تَندُرُستی یا سَلامَت عبارت است از تامین رفاه کامل جسمی و روانی و اجتماعی انسان است.

بنا بر تعریف سازمان بهداشت جهانی، تندرستی تنها فقدان بیماری یا نواقص دیگر در بدن نیست بل‌که «تندرستی نداشتن هیچ‌گونه مشکل روانی، اجتماعی، اقتصادی و سلامت جسمانی برای هر فرد جامعه است.»

سلامتی جسمی شامل همه قابلیت‌های جسمی بدن است. به فرد یا پدیده‌ای که دارای تندرستی باشد، تندرست یا سالِم گفته می‌شود.

حس تندرستی در افراد تفاوت دارد و دو فرد در شرایط جسمانی یک‌سان ممکن است قضاوت متفاوتی در مورد تندرستی خود یا دیگران بکنند. برای نمونه یک فرد معلول می‌تواند خود را کاملاً تندرست حس کند در حالی که اطرافیانش او را ناتندرست بدانند. البته افرادی که بیماری‌های شدید دارند معمولاً همیشه از سوی خود و دیگران تندرست به‌شمار نمی‌آیند.

واژهٔ سالم در مورد پدیده‌های گوناگون، برای نمونه اقتصاد، فضا و محیط هم کاربرد دارد.

عوامل ژنتیکی
تغذیه سالم: سبزیجات، شیر، میوه‌ها و غیره.
محیط زیست سالم: هوای پاک، آب پاکیزه، خاک نیالوده، نور کافی و غیره.
محیط امن برای تن: جامه کافی، گرما، سرپناه و غیره.
خواب کافی: داشتن زمان کافی برای استراحت و آسایش.
داشتن رابطه خوب با پیرامونیان (برای نمونه با دوستان و هم‌کاران)
شرایط سالم کاری، برای نمونه: نبود ترس و فشار مزمن در محل کار

مؤلفه‌های روحی-روانی :
عشق: توانایی دوست داشتن و محبوب کسی/کسانی بودن
داشتن شریک زندگی، فرزند، خانواده و اطرافیان
دوستی، مردم‌داری، مهارت‌های اجتماعی
توجه به خود، اعتماد به نفس
موفقیت و به رسمیت شناخته شدن از سوی دیگران، دریافت واکنش‌های مثبت از سوی دیگران (بازخورد)
امنیت: حس امنیت اقتصادی، اجتماعیٔ سیاسی و ...، حس امنیت روحی در مورد مفهوم زندگی
آزادی: آزادی بیان، آزادی عقیده و غیره.
خلاقیت: فعالیت‌های آفرینشگرانه و بازی‌ها
وابستگی:
وابستگی به شریک زندگی، دوستان یا دیگران
قابلیت دعوا و آشتی
تجربه کردن و خاطره‌های باارزش

سلامتی در قرآن و احادیث در زیست‌شناسی و پزشکی انسانی علاوه بر رهیافت تجربی-تجاری غالب در جهان، گروهی از دانشمندان برای سلامتی راهکارهای نقلی ارائه می دهند. از جمله تفاوت‌های این راهکارها کم طرفدارتر، کم هزینه تر، سنّتی تر و خانگی تر بودن آنها نسبت به راهکارهای متداول پزشکی ست. از جمله:

علامه مجلسی در کتاب حلیه المتقین فصلی در مورد احادیث مربوط به سلامتی دارد.

در سال‌های اخیر دکتر جمشید خدادادی پس از 12 سال تحقیق (از سال 1369 تا 1381) در مورد تغذیه و قرآن در آثار خود نظریاتی را در مورد سلامتی مطرح کرد که برای دفاع از آنها از روش استناد به قرآن و دسته ای از علوم تجربی استفاده می نمود. آنچه این سخنرانی‌ها را شاخص می‌کند استفاده همزمان از اصول طب قدیم، جدید و آیات قرآن و نیز نگاه او به قرآن از دیدگاه پزشکی است. او تا کنون دو دیپلم افتخار از جامعهٔ مخترعین و مبتکرین ایران برایموارد زیر دریافت کرده است.

به طور خلاصه او غذای اصلی انسان را گیاهان، فراورده‌های گیاهی می داند. اما برای فراورده‌های گوشتی نیز اهمیت قائل است. او رژیم‌های غذایی مناسبی را پیشنهاد می‌کند که می توان با رعایت آنها از بیماری‌های سخت پیشگیری کرد. همچنین درمان‌های کم زیان تر و کم هزینه تری نسبت به پزشکی نوین ارائه می کند. خلاصهٔ بسیار مفیدی از نظریات اودر 22 فروردین 1388 نیز حیدر رحمانپور با استناد به کتاب 15 روز تا سلامتی وی، مقاله ای تحت عنوان قوائد 20 گانهٔ سلامتی منتشر کرد.

علم تندرستی شاخه پزشکی از علوم کاربردی است که با سلامتی انسان و حیوان سر و کار دارد.علم تندرستی بر دو قسم است : مطالعه، تحقیق، و دانش سلامتی و دیگری، به کار بردن آن علم برای توسعه سلامتی، درمان بیماری، و فهمیدن چگونگی عملکرد انسانها و جانوران. تحقیق در علم تن درستی بر پایه علوم محض زیست شناسی، شیمی و فیزیک و همچنین علوم اجتماعی(مثلا جامعه شناسی پزشکی)، قرار دارد.

گستره وسیعی از حوزه های سنتی علوم تندرستی وجود دارد. متداول ترین آنها عبارتند از: پزشکی، پرستاری، مامائی، و اشکال مختلفی از درمانی ها که برای کامل کردن فرایند بهبودی و بازیابی قابل قبول فعالیت (مانند کار درمانی، گفتاردرمانی...) به کار می روند. علم تندرستی شامل مطالعه و عمل به جلوگیری و درمان بیماری ها و اختلالهای انسان می باشد.

مشاغل سلامتی :

مشاغل متداول در غرب :

• پزشکی
• دام پزشکی
• دندانپزشکی
• واگیر شناسی
• مشاوره ژنتیک
• فیزیک پزشکی
• پرستاری
• کمکهای اولیه
• تغذیه
• کار درمانی
• دارو درمانی
• حرکت درمانی
• روان شناسی
• روان پزشکی، شامل Cognitive therapy
• بهداشت عمومی
• تربیت بدنی
• جراحی، شامل بی هوشی

پزشکی مکمل یا پزشکی جایگزین

• روش الکساندر
• پزشکی کایروپراکتیک
• هامیوپاتی
• هیپنوتیزم
• ازدیاد عمر
• درمان با طبیعت
• ماساژ درمانی

راههای رسیدن به تندرستی و تناسب اندام

1- حذف خوراكی های پرچرب (اشباع شده) و شیرینی جات (دارای تركیبات قند و شكر) و جایگزینی آنها سبزیجات و میوه ها.
2- همراه غذا آب ننوشید، نیم ساعت قبل از غذا آب ننوشید، دوساعت بعد از غذا آب ننوشید.به جز موارد ذكر شده هر یك ساعت یك لیوان آب بنوشید بطوریكه روزانه 8 لیوان آب نوشیده شود.
3- غذا را به تعداد دندانها (32 بار) بجوید و یا بقول جالینوس غذا را بنوش آب را بجو، غذا و خوراكی را به آرامی بجوید و تند غذا نخورید كه موجب رفلكس ( برگشت غذا به دهان) میشود.
4- شبها یك غذای ساده و كم كالری بجای شام ( حدود اوایل شب) میل نمائید كه عمل جذب صبحها و در روز انجام میشود و شبها فقط عمل سوخت انجام میشود.
5- از نوشابه های گازدار استفاده نكنید كه هم حجم معده را زیاد میكنند و هم كالری زیادی دارند و ضمناً باعث عدم جذب كلسیم و پوكی استخوان میشوند و بجای آنها آب شرب را جایگزین كنید.
6- از غذاهای سرخ كردنی اجتناب كنید و آنها را آب پز یا بخار پز كنید، میتوانید برای خوشمزه كردن غذایتان از ادویه های بی ضرر از قبیل لیمو،گوجه فرنگی،فلفل و سبزیجات معطر و زیره و غیره استفاده كنید ومطمئن باشید بعد از مدتی عادت میكنید و از غذایتان لذت خواهید برد.
7- هله هوله نخورید (از قبیل چیپس ،پفك و ...)
8- سعی كنید صبحانه بخورید كه فواید زیادی دارد و برای سلامتی و تناسب اندامتان مفید و موثر است چون شما بیشترین میزان كالری مصرفی را در ساعات اولیه روز و قبل از ظهر دارید. ضمناً سعی كنید بعد از ساعت 8 شب چیزی نخورید تا هم كالری كمتری دریافت كنید و هم خواب راحت تری داشته باشید.
9- از بشقابهای كوچكتر برای غذا خوردن استفاده كنید.
10- از استراحت نمودن بلافاصله بعد از صرف غذا خودداری شود.
11- یك ساعت بعد از غذا پیاده روی كنید، اول اهسته و بعد سر قدم بلندتر و تند راه بروید طوری كه عرق كنید.
12- قبل از خوابیدن، حدود نیم ساعت در هوای آزاد ، پیاده روی لازم است.
13- غذا باید هضم شده باشد، بنابراین بین صرف غذا و خوابیدن بایستی حداقل دو ساعت فاصله باشد.
14- ماءالشعیر و آنچه از جو گرفته میشود (مانند دلستر و غیره ) چون هورمون زنانه دارد خانمها را لاغر و آقایان را چاق میكند.
15- صبح كه بیدار میشوید یك مقداری سبزیجات مثل هویج، كدو، كرفس، خیار و ... را تكه تكه كرده و داخل یخچال گذاشته، تا هر وقت احساس گرسنگی كردید چند تا از آنها را بخورید.
16- حتی المقدور از مصرف غذاهای سنگین در شب خودداری شود.
17- چند حركت ساده هم در طول روز انجام دهید( هر وقت فرصت كردید) ، مثلاًوقتی دارید تلویزیون نگاه میكنید، میتوانید همانطور كه نشسته اید ، یك سری حركات را انجام دهید.
18- متخصصان علوم پزشكی دانشگاه دوك در یك مطالعه جدید اعلام كردند كه بهترین و موثرترین راهكار برای آب كردن چربی دورشكم انجام تمرینات آیروبیك است.
19- بهترین دستور برای كوچك شدن شكم و لاغر شدن آن انحصار صبحانه به خوردن میوه است مخصوصاً به میوه های كم قند و كم چربی كه بهترین آن انواع آلو و گلابی و سیب و انگور سیاه یا انگور ترش وشیرین است و بعد از آن، مركبات ( پرتقال ، لیمو ترش ، و نارنگی و غیره) و گیلاس، و دیگر تا ظهر و ناهار غذای دیگری خورده نشود، درآن صورت پیه های شكم آب میشود. چون غذائی كه روز جذب بدن شما میشود به بدن می چسبد و آنچه شب جذب میشود میسوزد. از طرف دیگر تنها قندها و چربیها هستند كه میتوانند در بدن ایجاد پیه و ذخیره نمایند
20-غذای فست فود نخورید

راههای رسیدن به ارامش روحی
آرامش دل و روح در گرو این است که آدمی ایمان قلبی خود را تقویت کرده باشد، آن باور، روح و دل آدم را آرام می‌کند. "الذین آمنوا و تطمئن قلوبهم بذکر الله، الا بذکر اللاه تطمئن القلوب"
البته می توان برای گشودن مفهوم (الا بذکر الله تطمئن القلوب) نخست به منشاء ناآرامی ها توجه نمود. منشاء ناآرامی در وجود انسان اظطراب از آیندة مجهول، نرسیدن پاسخ به نیازهای واقعی روح ماند علم، قدرت، زندگی بی نقص و در اختیار داشتن آنچه آرزو دارد.
بخش دیگر ناآرامی ها ترس از مخاطرات، فقر، ناامنی، مطرود شدن و غیره، بخشی هم مربوط به نفس لوامه(وجوان) که بخاطر لغزشها و گناهان، انسان را در بیم و هراس از عاقبت آن قرار می دهد و سرزنش می کند. چارة واقعی همة این ناآرامی ها شناخت صحیح از دنیا و آخرت و مبدأ هستی بخش عالم است تحصیل عقائد صحیح و سپس تلاش در جهت تهذیب و اصلاح رذائل اخلاقی و دیگر ادای حقوق خدا و مردم در حقیقت این اصلاحات ذکر و یاد خداست که برخی قلبی و برخی نیز علمی است در غیر این صورت انسان مبتلا به همة زشتی ها، که تصمیم و تلاشی هم برای اصلاح خود ندارد آرامشی برای او نخواهد بود"
و اگر دل و نفس انسان از آن جهت که دارای تمایلات حیوانی است چموشی نماید راه رام کردن او را استاد مصباح یزدی در کتاب پند جاوید (ج1) یاد مرگ را به دل خود القاء کند، دل او آرام می گیرد.
آدمی هر چه بیشتر بتواند دل را متوجه مرگ کند، این اسب چموش بیشتر رام می گردد. یعنی انسان به خود بفهماند که بالاخره مردن وجود دارد و هر چند الآن قوی و فعال است ولی این قوت روزی تمام خواهد شد و به پایان می رسد. (امروز در سختی و رنج بسر می برد، بهر حال دنیا موقتی است و به زودی از اینجا می رود) به هر میزان که مرگ را برای خود مجسم نماید و بیشتر به او توجه پیدا کند نفس بهتر زودتر رام می شود لذا امیرالمؤمنین می فرمایند "ذلله بذکر الموت" نفس را با یاد مرگ رام کن.
بنابراین آرامش روحی برای آدمی در پناه تقویت باور و اعتقاد قلبی بخداوند متعال ایجاد خواهد شد و اگر بخواهیم تمایلات حیوانی را در او از بین برده و یا کنترل کنیم از طریق یاد مرگ ممکن خواهد شد.

برای رسیدن به تندرستی و آرامش روانی/ راحت نفس بکش!

تنفس عمیق
اهمیت تنفس
تنفس مساله ی بسیار حساسی است، عوامل زیادی باعث می شود که نتوانیم به درستی تنفس کنیم؛ مانند آلودگی هوا، استرس های روزانه، اتفاقات و حوادث، مشکلات عاطفی، اضطراب و غیره.

اگر ندانید چگونه تنفس طبیعی انجام دهید، احساس خستگی می کنید و روحیه تان خراب می شود. اما چنانچه تمرین های تنفس کامل را انجام دهید و بتوانید شیوه ی تنفس خود را اصلاح کنید، حتی در موقعیت های تنش زا نیز می توانید به احساس خوبی برسید یا حداقل تنش ها را بهتر مهار و کنترل کنید.

تنفس کامل و مناسب پدیده ای غیر طبیعی نیست بلکه روشی است که با نهاد و طبیعت بدن ما سازگاری دارد. تنفس کامل روشی است که نوزادان در نواحی شهری و نیز بزرگسالان در نواحی دور از هیاهوی شهر به طور طبیعی و عادی آن را انجام می دهند؛ اما انسان متمدن به روش های غیر طبیعی و غلط تنفس عادت کرده است.

نفس کشیدن کامل، الزاماً به معنی پُر کردن ریه ها از هوا نیست، بلکه در این روش می توان هوای دمی و بازدمی را به دلخواه بین نواحی مختلف، ریه ها توزیع و تنظیم کرد.

بهره گیری از روش تنفس مناسب، شما را در برابر ابتلا به عفونت های دستگاه تنفس و حتی سرماخوردگی های معمولی مصون می کند و مقاومت بدن را در برابر بیماری ها بالا می برد. از طرفی کارایی و کیفیت خون به میزان اکسیژن موجود در آن بستگی دارد. اگر در اثر تنفس نادرست اکسیژن کافی در اختیار خون قرار نگیرد، مواد سمی ناشی از سوخت و ساز بدن در آن انباشته می شود.

همان گونه که می دانید تمام سلول های بدن انسان برای دریافت مواد مورد نیاز خود به خون وابسته اند و باقی ماندن مواد سمی در خون، تمام بدن را تحت تاثیر قرار می دهد، از این جهت تنفس کامل در پاک سازی کلی بدن، نقش مهمی دارد. حتی دستگاه گوارش نیز از بخش هایی است که در اثر تنفس نادرست آسیب می بیند؛ زیرا فرآیند هضم و جذب مواد غذایی به اکسیژن نیاز دارد.

دستگاه عصبی شامل مغز و نخاع و رشته های عصبی، از بخش های مهم تری هستند که در اثر تنفس نادرست و محرومیت از اکسیژن آسیب می بینند. حتی عملکرد جنسی انسان نیز به کارکرد صحیح سیستم اعصاب پاراسمپاتیک وابسته است و ناتوانی جنسی نیز می تواند یکی از پیامدهای عادت کردن به روش های نادرست تنفس باشد.

هنگام دم کامل، دیافراگم منقبض می شود و به کبد، معده و سایر احشای شکمی فشار ملایمی وارد می کند و در واقع به نوعی آن ها را ماساژ می دهد که با بهبود گردش خون اعضای گوارشی، به نوبه ی خود در سلامت کارکرد این اعضا موثر است. به عبارت دیگر، با تنفس کامل دیافراگمی می توان اعضای شکمی را به نوعی ورزش داد.

تنفس ناسالم

اغلب افراد به هنگام تنفس کردن مرتکب سه اشتباه می شوند، که عبارت هستند از:

تنفس کم عمق، تنفس بیش از اندازه سریع و تنفس وارونه.

بنابراین ساده ترین راه حل این است که آرام تر، عمیق تر و درست تر نفس بکشیم. اما تنفس وارونه نیاز به کمی توضیح دارد. بهترین راه برای اطلاع از تنفس صحیح، نگاه کردن به تنفس نوزادان و کودکان است. بچه ها وقتی نفس می کشند، به هنگام عمل دم شکم شان بالا می آید و گرد می شود. عضلات شکم کودک نرم است؛ به طوری که هوا می تواند به راحتی به عمق ریه های او برسد. وقتی تنفس کردن ناسالم بزرگسالان را تماشا می کنید، درست عکس این حالت است. به همین دلیل است که آن را تنفس وارونه می نامند. اغلب بزرگسالان هنگام دم شکم شان را سفت می کنند و در این حالت تنفس، شکم مانع پُر شدن ریه ها از هوا می شود. حتی بازدم شان را ناقص انجام می دهند که همه این ها به خاطر استفاده وارونه از عضلات دیافراگمی است.

تنفس سالم

تنفس سالم و درست، سه مرحله دارد: شروع، میانه، اوج(به هنگام بازدم این ترتیب برعکس می شود) که در حالت های دم و بازدم توضیح داده می شود.

عمل دم

در شروع عمل دم، شکم در حالت آرامش قرار می گیرد. این کار دیافراگم را صاف می کند قبل از حرکت سینه، شکم قدری بزرگ و منبسط می شود و فضایی را فراهم می سازد تا هوا، بخش های تحتانی ریه های شما را پُر کند. عمل دم در میانه ی راه خود، عضلات سینه را منبسط می کند و در نتیجه قفسه سینه بزرگ می شود قفسه سینه به سمت بالا حرکت می کند، زیرا هوا بخش میانی ریه ها را پُر می کند. در بخش اوج عمل دم، استخوان ترقوه به سمت بالا حرکت می کند و شانه ها حالت آرام به خود می گیرند و کمی عقب می روند. هوا بخش های فوقانی ریه ها را پُر می کند.