تبیان، دستیار زندگی

نشانه‌ها و آثار استرس برای همه یکسان نیست، به این خاطر که واکنش افراد در برابر عوامل استرس‌زا با یکدیگر متفاوت است و به عوامل بی‌شماری از قبیل موقعیت و شرایط کاری مختلف، مدت زمان قرار گرفتن در معرض استرس، میزان استرس وارد شده به فرد و... بستگی دارد. نتایج مطالعات محققان (کوپر و پاگلیونی) نشان می‌دهد که تجربه فشار روانی نتیجه یک تعامل بین منابع مختلف فشار و فرد است. مدل ساختاری پیشنهادی این محققان بیانگر این است که تمامی افراد یک موقعیت واحد را استرس‌زا تصور نمی‌کنند و اختلافات فردی آنان از شخصیتی و تجارب زندگی، پاسخ آنان را به فشار روانی تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد.

معمولاً آدمی هنگام روبرو شدن با استرس به آن دسته از الگوهای رفتاری روی می‌آورد که پیش از آن برایش کارایی نداشته است. به عنوان مثال، یک آدم محتاط ممکن است محتاطتر هم بشود و سرانجام به کلی کناره بگیرد و یک آدم پرخاشگر ممکن است کنترل خود را از دست بدهد و بی‌مهابا همه چیز را در هم بکوبد. اعتقاد براین است که بیماری‌هایی مانند حساسیتها، سردردهای میگرنی، فشارخون، ناراحتی‌های قلبی، زخم‌های گوارشی با فشار هیجانی ارتباط دارند.

یکی از انواع تقسیم‌بندی‌هایی که از نشانه‌های استرس شغلی صورت گرفته است، عبارتند از: نشانه‌های روانی، نشانه‌های جسمانی و نشانه‌های رفتاری.
الف) نشانه‌های روانی: شامل نارضایتی، افسردگی، احساس خستگی مفرط، اضطراب و تنش، ملامت خود، احساس ناکامی و ناامیدی، انزوا، بیزاری، پرتی حواس و... می‌شود.
ب) نشانه‌های جسمانی: شامل سردرد، بیماری‌های قلبی و عروقی و انواع آلرژیها، اختلال در خواب، ناراحتی‌های تنفسی، عصبانیت در حد افراط که البته تشخیص برخی از آنها مشکلتر است.
ج) نشانه‌های رفتاری: نشانه‌های رفتاری مانند خودداری از کارکردن، مصرف روزافزون دارو، پرخوری یا بی‌اشتهایی، رفتار ستیزه‌جویانه در برابر خانواده و بروز مشکلات خانوادگی. به طور کلی نشانه‌های رفتاری پیامدش به سازمان یا تشکیلات اداری برمی‌گردد که نشانه‌های رفتاری سازمان را تشکیل می‌دهد، از جمله غیبت از کار، رها کردن شغل، افزایش حوادث ناشی از کار و فقدان بهره‌وری.
به طور خلاصه، استرس شغلی را می‌توان با توجه به نشانه‌های روانی، جسمانی و رفتاری مزبور که در فرد ظاهر می‌شوند، مورد تشخیص، پیشگیری و درمان قرار داد.

چنانچه میزان استرس سازمانی به طور چشمگیری افزایش یابد، فرد ممکن است مبتلا به سندرم سازمانی شود. این سندرم زمانی ایجاد می‌شود که فرد اجازه ابراز عقیده نداشته باشد، امکان تخلیه هیجان فراهم نباشد و امنیت شغلی وی به حداقل ممکن رسیده باشد.

از آنجایی که وجود تغییر و تحول در زندگی اجتناب‌ناپذیر شده است، استرس نیز همپای این دگرگونی‌ها، یکی از اجزاء لاینفک زندگی امروزی به حساب می‌آید. از آنجایی که هیچ کدام از ما به هیچ وجه قصد ندارد زیر بار اثرات سوء جسمی و روانی استرس از میان برود، باید از همین ابتدا، آخر خط را برای خود مشخص کنیم و جوانب مختلف امر را بپذیریم. این مطلوب، قابل دسترسی نخواهد بود،

مگر در صورت پذیرش وجود استرس و یافتن راه‌های مقابله با آن.

روش‌های مقابله با استرس

شیوه‌های متفاوتی برای مقابله با فشار روانی وجود دارد که کاربرد هر یک از روشها به نوع ادراک هر فرد از موقعیت و نوع ارزیابی او بستگی دارد که در ذیل به دو روش عمده برای مقابله با استرس در محیط کار می‌پردازیم:
1ـ مدیریت استرس: تقریباً نیمی از شرکت‌های بزرگ در آمریکا مدیریت استرس را به کارکنان خود آموزش می‌دهند. برنامه مدیریت استرس، آموزش‌هایی را در مورد طبیعت منابع استرس و مواردی همچون مدیریت زمان، تمرین‌های آرام‌سازی و... به کارکنان می‌دهد. آموزش مدیریت استرس می‌تواند علائم استرس نظیر اضطراب و اختلالات خواب را به سرعت کاهش دهد و دارای مزایای رایگان بودن و راحتی انجام است، اما این برنامه دارای دو عیب عمده است: اثرات سودمند روی علائم استرس اغلب کوتاه مدت است. در این برنامه از بعضی از علت‌های ریشه‌ای استرس چشم‌پوشی می‌شود، زیرا تمرکز بر روی فرد است نه محیط.
2ـ تغییر سازمانی: در مقابل تکنیک مدیریت استرس، تغییر سازمانی مهمترین روش مستقیم کاهش استرس در کار است و با شناسایی جنبه‌های استرس‌زای کار همانند حجم کار اضافی و با طراحی راهکارهای کاهش استرس همانند به کارگیری اصول ارگونومی، به این هدف نائل می‌شود. مزیت این روش این است که به طور مستقیم با علل ریشه‌ای استرس در کار درگیر است، ولی بعضی اوقات مدیران چندان با این نگرش موافق نیستند، زیرا تغییراتی را در روش‌های انجام کار یا برنامه‌ریزی تولید یا ساختار سازمانی ایجاد می‌کند. به عنوان یک قاعده کلی برای کاهش استرس شغلی باید اولین اولویت را به تغییرات سازمانی برای بهبود شرایط کاری داد، اما حتی جدی‌ترین تلاش‌ها در این زمینه نیز نمی‌تواند استرس‌ها را به طور کامل برای تمام کارکنان حذف کند، از این رو تلفیقی از تغییر سازمانی و مدیریت استرس، روش بهتری برای پیشگیری از استرس در محیط کار است.

چگونه سازمان را برای پیشگیری از استرس تغییر دهیم؟
1ـ مطمئن شوید که حجم کار متناسب با استعدادها و توانایی‌های کارمند است.
2ـ کار به گونه‌ای طراحی شود که به فرد انگیزه دهد و امکان استفاده از مهارت‌های فرد در آن کار وجود داشته باشد.
3ـ وظایف و مسئولیت‌های کارمند به وضوح مشخص شده باشد.
4ـ به کارمندان امکان مشارکت در تصمیم‌گیری در کار خود داده شود.
5ـ بهبود ارتباطات، پیشرفت شغلی و امید به استخدام قطعی در کارمندان موجب پیشگیری از استرس می‌شود.
6ـ امکان تبادلات اجتماعی بین کارمندان فراهم شود.
البته صاحبنظران سازگارانه‌ترین روش برای مقابله با استرس را اتخاذ یک روش فعال و متکی به خود از قبیل روش برنامه‌ریزی و مساله گشایی دانسته‌اند.

منتظرم یکی بیاد یه حرف تازه ای بگه تا من دلگرم بشم برای ادامه کار.

سلام استاد عزیز
خییییییلی خوش اومدین به انجمن مدیریت .. واقعا خوشحال شدم یکی از بزرگان تبیان افتخار دادن و ما رو مهمون همچین بحث خوب و مفیدی کردن :)
در ادامه اگه مایل باشید بحث هم میکنیم .

الهی سلامت باشی
فقط می خواستم بدونم مفید هست این بحث یا مورد توجه قرار نمی گیره.
شرمنده ام کردی با حضور قشنگتون
انشالله بیشتر در خدمتتون باشم.

بهبود سلامت روان
خواندن راهکارهای زیر برای تقلیل استرس و بهبود سلامت روانی مفید است
1. برای وجود خود وقت بگذارید و اگر زمان ندارید، سعی کنید آن را به وجود آورید تا نیروی تازه به دست آورده و انگیزه‌های تازه پیدا کنید.
2. زمانی که احساس می‌کنید تحت استرس شدیدی قرار دارید، سعی کنید به هیچ وجه به سیگار و سایر موارد مخرب روی نیاورید. تلاش کنید تا روش‌های مثبتی برای مقابله با استرس‌های روزمره زندگی به کار بندید.
3. ذهن خود را از قید و بند منفی‌بافی رها کنید و از افکاری مانند ترس و وحشت، خشونت و کینه‌ورزی که خود به خود موجب خلق استرس بیشتری می‌شوند، به شدت دوری ورزید.
4. سعی کنید تا جایی که امکان دارد به آرامش رجوع کرده و از روش‌های آرام‌سازی فکر و روح مثل مدیتیشن، ریلکسیشن، تنفس عمیق و ورزش کردن استفاده کنید تا بدین‌سان قادر شوید شیوه زندگی خود را دو مرتبه از نو معنا بخشید. در صورت بروز استرس مزمن، با پزشک متخصص مشورت کنید.
5. با جشن گرفتن موفقیت‌های خود و همقطارانتان، میزان استرس موجود را کاهش دهید. قبول وجود استرس، خود به معنای ایجاد یک تغییر بزرگ در شیوه سنتی زندگی است. سعی کنید معیارهای ارتباطی خود را گسترش دهید، کارایی و شایستگی خود را افزایش داده و از تجربیات دیگران نیز‌بهره بگیرید.
6. بیش از اندازه به خود مغرور نشوید. برای رویارویی با هر تغییری خود را از نظر فیزیکی، روحی و اقتصادی آماده کنید، اما زمانیکه در محیط کار تحت فشار قرار گرفتید، برخی تمرین‌های ساده همچون موارد زیر می‌توانند راهگشای مشکلات شما باشند: به راحتی و به طور عمودی (به طوری که کمر کاملاً صاف باشد) روی صندلی خود تکیه دهید و روی نفس کشیدن خود متمرکز شوید. این کار کمک بزرگی به آرام کردن اعصاب و ماهیچه‌های داخلی بدن می‌کند یا راحت بنشینید و شمارش معکوس را آغاز کنید (20 ـ 19 ـ 18 ـ 17 ـ 16...) سعی کنید از تصویر سازی‌های ذهنی خوشایند‌بهره بگیرید.
7. اهداف و خواسته‌های خود را از نو ارزیابی و سازماندهی کرده و آنها را مجدداً اولویت‌بندی کنید و ببینید کدامیک از آنها برای رساندن شما به اهدافتان از اهمیت بیشتری برخوردار هستند.
8. توانایی‌های خود برای آسان‌تر کردن هرچه بیشتر مسیر رسیدن به خواسته‌هایتان را معین کنید. از دیگران نیز حمایت کنید. نیازهای انسانی‌تان را هرچند وقت یکبار به خودتان یادآوری کنید. به خاطر داشته باشید که حتماً به زمانی برای تفریح و آرامش هم نیاز دارید.
9. تکنیک‌های مبارزه با استرس را آموزش ببینید. عوامل استرس‌زا در زندگی، در محیط کار و در خانواده را ردیابی کنید. در این راه می‌توانید از حمایت دوستان، اعضای خانواده و مشاور برخوردار شوید و استرس را کاهش دهید.
10. مطمئن شوید که شیوه زندگی سالمی را دنبال می‌کنید. یک زندگی سالم به طور قطع باید عوامل زیر را در خود جای دهد: به اندازه کافی بخوابید و آنقدر استراحت کنید تا سطح انرژی بدن را در حد مطلوب نگه دارید. مطمئن باشید که از غذاهای سالم استفاده و رژیم غذایی متعادلی را دنبال می‌کنید. رژیم غذایی ناسالم باعث می‌شود تا شما بیمار شده و احساس خوبی نداشته باشید. سعی کنید به نیازهای روحی خود که شاید در زیر نیازهای مادی‌تان مدفون شده باشند، جانی تازه ببخشید.
11. فعالیت‌های مختلف نظیر تفریحات آرام‌بخش را تجربه کنید. با اتکا به این روش می‌توانید کاری کنید تا جسم و ذهنتان از مشکلات برای مدت زمانی هرچقدر کوتاه دور شود.
12. ورزش جسمانی مداوم و نیز عبادات و انجام اعمال و مناسک مذهبی و ارتباط با خالق یکتا می‌تواند تاثیر آرامش بخش و بهبود دهنده بر بدن و ذهن داشته باشد.
13. رفتار غیر منطقی خود را با تغییر دانش و بینش خود متحول کنید و خوشبین باشید.