دیواری با نقاشی انسان معاصر خستگی‌هایی دارد كه به خستگی‌های هیچ‌كدام از اجدادش شباهتی ندارد و از سوی دیگر، دلخوشی‌ها و بهانه‌هایی برای رفع خستگی دارد كه آنها هم هیچ شباهتی به دلخوشی‌های گذشتگان ندارد، نقاشی دیواری و گرافیك محیطی كه با رشد شهرنشینی و دورشدن انسان از طبیعت به جزء جدا نشدنی زندگی انسان شهری امروز بدل شده‌اند، یكی از همین دلخوشی‌ها هستند.نقاشی دیواری هنری عمومی است كه در ارتباط با فضای شهری، معماری و زندگی شهروندی قرار می‌گیرد.
نقاشی‌های دیواری می‌توانند دلبستگی ایجاد كنند و تبدیل به بخشی از خاطرات زندگی شهری برای مردمانی شوند كه به‌واسطه دوری از دامان طبیعت، امكان مرور هر روزه صحنه‌ها و مناظر طبیعی را ندارند.چنان كه آیدین آغداشلو در تعریف نقاشی دیواری می‌گوید: شروع هنر دیوارنگاری یا همان نقاشی دیواری را می‌توان به كنده‌كاری‌های انسان‌های نخستین روی دیواره غارها نسبت داد، به زمانی كه بشر تمایل داشت روی درخت‌ها، سنگ‌ها و دیوارها، علامت بگذارد. البته در آن زمان همه چیز به یك امضای ساده ختم می‌شد، اما امروزه دیوارنگاری با رنگ و قلم‌مو و سطوح وسیع سیمانی تعریف می‌شود و ضمنا طرح‌ها هم دیگر آن دیوار نوشته‌های ساده‌پیشین نیستند بلكه به طرح‌ها و تصویرهای انتزاعی خاص دوران معاصر بدل شده‌اند. نقاشی دیواری یا دیوارنگاری برای ایرانی‌ها پدیده ناآشنایی نیست و در گذشته در ساختمان‌های ایرانی كاربرد فراوان داشته است.
نمونه‌های بسیاری از این هنر را می‌توان در ابنیه تاریخی مشاهده كرد. دیوارنگاره‌های كاخ چهلستون یا عمارت عالی‌قاپو نمونه‌ای از این هنر در بناهای قدیمی ایران هستند.بر اساس تعاریف آكادمیك، نقاشی دیواری ایرانی، نوعی دیوار نگاری به شمار می‌رود كه از طریق رنگ‌آمیزی گچ و آهك مرطوب با رنگ‌های محلول در آب، ایجاد می‌شود. این نقاشی‌های دیواری «فرسك» نام دارند؛ البته قدیمی‌ترین دیوارنگاره‌های ایران از دوره غارنشینان و از غاری در لرستان به دست آمده است كه در واقع حكاكی روی سنگ هستند.
بهانه‌ای برای زیباسازی شهر
امروزه نقاشی دیواری از نظر ایجاد تاثیرات قدرتمند بصری در آفرینش زیبایی و هماهنگی در فرم و ریتم جایگاه ارزشمندی در زیباسازی شهری برای خود دست و پا كرده است. این هنر با توجه به فضاهای زیبا و با شكوهی كه خلق می‌كند، می‌تواند نقش بسزایی در تلطیف شرایط روانی شهروندان و فراتر از آن، آرامش فضای شهری ایفا كند. رویكرد جدی به نقاشی دیواری در تهران از حدود 15 سال پیش و با به تصویر در آوردن تمثال شهیدان آغاز شد و در ادامه سازمان‌های مرتبط با امر زیباسازی شهری با نگاه نوینی كه در قبال این هنر شكل گرفت، برای گسترش هر چه بیشتر آن در معابر شهری تلاش كرده‌اند به طوری كه سیاست‌های زیباسازی پایتخت، امروز مهم‌ترین بهانه شهرداری تهران برای خلق نقاشی‌های دیواری هستند.البته در برخی موارد، تكلیف نقاشی‌های دیواری مشخص نیست و معلوم نیست این نقاشی‌ها اثری هنری هستند یا ابزاری برای اطلاع رسانی و تبلیغ و همین مساله نیز موجب می‌شود بعضا شاهد نقاشی‌هایی بر دیوار شهر باشیم كه یا خوب جایابی نشده‌اند یا مفهومی را منتقل می‌كنند كه در خور فضایی كه اشغال كرده‌اند نیست.اینجاست كه تعریف و سیاستگذاری برای نقاشی دیواری اهمیت پیدا می‌كند و گونه‌ای از نقاشی دیواری تعریف می‌شود كه به آن نقاشی دولتی گفته می‌شود.
دیوارنگاری یا گرافیتی
نوعی از نقاشی دیواری كه در ایران بسیار كمتر از سایر كشورها وجود دارد و با نام گرافیتی یا نقاشی‌های ممنوعه هم شناخته می‌شود؛ نقاشی‌های ممنوعه كه بی‌ضابطه یا بدون اجازه قانونی مسوولان شهری روی دیوارها كشیده می‌شوند و خارج از حیطه عملكرد مسوولان امر به تصویر درمی‌آیند، این نقاشی‌ها معمولا دیدگاهی درون خود دارند كه گاهی نشانه دهن‌كجی نقاشان غیرحرفه‌ای به دنیای حرفه‌ای نقاشی هستند و گاهی هم آثار درخور توجهی به شمار می‌روند كه لزوم بحث و بررسی روی آنها احساس می‌شود.دیوارنگاری یا گرافیتی به تصویر كشیدن نقش‌ها، اشكال، حرف‌ها، نشانه‌ها، نمادها، الگوها و كلمه‌ها روی دیوارها یا هر مكان عمومی‌ای كه بتوان از آن به عنوان مكانی برای نوشتن، نقاشی، كنده‌كاری و خط‌كشی كردن استفاده كرد، گفته می‌شود. دیوارنگاشته‌ها، به هرگونه علامت‌گذاری‌ای می‌گویند كه می‌توانند در شكل‌های نوشتن ساده حرف‌ها تا نقاشی‌های استادانه ظاهر شوند.
نقاشی دیواری یك رسانه است
وقتی از نقاشی دیواری صحبت می‌شود، افكار ناخودآگاه به سمت و سوی نقاشی‌های شعارگونه و تصویرهای كلیشه‌ای سوق داده می‌شود و عده‌ای فكر می‌كنند كه نقاشی دیواری فقط برای مفاهیمی خاص انتخاب و اجرا می‌شود، در حالی كه این نقاشی‌ها نه تنها از كلیشه‌هایی تكراری پیروی نمی‌كنند بلكه می‌توانند به‌عنوان رسانه‌هایی پویا برای انتقال پیام‌های اجتماعی به شهروندان ایفای نقش كنند.باید تأكید كرد كه نقاشی دیواری به عنوان شاخه‌ای از هنرهای تجسمی اساسا تعریف خود را در ارتباط با دیوار، معماری شهری و شهروندان پیدا می‌كند و چنان كه گفته شد، نقاشی دیواری یكی از عناصر فاخر و قابل توجه در زیبا سازی شهری است كه فضای اشغال‌شده به واسطه آن می‌تواند به بهانه‌ای برای آرامش، خاطره‌سازی و افزایش سواد بصری شهروندان به كار رود.
منبع : جام جم
