی دام ظله ، نسیم صبح.ص.18