تبیان، دستیار زندگی

با همزمانی ایجاد اختلالات و کندی سرعت در لایه دسترسی به شبکه جهانی اینترنت و بروز شایعات و ابراز نگرانی ها پیرامون ارتباط آن با راه اندازی فاز نخست پروژه ای تحت عنوان شبکه ملی اطلاعات یا همان اینترنت ملی، این مقوله تبدیل به یکی از بحث برانگیزترین موضوعات در روزهای اخیر شده است.

با توجه به اظهارنظرهای منتشر شده از سوی نهادها و منابع رسانه ای رسمی و غیر رسمی که اخیراً بنا بر شرایط موجود، بازتاب وسیعی میان مردم داشته است، لزوم یک نگاه صحیح به این موضوع، بیش از پیش احساس می شود. در این مقاله، سعی بر آن است تا ضمن بررسی تمامی جوانب این پروژه، به دغدغه های مخاطبان نیز پاسخی جامع ارایه داده تا در نهایت، موجب منطقی شدن سطح نگرانی ها و افزایش سطح آگاهی جامعه شود.

شبکه ملی اطلاعات یا اینترنت ملی

در ابتدای ورود اینترنت به کشور در سال ۱۳۶۸، بحثی میان پژوهشگاه دانش های بنیادی (مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات) به عنوان متولی ورود اینترنت و مخابرات مطرح بود که نشان از مخالفت شدید مسئولان مخابرات با ورود اینترنت به ایران داشت. دکتر سیاوش شهشهانی، جانشین ریاست وقت پژوهشگاه، در مصاحبه ای ضمن اشاره به این موضوع، اعلام می کند:

” از همان ابتدا، در مخابرات ایران کسانی بودند که اعتقادی به اینترنت نداشتند. آن ها فکر می‌کردند اینترنت یک مد روز است و زود فراموش می‌شود. آن ها کوشش می‌کردند شبکه ای محدود‌تر به نام X25 را راه‌اندازی کنند و می‌گفتند هر نوع فعالیت شبکه‌ای، باید تحت همین شبکه انجام شود “.

اما در تمام این سال ها، نه تنها اینترنت رو به افول نگذاشت، بلکه هم اکنون دو میلیارد نفر در جهان کاربر اینترنت هستند که پیش بینی می شود این رقم در سال ۲۰۲۰ به پنج میلیارد نفر هم افزایش یابد. در کشور ما نیز ۳۶٫۵ میلیون کاربر وجود دارد که بیشترین تعداد در بین کشورهای منطقه است.

نخستین فردی که واژه ” شبکه ملی اینترنت ” را مطرح کرد، عبدالمجید ریاضی، معاونت سابق فناوری اطلاعات وزارت ارتباطات بود که مرداد ماه ۱۳۸۵ضمن ارایه این مفهوم، در تعریف و توجیهش گفت:

” اینترنت در دنیا به یک کلمه خاص تبدیل شده است و از هر‌کس هم بپرسید، می‌گوید اینترنت شبکه‌ای است که کامپیوترهای دنیا را به هم متصل می‌‌کند. اما از نظر من که کارم را به صورت تخصصی دنبال می‌کنم، اینترنت تعریف دیگری دارد. اگر بشود شبکه‌ای درست کرد که ویژگی‌های اینترنت را داشته باشد، در سطح محدود، توزیع شده و در نهایت قابلیت اتصال به شبکه جهانی را هم داشته باشد، برای من اهمیت دارد. حالا شما هر اسمی که می‌‌خواهی روی آن بگذار. ما اسم آن را می‌گذاریم ” اینتر نت ملی “.

محمد سلیمانی، وزیر سابق ارتباطات و فناوری اطلاعات، مدتی بعد در مصاحبه ای با خبرگزاری فارس، ضمن اعلام خبر اجرایی شدن شبکه اینترنت ملی از مهر ماه سال ۱۳۸۵، گفت:

” طبق برنامه ریزی زمانبندی شده، چارچوب کلی این شبکه طراحی و تعیین شد و طراحی مفهومی آن نیز مراحل پایانی خود را طی می کند … طراحی جزیی این شبکه نیز در شهریور ماه سال جاری صورت خواهد گرفت و از مهر امسال اینترنت ملی اجرایی خواهد شد. البته شاید با توجه به منابع مالی در نظر گرفته شده به صورت وسیع و یا محدود اجرا شود … این شبکه طبق پیش بینی ها ظرف دو یا سه سال آینده به شکل مطلوب خواهد رسید “.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به واژه اینترنت ملی، عنوان کرد:

” اینترنت ملی تنها یک نام است و شاید اسم آن تغییر کند. چون اینترنت برای مردم قابل حس و فهم تر بود، ما این نام را برای آن برگزیدیم که فکر می کنیم نام زیبایی نیز است … با اجرای این شبکه، اینترنت و سرویس های متنوع اینترنتی ارزان قیمت در اختیار مردم قرار می گیرد. مباحثی چون امنیت و حفظ اطلاعات در درون کشور نیز با اجرای اینترنت ملی تحقق می یابد “.

رضا تقی پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، در اواخر بهمن ماه سال جاری، در آیین امضای منشور همکاری بین وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران، ضمن بیان این که : ” شرایط کشور ما طوری نیست که سرعت اینترنت را بدون قید و شرط افزایش دهیم، شبکه ملی اطلاعات، راه حلی است که برای رفع مشکل سرعت اینترنت پیدا کرده ایم “، اظهار داشت: ” با راه اندازی شبکه ملی اطلاعات، پهنای باند لازم برای کسب و کارها فراهم خواهد شد “.

پشتوانه این اظهار نظرها، مبحثی بود که نخست در برنامه چهارم توسعه مورد توجه قرار گرفت و بعدها به قانون پنجم توسعه هم راه پیدا کرد. در فصل چهارم برنامه پنجم توسعه و طبق مفاد ذیل ماده ۴۶ آن که مهم ترین ماده مربوط به فناوری اطلاعات در برنامه پنجم قلمداد می شود، شبکه ملی اطلاعات، عبارت است از:

” شبکه‌ای مبتنی بر قـرارداد اینترنت (IP) به ‌همراه سوئیچ ها و مسیریاب ها و مراکز داده‌ای، به صورتی که درخواست های دسترسی داخلی و أخذ اطلاعاتی که در مراکز داده داخلی نگهداری می‌شوند به هیچوجه از طریق خارج کشور مسیریابی نشود و امکان ایجاد شبکه‌های اینترانت و خصوصی و امن داخلی در آن فراهم شود “.

در یک نگاه کلی و با توجه به برنامه پنجم توسعه که به موجب آن، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ملزم به اجرای این طرح شده است، هدف طراحان اینترنت ملی را می توان ایجاد شبکه ای یکپارچه یا به قول مهندس عبدالمجید ریاضی، یک ابر شبکه شامل دیتا سنتر های عظیم در داخل کشور دانست که ضمن یکپارچه سازی و توانمند سازی شبکه داخلی کشور، همه سایت های ایرانی، میزبانی وب سایت های خود را به آن دیتاسنترها سپرده تا در نهایت، کاربران بتوانند با سرعت بیشتر و بدون پرداخت هزینه پهنای باند خارجی و همچنین با امنیت و نظارت بهتر، به وب سایت های ایرانی متصل شوند.

متولی شبکه ملی اطلاعات

دکتر شهشهانی، قائم مقام وقت پژوهشگاه دانش های بنیادی که از آورندگان اینترنت به کشور محسوب می شود، اردیبهشت ماه ۱۳۸۵ در گفتگویی با روزنامه شرق، تفکر راه اندازی اینترنت ملی را نتیجه دعوا بر سر تولیت اینترنت دانسته و می گوید:

” مرکز ما از سال‌ها قبل این طرح را دنبال می کرد چرا که اعتقاد داشتیم با افزایش روز افزون کاربران اینترنتی، ما باید یک نقطه تماس داخلی داشته باشیم. ولی گاهی به نظر می آید بعضی کسانی که در پروژه اینترنت ملی شریک هستند با چنین تفکری جلو نیامده‌اند و تفکر بر سر تولیت است، به جای این که مطرح شود اگر ما نقطه تماس داخلی داشته باشیم این کار به نفع مصرف کننده داخلی است. به همین علت من فکر می‌کنم باید سعی کنیم این تمایل به انحصار و تولیت را کنار بگذاریم و به سوی منافع استفاده کننده گام برداریم “.

اگر چه در حقیقت، سازمان هایی نظیر شورای‌عالی فناوری اطلاعات، شورای‌عالی انفورماتیک، مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت ارشاد، شورای‌عالی اطلاع‌رسانی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، پژوهشگاه دانش‌های بنیادی (مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات)، شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، سازمان نظام صنفی رایانه‌ای و چند سازمان دیگر، هر کدام خود را از مناظر مختلف محتوایی، نظارتی و یا ارتباطی، متولی کل یا بخشی از اینترنت کشور می داند و به قولی، در حال حاضر اینترنت کشور نه از نبود متولی، بلکه از وفور متولی رنج می برد، اما در این میان، از منظر زیرساختی و ارتباطی، از همه بیشتر نقش شرکت ارتباطات زیرساخت (به نمایندگی از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات) از سویی و پژوهشگاه دانش های بنیادی (به نمایندگی از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) از طرفی دیگر، پررنگ تر است.

به هر حال، پس از همه بحث ها بر سر متولی گری اینترنت ملی، مجلس هشتم در برنامه پنجم توسعه، مشخصاً وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را مکلّف به ایجاد و توسعه شبکه ملی اطلاعات می نماید که می توان آن را متولی اصلی راه اندازی اینترنت ملی در کشور نیز دانست.

طرح های مشابه اینترنت ملی در جهان

اینترنت ملی، از نظر فنی، البته با کاربردها و تفاوت های ساختاری مختلف، نمونه های مشابهی در دنیا دارد. برای مثال، در مقیاس های وسیع این طرح، می توان از شبکه باند وسیع استرالیا (NBN) و طرح پهنای باند ملی ایالات متحده آمریکا نام برد. شبکه Kwangmyong  در کره شمالی و internet II میان برخی مراکز پژوهشی آمریکا، از مقیاس های محدودتر آن به شمار می رود.

در کره شمالی، این پروژه به موازات شبکه اینترنت اما به صورت مستقل از آن، با هدف محدودیت ارتباطات خارجی کاربران و تأمین نیازهای ارتباطی داخلی راه اندازی شده است ولی در استرالیا و ایالات متحده آمریکا، در جهت تقویت دسترسی کاربران به منابع اطلاعاتی شبکه جهانی اینترنت با سرعت بیشتر و کیفیت بالاتر اجرا گشته است.

نکته ای که در بررسی شبکه هایی چون NBN استرالیا و طرح پهن باند ملی ایالات متحده آمریکا حایز اهمیت است، مقیاس زمان بندی و هزینه های بالای اجرای اینگونه پروژه ها است. به عنوان مثال، در پروژه NBN که صرفاً به بهبود زیرساخت های ارتباطی می پردازد، بالغ بر ۳۵٫۹ بیلیون دلار (بیش از پنجاه هزار میلیارد تومان) هزینه گشته و با وجود صرف هزینه های گزاف، پیش بینی شده است که تا پایان سال ۲۰۲۱ بتواند در حدود ۹۳% از  جمعیت بیست میلیون نفری استرالیا را تحت پوشش خود قرار دهد.

ایجاد امنیت با شبکه ملی اطلاعات

اهمیت امنیت فضای مجازی و حفظ و حراست از اطلاعات ملی و شخصی هموطنان، یکی از اهدافی است که باعث شده تا دولتمردان، پروژه شبکه ملی را کلید زده و تلاش نمایند که آن را در کوتاهترین زمان ممکن عملیاتی کنند. با ایجاد شبکه ملی اطلاعات که مهمترین دستاورد آن، ایجاد امنیت و مصون ماندن از حملات اینترنتی عنوان شده است، به طور قطع با یک تحول و انقلاب بزرگ در تأمین امنیت فضای مجازی کشور، روبرو خواهیم بود.

معاون فنی وزارت اطلاعات در نخستین همایش ملی دفاع سایبری که با همکاری پژوهشکده فناوری اطلاعات و ارتباطات جهاد دانشگاهی و سازمان پدافند غیر عامل کشور برگزار شد، با اشاره به لزوم استفاده از ضد بدافزار ملی و به روز، اظهار داشت که: ” شبکه اینترنت عامل تهدید یا ابزار جاسوسی نیست، بلکه خود تهدید و جاسوس است “.

رضا تقی پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز در این همایش، با اشاره به تصمیمات راهبردی کشور در عرصه راه اندازی زیرساخت های دفاع سایبری، گفت: ” حمایت از بومی سازی نرم افزار و ایجاد زیرساخت های امن ارتباطی از جمله مهمترین تصمیمات راهبردی در عرصه دفاع سایبری است که در این راستا اولین مرحله از این شبکه، خردادماه سال ۱۳۹۱ به زیر بار می رود “.

وی ایجاد سامانه امنیتی و راه اندازی مرکز ۲۴ ساعته رخدادهای امنیتی در سازمان فناوری اطلاعات ایران را از دیگر اقدامات صورت گرفته در زمینه امنیت و دفاع سایبری عنوان کرد و گفت: ” تمامی سازمان ها و نهادهای اجرایی کشور باید نسبت به راه اندازی گروه فوریت های امنیت رایانه ای اقدام کنند که این تکلیف، از سال آینده مورد نظارت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات قرار می گیرد “.

تقی پور، همچنین در آیین امضای منشور همکاری بین وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران، ضمن اعلام این که ” اینترنت ذاتاً ناامن و شبکه ملی اطلاعات ذاتاً امن است و امیدواریم با راه اندازی شبکه ملی اطلاعات، موضوع امنیت فضای مجازی نیز حل شود “، گفت: ” در حال حاضر، واردات نرم افزارهای امنیتی ممنوع و بازار به سمت استفاده از محصولات داخلی هدایت شده است … در زمینه ورود نرم افزارهای امنیتی محکم ایستاده ایم، چرا که امنیت وارداتی، امنیت نیست و مانند قفلی است که کلید آن را از دزد خریده باشند “.

ایشان ابلاغ سیاست های نظام در فضای افتا را از جمله برنامه های راهبردی برای صیانت از اسرار کشور و ایمنی آن در برابر هجمه های دشمن عنوان کرد و ادامه داد: این سیاست ها که در ۹ بند به آن تأکید شده است تمامی دستگاه ها و نهادهای اجرایی را در جهت یکپارچگی امنیت فرا می خواند.

وی ایجاد آزمایشگاه ها، حمایت از صنعت داخلی و شرکت های دانش بنیان، ایمن سازی زیر ساخت ها و ممنوعیت خرید خارجی به صورت غیر کنترل شده را از جمله اقدامات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در ارتباط با دفاع سایبری برشمرد.

بنابراین، با عملیاتی شدن پروژه شبکه ملی اطلاعات، سازمان های تأمین کننده امنیت کشور در نظر دارند که هر ایرانی، هنگام اتصال به شبکه، علاوه بر شناسه اینترنتی خود دارای یک شناسه اینترانتی منحصر به فرد نیز شده و تمامی اطلاعات صاحب آن شناسه، برای مسئولان امنیتی به سهولت قابل دسترس باشد تا در پیگیری جرایم اینترنتی و امنیتی با موانعی نظیر عدم همکاری شرکت های توزیع کننده خارجی در اعلام اطلاعات شخص خاطی روبرو نباشند. از طرف دیگر، در صورت قطع ارتباط ایران با شبکه جهانی اینترنت به هر دلیلی (چه از طرف نهادهای مربوطه داخلی، چه بر اثر حوادث غیر مترقبه بر بسترهای ارتباطی با شبکه جهانی و چه به علت تحریم های خارجی)، ارتباطات درونی کشور با مشکل مواجه نشود. همچنین، به دنبال میزبانی وب سایت های ایرانی در داخل کشور، نظارت و کنترل محتوای وب سایت ها هم به سهولت امکان پذیر باشد.

اینترنت ملی و شبکه جهانی اینترنت

قطع ارتباط ایران با شبکه جهانی اینترنت، ضمن این که از بحث برانگیزترین موضوعات در مقوله شبکه ملی اطلاعات می باشد، بیش از همه، موجبات نگرانی مشترکین فعلی اینترنت را فراهم کرده است.

آنچنان که در بخشنامه های مختلف صادر شده توسط وزارت ارتباطات به توزیع کنندگان اینترنت کشور و همچنین سخنان مسئولان این وزارتخانه مشهود است، قرار نیست که ارتباط ایران با شبکه جهانی اینترنت قطع شود بلکه یکی از اهداف طرح اینترنت ملی، فراهم آوردن امکانی است که در صورت قطع احتمالی ارتباط ایران با شبکه جهانی اینترنت، دسترسی به شبکه داخلی اطلاعاتی کشور، به صورت کامل برقرار باشد.

تقی پور، در آیین امضای منشور همکاری بین وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران، تأکید کرده است که شبکه ملی اطلاعات، جای اینترنت را نمی گیرد بلکه مکمل آن بوده و بستر اصلی تعاملات دولت الکترونیک می باشد که با راه اندازی آن، مشکل پهنای باند و امنیت فضای مجازی نیز حل خواهد شد.

همچنین، ایشان بیان کرد که: ” در کنار شبکه ملی اطلاعات، اینترنت را به عنوان یک سرویس به همان شکلی که تاکنون وجود داشته است، کماکان خواهیم داشت و پهنای باند داخل را به صورت امن و حفاظت شده، برای کسب و کار اقتصادی و حریم شخصی خانوارها توسعه خواهیم داد “.

وی تلویزیون اینترنتی، ویدئو درخواستی، آموزش از راه دور، دورکاری، سلامت الکترونیکی و تجارت الکترونیکی را از جمله برنامه‌های قابل ارایه بر روی شبکه ملی اینترنت عنوان کرده و افزود: ” شبکه ملی اینترنت یا شبکه اطلاعات ملی بر پایه پروتکل اینترنت طراحی شده و یکی از زیر ساخت های اصلی دولت الکترونیک محسوب می شود و پهنای زیاد باند، ارسال تصویر، صوت و حجم زیاد اطلاعات، از ویژگی های این شبکه است “.

قابل ذکر است که در ذیل ماده ۴۶ برنامه پنجم توسعه، وزارت ارتباطات در کنار راه اندازی شبکه ملی اطلاعات، مکلّف به افزایش ضریب دسترسی خانوارها به اینترنت و نیز متعاقب آن، افزایش پهنای باند اینترنت بین الملل شده است. بدین صورت که در برنامه پنجم توسعه، وزارت ارتباطات باید:

” امکان دسترسی پرسرعت مبتنی بر توافقنامه سطح خدمات را به صورتی فراهم نماید که تا پایان سال دوم کلیه دستگاه های اجرایی و واحدهای تابعه و وابسته و تا پایان برنامه، ۶۰% خانوارها و کلیه کسب و کارها بتوانند به شبکه ملی اطلاعات و اینترنت متصل شوند. میزان پهنای باند اینترنت بین‎الملل و شاخص آمادگی الکترونیک و شاخص توسعه دولت الکترونیک باید به گونه‎ای طراحی شود که سرانه پهنای باند و سایر شاخص های ارتباطات و فناوری اطلاعات در پایان برنامه در رتبه دوم منطقه قرار گیرد “.

به عبارت بهتر، برنامه پنجم توسعه علاوه بر این که اشاره ای به جایگزینی شبکه ای به جای اینترنت ندارد، به معنای ایجاد بیش از دوازده میلیون پورت پر سرعت اینترنت در کشور است. بدین ترتیب که قرار است یک شبکه ملی اطلاعات، تدارک دیده شده و بستر امنی برای اشتراک اطلاعات در درون کشور فراهم گردد تا با پیوستن همه ارگان ها به آن، گامی کارساز در راه رسیدن به دولت الکترونیک در کشور برداشته شود. گامی بزرگ که قرار است کشورمان را در سال ۱۳۹۵ (سال پایانی برنامه پنجم توسعه) به جایگاه دومی منطقه هم برساند.

مشکلات و موانع فراروی پروژه اینترنت ملی

یکی از مهمترین مشکلات و موانع ایجاد شبکه ملی اطلاعات را می توان عدم وجود دیتا سنتر عظیم داخلی جهت میزبانی تمام وب سایت های ایرانی دانست که به دلیل هزینه های بالا و محدودیت منابع از یک سو و شرایط تحریمی در جهت خرید سرورهای مورد نیاز و همچنین نبود تخصص کافی نسبت به تأمین امنیت آن، عملاً راه اندازی آن دور از ذهن است. چنانچه در حال حاضر، به دلیل همین محدودیت ها، حتی سایت برخی از بانک ها مانند بانک پارسیان و بعضی از خبرگزاری های دولتی هم بر روی سرور های خارجی میزبانی می شوند.

تقی پور، ضمن اعتراف به موفق نبودن در زمینه تولید تجهیزات و سخت افزار در داخل کشور، می گوید: ” بدون هیچ سابقه فنی، چگونه می توانیم وارد بازار فناوری های نوین شویم که توسط چند کمپانی بزرگ تسخیر شده است “.

مسئله مهم دیگر، عدم وجود DNS سرور یا به عبارتی صحیح تر root سرور مناسب جهت راهنمایی مرورگرها در شبکه ملی اطلاعات به سمت سرورهای مقصد است.

هم اکنون در دنیا سیزده root سرور وجود دارد که ۹ تا از آن ها در ایالات متحده قرار دارد. برای مثال، ICANN  که در واقع پایگاه اطلاعاتی اصلی آدرس های عمومی ثبت شده در شبکه جهانی اینترنت بوده و سایر DNS سرورها یا به اصطلاح Mirror ها از آن تغذیه اطلاعاتی می شوند، از معروف ترین آن ها است.

یکی از ابهاماتی که تا کنون مسئولان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به آن پاسخ روشنی نداده اند، جایگزین مناسب برای این root سرورها است. زیرا به دلیل شرایط تحریمی ایران، اخذ مجوز و دسترسی احداث حتی یک Mirror در داخل کشور نیز دور از تصور است.

با این وجود، اخیراً وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با بخشنامه طرح جداسازی اینترنت از اینترانت که به شرکت های توزیع کننده اینترنت در کشور ابلاغ شد، اینگونه پاسخ به این ابهام را به آینده موکول کرده است که: مراکز ارایه‌دهنده خدمات میزبانی داخلی باید نام دامنه‌های سایت‌های میزبانی‌شده به آدرس‌های عددی خصوصی اینترنتی متناظر با آنها را صرفاً از طریق سرورهای DNS  که در آینده توسط سازمان فناوری اطلاعات ایران اعلام خواهد شد، تبدیل کنند.

مشکل و مانع مهم دیگر را می توان اینگونه بیان کرد که بنابر شواهد، قرار است در طرح اینترنت ملی به هر کاربر دو آدرس IP یکی برای اتصال به شبکه جهانی اینترنت و دیگری برای اتصال به شبکه کشوری اینترانت اختصاص داده ‌شود که  آدرس IP معتبر (IP Valid)  برای اینترنت و آدرس IP نامعتبر (IP Invalid) برای اینترانت کشوری استفاده می‌شود. پیرو آن، تمامی توزیع کنندگان اینترنت می باید تغییرات عمده‌ای در سیستم‌های صورتحساب‌گیری و سایر نرم‌افزارهای ارتباط با مشتری خود اعمال کنند که این امر، علاوه بر صرف هزینه‌های زیاد، مستلزم زمان کافی است، چرا که با اختصاص دو IP به هر کاربر، باید تمام ظرفیت‌های موجود هم تا دو برابر افزایش یابد.

در عین حال، با اصرار مسئولان وزارت ارتباطات بر اعمال تنظیمات در لایه دسترسی، همه مودم‌های سمت مشترکان نیز باید تعویض شود که هزینه جدیدی را به کاربران تحمیل می‌کند. این موضوع در حال حاضر به شدت موجب اختلاف میان شرکت های توزیع کننده اینترنت و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات شده است به صورتی که شانه ساز زاده، از اعضای هیأت مدیره سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور، می گوید: ” به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات پیشنهاد داده‌ایم این تغییرات در دیتاسنترهای شرکت‌های تأمین‌کننده پهنای باند صورت گیرد اما آن ها به دنبال این هستند تا این طرح بر روی مودم مشترکان اجرا شود “. اضافه بر این، در مواردی همچون اتصال تلفن های همراه به اینترنت، حتی پیاده سازی این موضوع در لایه دسترسی، از لحاظ تئوریک هم محل ابهام است.

یکی دیگر از موانع بر سر راه پروژه اینترنت ملی، سرویس جستجوگر ملی و ایمیل ملی است. جستجوگری که بتواند تمامی وب سایت های میزبانی شده در داخل کشور را پایش کرده و جوابگوی نیازهای کاربران در جستجوی اطلاعات خاص باشد و از طرف دیگر، نیاز به یک ایمیل داخلی است که بتواند در صورت قطع ارتباط ایران با شبکه جهانی اینترنت، قابل سرویس دهی به کاربران ایرانی باشد.

 در سال های اخیر، طرح های مختلفی برای اجرای این دو سرویس، توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مورد بررسی قرار گرفته و در بعضی از موارد هم به صورت جزیی تا حدودی به مرحله اجرا درآمده است که در نتیجه تمامی آن تلاش های نافرجام، عدم امکان عملیاتی راه اندازی این سرویس ها به صورت متمرکز در داخل کشور، بیش از پیش نمایان شده است.

سازمان فناوری اطلاعات در فراخوانی تحت عنوان مشارکت در فجر (فراهم‌سازی جویشگر رایانه‌ای) و فخر (فراهم‌سازی خدمات رایانامه‌ای) از همه شرکت های فعال در حوزه فناوری اطلاعات دعوت به همکاری نمود تا شاید بتواند با بهره گیری از ظرفیت و تخصص شرکت های خصوصی، این سرویس ها را در داخل کشور راه اندازی نماید. حال آنکه در نگاهی کلی، اطمینان به شرکت های خصوصی در جهت تأمین امنیت اطلاعات محرمانه و شخصی کاربران نظیر اطلاعات حساب های بانکی و … قطعاً ابهام بزرگی را در جهت استفاده از این گونه سرویس ها برای کاربران فراهم می کند تا جایی که حتی در صورت عملیاتی شدن، نمی توان اقبال عمومی و بهره گیری از این سرویس ها را انتظار داشت.

جمع بندی و نتیجه گیری

حقیقت آن است که در جمع بندی های فنی کارشناسان و صاحب نظران حوزه فناوری اطلاعات، با در نظر گرفتن حجم بزرگ شبکه اتصال کشور و همچنین تحریم ها و محدودیت منابع موجود و علی الخصوص، فقدان تخصص و دانش کافی، امید به اجرای موفق پروژه ای تحت عنوان اینترنت ملی، دور از تصور است.

به هرحال، قضاوت در خصوص پروژه شبکه ملی اطلاعات را بهتر است به گذشت زمان سپرد اما با توجه به وضعیت موجود و به دلیل منابع میلیاردی اختصاص داده شده برای اجرای این پروژه از محل بودجه کشوری، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مکلّف است هر از چندگاهی از جهت گزارش عملکرد و پیشرفت آن، یک فاز آزمایشی از این پروژه را افتتاح نماید. امسال نیز به همین منوال، از دهه مبارک فجر، قرار است با تغییرات آزمون و خطایی در شبکه داخلی کشور که به موجب آن چند روزی است اختلالات وسیعی در ارتباط کاربران با شبکه جهانی اینترنت مشاهده می شود، فازی دیگر از پروژه شبکه ملی اطلاعات آغاز گردد.

گویا آی تی