با توجه به ایجاد تاپیكی با عنوان "استغاثه كنندگان در قرآن" در این انجمن و با نیت تكمیل و نه مقابله با آن بحث ، این تاپیك زده شده تا دوستان به موازات هم بهره بیشتری ببرند.

منیع: تبیان

بررسی مفهوم توسل در قرآن

«یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسِیلَةَ وَ جَهِدُوا فى سبِیلِهِ لَعَلَّکمْ تُفْلِحُونَ » (1) ؛ اى کسانى که ایمان آورده اید پرهیزگارى پیشه کنید و وسیله اى براى تقرب به خدا انتخاب نمائید و در راه او جهاد کنید باشد که رستگار شوید.

حقیقت توسل

موضوع مهمى که در این آیه باید مورد بحث قرار گیرد دستورى است که درباره انتخاب وسیله در این آیه به افراد با ایمان داده شده است.

وسیله در اصل به معنى تقرب جستن و یا چیزى که باعث تقرب به دیگرى از روى علاقه و رغبت میشود مى باشد.

بنابراین وسیله در آیه فوق معنى بسیار وسیعى دارد و هر کار و هر چیزى را که باعث نزدیک شدن به پیشگاه مقدس پروردگار میشود شامل میگردد که مهمترین آنها ایمان به خدا و پیامبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) و جهاد و عبادات همچون نماز و زکات و روزه و زیارت خانه خدا و همچنین صله رحم و انفاق در راه خدا اعم از انفاق هاى پنهانى و آشکار و همچنین هر کار نیک و خیر می باشد. همانطور که على (علیه السلام) در نهج البلاغه فرموده است:

«بهترین چیزى که به وسیله آن میتوان به خدا نزدیک شد ایمان به خدا و پیامبر او و جهاد در راه خدا است که قله کوهسار اسلام است، و همچنین جمله اخلاص (لا اله الا الله) که همان فطرت توحید است، و بر پا داشتن نماز که آئین اسلام است، و زکوة که فریضه واجبه است، و روزه ماه رمضان که سپرى است در برابر گناه و کیفرهاى الهى، و حج و عمره که فقر و پریشانى را دور میکند و گناهان را میشوید، و صله رحم که ثروت را زیاد و عمر را طولانى مى کند، انفاقهاى پنهانى که جبران گناهان می نماید و انفاق آشکار که مرگ هاى ناگوار و بد را دور میسازد و کارهاى نیک که انسان را از سقوط نجات مى دهد.» (2)

و نیز شفاعت پیامبران و امامان و بندگان صالح خدا که طبق صریح قرآن باعث تقرب به پروردگار میگردد، در مفهوم وسیع توسل داخل است، و همچنین پیروى از پیامبر و امام و گام نهادن در جاى گام آنها زیرا همه اینها موجب نزدیکى به ساحت قدس پروردگار میباشد حتى سوگند دادن خدا به مقام پیامبران و امامان و صالحان که نشانه علاقه به آنها و اهمیت دادن به مقام و مکتب آنان میباشد جزء این مفهوم وسیع است.

و آنها که آیه فوق را به بعضى از این مفاهیم اختصاص داده اند در حقیقت هیچگونه دلیلى بر این تخصیص ندارند، زیرا وسیله در مفهوم لغویش به معنى هر چیزى است که باعث تقرب میگردد.

لازم به تذکر است که هرگز منظور این نیست چیزى را از شخص پیامبر یا امام مستقلا تقاضا کنند، بلکه منظور این است با اعمال صالح یا پیروى از پیامبر و امام، یا شفاعت آنان و یا سوگند دادن خداوند به مقام و مکتب آنها (که خود یکنوع احترام و اهتمام به موقعیت آنها و یک نوع عبادت است) از خداوند چیزى را بخواهند این معنى نه بوى شرک مى دهد و نه بر خلاف آیات دیگر قرآن است و نه از عموم آیه فوق بیرون مى باشد. (دقت کنید)

قرآن و توسل

از آیات دیگر قرآن نیز به خوبى استفاده میشود که وسیله قرار دادن مقام انسان صالحى در پیشگاه خدا و طلب چیزى از خداوند به خاطر او، به هیچوجه ممنوع نیست و منافات با توحید ندارد، در آیه 64 سوره نساء مى خوانیم: «وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذ ظَّلَمُواْ أَنفُسَهُمْ جَآؤُوكَ فَاسْتَغْفَرُواْ اللّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُواْ اللّهَ تَوَّابًا رَّحِیمًا» ؛ اگر آنها هنگامى که به خویشتن ستم کردند (و مرتکب گناهى شدند) به سراغ تو مى آمدند و از خداوند طلب عفو و بخشش میکردند و تو نیز براى آنها طلب عفو مى کردى، خدا را توبه پذیر و رحیم مى یافتند.و نیز در آیه 97 سوره یوسف مى خوانیم که: برادران یوسف از پدر تقاضا کردند که در پیشگاه خداوند براى آنها استغفار کند و یعقوب نیز این تقاضا را پذیرفت.در آیه 114 سوره توبه نیز موضوع استغفار ابراهیم در مورد پدرش آمده که تاثیر دعاى پیامبران را درباره دیگران تأیید میکند و همچنین در آیات متعدد دیگر قرآن این موضوع منعکس است.

یاد آوری چند نکته :
توسل

1 - همانطور که گفتیم منظور از توسل این نیست که کسى حاجت را از پیامبر یا امامان بخواهد بلکه منظور این است که به مقام او در پیشگاه خدا متوسل شود، و این در حقیقت توجه به خدا است، زیرا احترام پیامبر نیز به خاطر این است که فرستاده او بوده و در راه او گام بر داشته و ما تعجب میکنیم از کسانى که این گونه توسل را یک نوع شرک مى پندارند در حالى که شرک این است که براى خدا شریکى در صفات و اعمال او قائل شوند و این گونه توسل به هیچوجه شباهتى با شرک ندارد.

2 - بعضى اصرار دارند که میان حیات و وفات پیامبر و امامان فرق بگذارند، در حالى که گذشته از روایات فوق که بسیارى از آنها مربوط به بعد از وفات است، از نظر یک مسلمان، پیامبران و صلحاء بعد از مرگ حیات برزخى دارند، حیاتى وسیعتر از عالم دنیا همانطور که قرآن درباره شهداء به آن تصریح کرده است و میگوید آنها را مردگان فرض ‍ نکنید آنها زندگانند

3 - بعضى نیز اصرار دارند که میان تقاضاى دعاء از پیامبر، و بیان سوگند دادن خدا به مقام او، فرق بگذارند، تقاضاى دعا را مجاز و غیر آن را ممنوع بشمارند در حالى که هیچگونه فرق منطقى میان این دو دیده نمى شود.

4 - بعضى از نویسندگان و دانشمندان اهل تسنن مخصوصا وهابی ها با لجاجت خاصى کوشش دارند تمام احادیثى که در زمینه توسل وارد شده است تضعیف کنند و یا با اشکالات واهى و بى اساس آنها را به دست فراموشى بسپارند، آنها در این زمینه چنان بحث مى کنند که هر ناظر بیطرفى احساس میکند که قبلا عقیده اى براى خود انتخاب کرده، سپس مى خواهند عقیده خود را به روایات اسلامى تحمیل کنند، و هر چه مخالف آن بود به نوعى از سر راه خود کنار بزنند، در حالى که یک محقق هرگز نمى تواند چنین بحث هاى غیر منطقى و تعصب آمیزى را بپذیرد.

5 - همانطور که گفتیم روایات توسل به حد تواتر رسیده یعنى به قدرى زیاد است که ما را از بررسى اسناد آن بى نیاز مى سازد، علاوه بر این در میان آنها روایت صحیح نیز فراوان است با این حال جائى براى خرده گیرى در پاره اى از اسناد آنها باقى نمى ماند.

6 - از آنچه گفتیم روشن میشود که روایاتى که در ذیل این آیه وارد شده و میگوید: پیغمبر به مردم میفرمود: از خداوند براى من وسیله بخواهید و یا آنچه در کافى از على (علیه السلام) نقل شده که وسیله بالاترین مقامى است که در بهشت قرار دارد، با آنچه در تفسیر آیه گفتیم هیچگونه منافاتى ندارد زیرا همانطور که مکرر اشاره کردیم وسیله هر گونه تقرب به پروردگار را شامل میشود و تقرب پیامبر به خدا و بالاترین درجه هاى که در بهشت وجود دارد یکى از مصداق هاى آن است.



منبع تفسیر نمونه

تنظیم : محمدی_گروه دین و اندیشه تبیان

بسم رب المهدی

ممنون جناب نیری عزیز.
ما با عقاید وهابی شکل و منحرف از آئین حقه ی تشیع ، که سعی در ایجاد تفرقه میان ائمه ی هدی علیهم السلام و قرآن دارند ، کاری نداریم .
کسانی که تفکر توسل بر خدا بدون اهل بیت عصمت علیهم السلام رو در ذهن های سراسر مستغرق در اوهامشون پرورش میدند ، همانهایی هستند که در جنگ صفین ، مقابل امیرالمومنین علی علیه السلام ، قرآن بر نیزه کردند و ناله ی " لا حکم الا لله" سر دادند !
انهایی که درک و معرفت شناخت قرآن ناطق را نداشتند و ندارند .

خداوندا پناه میریم بر قرآن به انضمام اهل بیت رسولت .  قرآنی برای ما ارزشمند است که در کنار امیرالمومنین باشه همانطور که پیامبر فرمود : انی تارک فیکم الثقلین . کتاب الله و عترتی اهل بیتی . لن یفترقا...

سلام

مطالبتون منو یاد خاطره ای انداخت

در مسجدالنبی (ع) , قبل از اینکه در به سمت مسجدالنبی قدیم را باز کنند
یکی از خدام (خانمی) جلوی در ایستاد و شروع کرد عربی با حالت بسیار تاثیرگذار سخنرانی کردن
(ما که نشستیم زمین... اطرافیان هم میگفتن چی میگه و براشون میگفتیم... با اون سن کمم اولش بهشون میگفتم ولش کنین میخاد بگه فلان)
اما چی میگفت؟
میگفت محمد و علی و زهرا برای ما عزیزند
(دقت کنید از بقیه که اونجا دفن هستند اسمی نمیبرد :دی , ینی مشخص بود منظورش با کیاس :دی)
ولی ما به خدا توسل میکنیم و از او درخواست میکنیم
ما داریم میریم برای ایشان فاتحه بخونیم
خلاصه ازین مدل حرفا..حرفایی که ظاهرش بوی خوب ومنطقی میزنه

بعد حالا شما برید مکه
از چن متری حجرالاسود رو نشونه میگیرن با کله میرن توش! چه بوسیدن ها!!

اگر حتی منبعشان هم صرفا قرآن باشد
در قرآن نیز فراوان داریم تمسک جستن به افراد و حتی اشیا افراد مقدس...صندوق حضرت موسی(ع)/پیراهن حضرت یوسف(ع) و...
یه چی میگن برا خودشون دیگه

سلام
مطالب خیلی مفیدی نوشته اید
متشکرم