بخور
نخورهای تب شاید یکی از سوال های اکثر ما این باشد که وقتی تب کردیم چه
بخوریم تا تب پایین
بیاید و چه نخوریم! باورهای درست و غلط بسیاری از
گذشتگان به ما رسیده که بسیاری از آن ها هنوز
هم مورد استفاده قرار می
گیرد...در گفت و گویی با دکتر تیرنگ نیستانی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و
دانشیار انستیتو تحقیقات تغذیه کشور و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، به
موضوع تب و تغذیه
مناسب در زمان وقوع آن پرداخته شده است که اهمیت زیادی
دارد!دکتر! لطفا بفرمایید چرا تب می کنیم؟
افزایش
دمای بدن از حد نرمال خود را که حول 37 درجه سانتی گراد است، تب می نامیم و
در واقع تب،
یک سازوکار دفاعی بدن در برابر عوامل عفونی و بیماری زا است.
بدن سعی می کند به واسطه ترشح
میانجی هایی که به آن ها مواد تب زا می
گوییم، دمای خود را افزایش دهد تا شرایط رشد و تکثیر را برای
میکروب ها
نامساعد کند. برای کنترل تب چه کارهایی می توانیم انجام دهیم؟اولین اقدامی
که باید بکنیم
این است که عامل اصلی را بشناسیم و سعی در درمان آن داشته
باشیم. بعد از این کار به عنوان یک
درمان نگهدارنده سعی می شود سریعا دمای
بدن پایین آورده شود. زیرا افزایش دمای بدن که با افزایش
متابولیسم همراه
است، اگر از یک حدی بالاتر رود به ویژه در افرادی که ایمنی ضعیف تری دارند،
مانند
کودکان و سالمندان می تواند به دستگاه عصبی مرکزی آسیب بسیار
برساند. یک درمان سنتی که در
ایران و بسیاری از نقاط جهان مرسوم بود،
پاشویه است. این درمان هنوز هم ارزش خود را حفظ کرده و
حتی در کلینیک ها و
بیمارستان ها استفاده می شود. آیا این موضوع صحت دارد که حین تب نباید به
بیمار
چیزی داد تا بخورد؟خیر. در واقع در گذشته ای نه چندان دور به عنوان
نمونه 3 دهه پیش اعتقاد بر این بود
که وقتی شخص به ویژه کودکی تب می کند
نباید به او غذایی داد زیرا دمای بدن بالاتر می رود. مادربزرگ
ها می گفتند
بچه سنگین می شود و حال او بدتر خواهد شد. این موضوع از نظر علمی پذیرفته
نیست و
دقیقا عکس قضیه مطرح است. پس یعنی باید بیمار تب دار را خوب تغذیه
کنیم!بله. وقتی دمای بدن بالا
می رود، متابولیسم و سوخت و ساز هم افزایش
پیدا می کند. در این حالت بدن که سعی می کند با
عوامل بیگانه مبارزه کند به
سرعت می خواهد میانجی های ایمنی تولید کند. در این میان سلول های
ایمنی
فعال می شود، کبد فعال می شود و برخی پروتئین ها را تولید می کند که برای
محافظت از بدن و
مبارزه با شرایط ناخواسته لازم است.
افزایش دمای بدن با کاهش میزان آب بدن همراه است زیرا هنگام تنفس و یا
عرق کردن میزان آبی که از سطح بدن تبخیر می شود، بالا می رود. پس حین
تب نیاز به مایعات افزایش می یابدمواد اولیه و اصطلاحا اسیدهای آمینه ی
مورد نیاز بدن در این شرایط از
ماهیچه اسکلتی برداشت می شود و مغز مانند یک
مدیر مدبر بر اساس برآورد اطلاعات، تصمیم گیری و
برای بقای فرد به صورت
موقت پروتئین های محیطی را با سیستمی بسیار هماهنگ تجزیه می کند.
اسیدهای
آمینه ی آزاد شده وارد سلول های ایمنی می شوند و تولید آنتی بادی می کنند
یا وارد کبد می
شوند و آنتی ژن های دیگر تولید می کنند و... تا بدن با
بیماری مقابله کند. در واقع نیاز فرد به مواد مغذی
حین تب نه تنها کم نمی
شود بلکه افزایش هم می یابد. بیمار تب دار معمولا اشتها ندارد، با بی
اشتهایی
او چه باید کرد؟اشتهای بیمار حین تب به شدت سرکوب می شود. ما باید
این تصور را از ذهن مان دور
کنیم که بیمار 3 وعده هر وعده یک بشقاب غذا
بخورد. درست است که بیمار باید در هر وعده یک بشقاب
غذا مصرف کند اما ممکن
است یک ساعت طول بکشد تا بیمار غذا بخورد. بنابراین باید با صبر و حوصله و
با محبت قاشق به قاشق غذا را به او بدهیم تا انرژی و مواد مغذی مورد نیازش
فراهم شود. اگر تب با
تهوع و استفراغ همراه بود چه کنیم؟در پاره ای موارد
ممکن است تب با تهوع همراه باشد. این حالت باید
حتما زیر نظر پزشک باشد.
مهم ترین ماده غذایی که لازم است به فرد تب دار داده شود چیست؟در درجه
اول
مایعات. افزایش دمای بدن با کاهش میزان آب بدن همراه است زیرا هنگام تنفس و
یا عرق کردن میزان
آبی که از سطح بدن تبخیر می شود، بالا می رود. پس حین
تب نیاز به مایعات افزایش می یابد. از نظر
تغذیه بهترین کار این است که
مایعات کافی به بدن بیمار برسانیم. حتی اگر بیمار احساس تشنگی نمی
کند و
میل ندارد، نباید خیلی به حس بیمار اکتفا کنیم. چه بسا امکان دارد بیمار آن
قدر بدحال باشد که به
هوش نباشد یا نفهمد در چه وضعیتی است پس باید به
اندازه کافی مایعات به بدن بیمار برسانیم. اگر
بیماری بی هوش باشد هم باید
مایعات را از طریق وریدی به وی برسانیم. این مایعات باید از چه نوعی
باشد؟بهترین مایع اول آب است. در کنار آن همه نوع آب میوه(از نوع خانگی) می
توان به بیمار تب دار داد،
چون هم خوب ویتامین c و کربوهیدرات است و هم می
تواند اندکی از کالری بیمار را تأمین کند. در ضمن
محرک ترشح هورمون
انسولین است و به ورود اسیدهای آمینه به بافت های ماهیچه ای کمک می کند.
شیر هم از آن دست مایعاتی است که قدیم ها مصرف آن را برای بیمار تب دار،
منع می کردند. اتفاقا دادن
شیر به بیمار چون هم از نظر پروتئین و تا حدودی
از نظر کالری غنی است و کلسیم بالایی نیز دارد،
توصیه می شود. غیر از
مایعات، بیمار تب دار به چه مواد غذایی دیگری نیاز دارد؟نیازهای تغذیه ای
بیمار
باید برطرف شود، کربوهیدرات و پروتئین دو نیاز عمده بیمار هستند که
بخش مهمی از کالری دریافتی وی
را تشکیل می دهند. مصرف کربوهیدرات از آن جا
که محرک ترشح هورمون انسولین است و به ورود
اسیدهای آمینه به بافت های
ماهیچه ای کمک می کند، مفید خواهد بود.
یک سوپ رقیق حاوی مواد غذایی مانند انواع سبزی ها، گوشت ها،
مواد نشاسته ای مانند سیب زمینی و حتی لبنیات می تواند تا حد زیادی
به بیمار کمک کندمصرف پروتئین هم از اهمیت زیادی دارد زیرا پروتئین هایی
که تجزیه می شوند به
سرعت می توانند سبب نحیف شدن فرد شوند. زمانی که توده
ماهیچه ای بیمار کاهش یابد، می تواند
روی بسیاری از جنبه های سلامت او
تاثیر بگذارد و حتی پاسخ به درمان را کاهش دهد. تمام تلاش ما
باید این باشد
که توده ماهیچه ای بیمار را حفظ کنیم. داشتن یک برنامه غذایی منظم می
تواند در این
شرایط بسیار مفید باشد. یک سوپ رقیق حاوی مواد غذایی مانند
انواع سبزی ها، گوشت ها، مواد
نشاسته ای مانند سیب زمینی و حتی لبنیات می
تواند تا حد زیادی به بیمار کمک کند. به نظر شما بین
میوه و سبزیجات، کدام
بهتر است یا با توجه به نظر عامه مردم، خوردن لیمو شیرین برای کاهش تب مفید
است؟بین میوه و سبزی ها انواعی را نداریم که برای کاهش تب بهتر از باقی
باشند. دلیل این که به بیمار
تب دار بیشتر لیموشیرین می دهند، یک باور
اشتباه است که فکر می کنند لیمو ویتامین c بالایی دارد و
ایمنی بدن را
تقویت می کند. در صورتی که برخی سبزی ها ویتامین c بسیار بالاتری نسبت به
لیمو دارند.
به عنوان نمونه ویتامین c بروکلی و کلم سفید یا توت فرنگی
بسیار بیشتر از لیموشیرین است. بنابراین
خوردن یک سوپ رقیق کلم بیشتر از
لیمو به فرد تب دار کمک می کند.
