تبیان، دستیار زندگی

جشنواره موسیقی فجر

بیست و هفتمین جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر در حالی تولد 27 سالگی‌ خود را جشن می‌گیرد كه گروه‌های بی‌شماری از شهرستان‌ها و تهران نوای موسیقی خود را در آن سر می‌دهند؛ گروه‌هایی كه شاید امسال به دلیل اهمیت دادن به مقوله جوانگرایی از سوی مسوولان اولین بار است كه در این جشن بزرگ موسیقی پای می‌گذارند.

امسال با تمركز بر حمایت از جوانان موزیسین، قرار است در قالب گروه‌های جنبی و رقابتی شاهد اجرای گروه‌های زیادی از جوانان باشیم. این مقوله از یك‌سو به واسطه درخشش بعضی گروه‌های جوان در عرصه موسیقی بسیار خوب است اما از سوی دیگر ممكن است به دلیل این‌كه این قشر به پختگی لازم در زمینه اجرا و آهنگسازی نرسیده باشند، سطح جشنواره را با افول همراه كنند.

حسن ریاحی دبیر بیست و هفتمین جشنواره موسیقی فجر معتقد است كه حضور جوانان در جشنواره موسیقی فجر می‌تواند رویكردی تازه به جشنواره دهد كه این تفكر تازه، تاثیر خود را نه‌تنها در جشنواره كه در سال‌های آینده هم بر موسیقی كشور می‌گذارد.

او می‌گوید: من كلید تحول جشنواره را در دست جوانان می‌بینم و معتقدم نسل جوان باید با حضور خود تحولی را در روند موسیقی كشور ایجاد كند.در دوره بیست و هفتم گروه‌های زیادی شركت كرده‌اند و خوشبختانه پیشرفت گروه‌های جوان كاملا مشهود است كه به نظر من بخشی از این پیشرفت به روند موفق آموزش طی این سال‌ها بازمی‌گردد.

آثار جدیدی در جشنواره فجر اجرا می‌شود

شاید هر سال در میان اجراهای جشنواره موسیقی، مخاطب مجبور به شنیدن قطعات تكراری می‌شد اما امسال به واسطه این‌كه بسیاری از گروه‌ها برای اولین بار است كه پا به سالن‌های جشنواره می‌گذارند، نغماتی كه اجرا می‌شود برای شنونده تازگی دارد.

ریاحی دبیر این دوره از جشنواره می‌گوید: تمامی تلاش ما بر این بوده كه آثار جدیدی در جشنواره امسال اجرا شود و خوشبختانه تمامی آثار ارسالی از سوی گروه‌های شركت‌كننده جدید است. بسیاری از گروه‌ها هم برای اولین بار است كه در جشنواره شركت می‌كنند.

گروه‌های كر خودجوش فعالیت می‌كنند

درست است كه جشنواره امسال با رویكرد جوانگرایی برگزار می‌شود و بیشترین گروه‌های جوان در بخش رقابتی به روی صحنه می‌روند، اما باید دید آثار آنها به چه میزان به معیارهای قابل قبول نزدیك شده‌اند.

مسعود كاظم‌زاده، عضو هیات انتخاب بخش آواز جمعی بیست و هفتمین جشنواره موسیقی فجر در این‌باره می‌گوید: ما در كشور استعدادهای زیادی داریم كه می‌توان با در اختیار قرار دادن امكانات لازم به افراد مستعد، آنها را به پیشرفت بالایی برسانیم. چنان كه با مقایسه‌ای كوتاه می‌توان به رشد چشمگیر گروه‌ها نسبت به سال‌های گذشته پی برد. در گذشته بیشتر گروه‌ها به صورت تك‌صدایی فعالیت می‌كردند، اما در حال حاضر گروه‌ها گرایش به فعالیت جمعی‌ دارند.

وی با انتقاد از نبود مراكز آكادمیك موسیقی برای آواز ادامه می‌دهد: متاسفانه ما مراكز آكادمیك و مدارسی مختص آواز نداریم تا هنرجویان از آنها فارغ‌التحصیل و مشغول به كار شوند. بر این اساس تمامی گروه‌ها و رهبران گروه كر به صورت خودجوش كار می‌كنند كه خوشبختانه این هنرمندان توانسته‌اند طی این سال‌ها خود را بالا بكشند و به سطح قابل قبولی هم برسند.

توجه نسل جوان به موسیقی اصیل ایرانی

داوود گنجه‌ای نوازنده كمانچه و عضو هیات انتخاب بخش كلاسیك ایرانی جشنواره نیز درباره حضور گروه‌های جوان در جشنواره می‌گوید: امسال بیشتر توجه شركت‌كنندگان به موسیقی كهن و اصیل گذشته ایران است؛ به گونه‌ای كه می‌توان گفت سطح موسیقی متفكرانه در آثار مشهود است. به اعتقاد من نسل امروز بسیار پیگیر موسیقی جدی و سنتی است و باید استعدادهای آن را به هر نحوی به كار گرفت.

از من و هم‌نسل‌های من گذشته است كه كاری برای آینده موسیقی این كشور انجام دهیم، اما با رسیدگی به استعدادهای درخشان می‌توانیم به روزهای طلایی موسیقی سنتی نزدیك شویم.

سیاوش ظهیر‌الدینی عضو هیات انتخاب بخش كلاسیك غیرایرانی نیز می‌گوید: آثار برخی گروه‌های شركت‌كننده در جشنواره امسال در حد بسیار عالی بود به گونه‌ای كه من را به شك می‌انداخت، البته تعدادی از آثار هم متوسط و تعداد كمی هم ضعیف بودند، اما باید گفت كه تعداد آثار ارائه شده با كیفیت خوب بیشتر از آثار ضعیف بود و می‌توان از همین استعدادها برای پوشاندن ضعف‌های مختلف استفاده كرد.

وعده وعیدها چه قدر محقق شد؟

اتفاق خوشایندی كه سال گذشته رخ داد ورود بخش پایان‌نامه‌های جوانان آهنگساز به جشنواره و حمایت دكتر حسن ریاحی دبیر دوره گذشته و كنونی از برگزیدگان این بخش بود. یعنی، اگرچه ریاحی مصرانه دست جوانان را گرفت تا بتوانند آثارشان را اجرایی كنند، اما متاسفانه هیچ نهاد دیگری به كمك آنها نیامد.مهدی قاسمی برگزیده سال گذشته بخش پایان نامه جشنواره موسیقی در این‌باره می‌گوید: تنها دكتر ریاحی از ما حمایت كرد، به‌گونه‌ای كه من و دیگر كسانی‌كه سال گذشته مقام آورده بودیم برای ارائه و اجرای آثارمان به تمام مراكز موسیقی معرفی كردند، ولی متاسفانه با تمامی زحماتی كه ایشان كشیدند هیچ مركزی حامی ما نشد.وی ادامه می‌دهد: من معتقدم به تنهایی نمی‌شود كاری از پیش برد. یعنی اگرچه دكتر ریاحی به عنوان دبیر جشنواره اقدامات زیادی انجام دادند، ولی جشنواره و برگزاركنندگان آن به تنهایی نمی‌توانند كاری از پیش ببرند و دیگر مراكز نیز باید به همكاری با آنها بپردازند. البته مركز موسیقی صدا و سیما تا حدی ما را همراهی كرد و حتی كار 2 نفر از دوستانم كه برگزیده شده بودند، ضبط شد. از من هم خواستند كه كار دیگری بنویسم كه البته هنوز فرصت این كار فراهم نشده است.

تاثیر جشنواره در تربیت آهنگساز

یكی از اتفاقات خوب جشنواره طی دوره گذشته و امسال ورود بخش آهنگسازی به جشنواره در 2 بخش پایان‌نامه‌ها و دستاوردهای انقلاب اسلامی است. به گفته هیات انتخاب، این آثار نسبت به سال گذشته آثار قابل قبول‌تری بوده‌اند.فرهاد برنجان ـ آهنگساز ـ كه در این دوره از جشنواره عضو هیات انتخاب بخش آهنگسازی با موضوع دستاوردهای انقلاب است، اعتقاد دارد جشنواره موسیقی فجر توانسته است آهنگسازان خوبی تربیت كند.تربیت آهنگساز یكی از نكات مهم جشنواره اخیر است؛ اگرچه نباید انتظار داشت هر سال آهنگساز تربیت شود، اما با وجود این، جشنواره موسیقی فجر این كار را انجام داده است به گونه‌ای كه چند آهنگساز جوان تاكنون از این طریق به مركز موسیقی صدا و سیما معرفی شده‌اند. امسال با تاكید محمد میرزمانی مدیركل دفتر موسیقی ارشاد، بخش دستاوردهای انقلاب اسلامی نیز به جشنواره اضافه شده و بخشی از رقابت آهنگسازان جوان با این موضوع برگزار می‌شود.برنجان اضافه شدن این بخش به جشنواره را مثبت ارزیابی كرده و می‌گوید: با موضوعی برگزار شدن این بخش می‌توان انتظار داشت كه استعدادهای خوبی به جامعه معرفی شوند.كیاوش صاحب‌نسق دیگر عضو هیات انتخاب بخش «آهنگسازی با موضوع پایان‌نامه‌ها» نیز معتقد است كه سطح كیفی آثار امسال با سال گذشته قابل مقایسه نیست و آثار ارسالی به این دوره از جهت كیفی رشد قابل قبولی داشته‌اند تا اندازه‌ای كه از بین 20 پایان‌نامه ارسالی، هیات انتخاب 15 اثر را برای ورود به رقابت نهایی برگزید.

بانوان آهنگساز به جامعه موسیقی معرفی می‌شوند

امسال برای اولین بار زنان آهنگساز نیز در جشنواره حاضر می‌شوند و آثارشان را برای داوری به بخش آهنگسازی ارائه می‌دهند. صاحب نسق در این‌باره می‌گوید: یكی از پدیده‌هایی كه در ارزیابی آثار این دوره از جشنواره موسیقی فجر را جذاب می‌كند توجه به حضور بانوان هنرمند است. امسال حضور كمی و كیفی بانوان هنرمند و رقابت در بخش آهنگسازی قابل توجه است و دوست دارم این آثار هرچه زودتر به مرحله عمل برسند و مخاطبان، این آثار را بشنوند.وی ادامه می‌دهد: به نظر من یكی از مشكلات فعالیت هنرمندانی كه در اول راه هستند این است كه مكان مناسب برای عرضه آثار ندارند و در طول سال تنها یك جشنواره موسیقی فجر است كه امكان دیده شدن آنها را فراهم می‌كند. در واقع تنها خروجی ارائه آثار خوب، همین رویداد فرهنگی است.

بودن یا نبودن بزرگان موسیقی ایران در جشن بزرگ فجر

یكی از مباحثی كه همیشه حواشی زیادی را برای این جشنواره بزرگ موسیقی ایجاد كرده، بودن یا نبودن بزرگان موسیقی است. گرچه با نگاهی به دوره‌هایی از جشنواره می‌توان حضور پررنگ پورناظری‌ها، كامكارها و بزرگانی چون فرهنگ شریف، حسن ناهید، هوشنگ ظریف و حتی بزرگان موسیقی نواحی از جمله غلامعلی پورعطایی، حاج قربان سلیمانی و... را شاهد بود، اما متاسفانه چند سالی است كه به دلایل مختلف این بزرگان از غایبان جشنواره به شمار می‌روند. برای این غیبت هم دلایلی از جمله تمایل نداشتن گروه‌های بزرگ برای اجرا در جشنواره آن هم به دلیل ضعیف برگزار شدن، نبود نگاه تخصصی در روند برگزاری و حضور بیش از حد گروهای جوان ذكر می‌شود.به هر روی امسال در جشن 27 سالگی جشنواره موسیقی فجر باز هم جای خالی بزرگان موسیقی را شاهد هستیم كه شاید اگر برگزاركنندگان در كنار توجه ویژه به جوانان گوشه‌چشمی به گنجینه‌های گرانبهای موسیقی این مرز و بوم داشتند می‌توانستیم ساز و آوازهای این هنرمندان بنام را در جشنواره بشنویم. البته ناگفته نماند كه برخی از این بزرگان از جمله جلال ذوالفنون، علیرضا مشایخی، كیوان ساكت و مسعود شعاری با همراهی گروهی از جوانان كه درس آموخته خودشان هستند در این دوره از جشنواره، اجرایی را به صحنه می‌برند.با این وجود، برگزاركنندگان جشنواره هر كدام دلایلی برای عدم حضور بزرگان موسیقی دارند به طوری كه ریاحی می‌گوید: من از چندین گروه برای اجرا در جشنواره دعوت كردم، اما متاسفانه دستمزدی كه می‌خواستند بسیار بالا و متناسب با بودجه كم جشنواره نبود به همین دلیل اگر می‌خواستیم این گروه‌ها در جشنواره باشند دیگر بودجه‌ای برای سایر بخش‌ها باقی نمی‌ماند.ترابی دبیر اجرایی جشنواره نیز در این‌باره می‌گوید: گروه‌های بزرگ هر لحظه قادر به برگزاری كنسرت هستند و رسالت این جشنواره هنری این نیست كه بر دوش بزرگان حركت كند بر‌این‌اساس فرصت و هزینه را به جوانان اختصاص دادیم.میرزمانی مدیركل دفتر موسیقی ارشاد نیز در این‌باره معتقد است كه گروهای برجسته و بنام در طول سال كنسرت‌های خود را برگزار می‌كنند و مخاطبان خاص خود را دارند و نیازی به دیده‌شدن در جشنواره ندارند بر این اساس باید در چنین جشنواره‌ای بودجه در اختیار گروه‌هایی قرار گیرد كه نمی‌توانند به صورت آزاد در تهران یا استان خود اجرا داشته باشند.

بودجه موسیقی زیر خط فقر

جشنواره موسیقی فجر از جمله جشنواره‌هایی است كه برخلاف سایر جشنواره‌ها از بودجه بسیار پایینی برخوردار است و همین كمبود بودجه معمولا به افت كیفی و كمی سطح جشنواره می‌انجامد.

گرچه برگزاركنندگان جشنواره موسیقی از دوره‌های پیشین تا به امروز تلاش فراوانی كرده‌اند تا دولت گوشه‌چشمی به آنها داشته باشد و بودجه این رخداد بزرگ فرهنگی را مقداری افزایش دهد، اما متاسفانه این امر همچنان محقق نشده است.

جواد آرین‌منش عضو كمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی درباره بودجه جشنواره موسیقی فجر كه نسبت به سایر جشنواره‌های مشابه از میزان بودجه كمتری برخوردار است، می‌گوید: توصیه ما به دولت كه در حال حاضر مراحل تدوین و تنظیم بودجه سال 91 را طی می‌كند، این است كه به همه بخش‌های هنر كه شامل موسیقی، سینما، تئاتر، هنرهای تجسمی، هنرهای نمایشی و سایر بخش‌ها می‌شود، اهتمام بیشتری داشته باشد و نسبت به افزایش بودجه‌ عرصه‌های هنر مخصوصا بودجه‌هایی كه به تولید آثار فاخر انقلاب اسلامی اختصاص پیدا می‌كند، توجه ویژه‌ای بكنند.

وی ادامه می‌دهد: هنرمندان برای تولید یك اثر، ماه‌ها زحمت می‌كشند تا اثر فاخری را تولید كنند و حداقل انتظار این است كه دولت این آثار را خریداری كند تا با تامین منابع، هنرمندان بتوانند از این طریق امرار معاش كنند.

بودجه امسال با سال‌های گذشته قابل مقایسه نیست

فاطمه رهبر دیگر عضو كمیسیون فرهنگی نیز در این‌باره می‌گوید: به نظر من بودجه برای هنرمندان جوان و پیشكسوت فراهم است، هر یك از گروه‌های جوان با توجه به فراخور حال خود باید در صحنه رقابت، هنرمندانه شركت كنند و آثار خود را به این جشنواره ارائه دهند. علی طاهری نیز معتقد است تخصیص بودجه بیشتر به جشنواره موسیقی فجر، نیازمند ارائه اطلاعات دقیق به كمیسیون فرهنگی است.وی می‌گوید: باید دست‌اندركاران جشنواره موسیقی فجر گزارشی از روند تخصیص اعتبارات سال قبل تهیه و متناسب با بودجه‌های دریافتی گزارش عملكرد را ارائه دهند. اگر اثرگذاری این جشنواره در جهت اهداف و آرمان‌های نظام جمهوری اسلامی ایران باشد، قطعا قابل پیگیری و سیاستگذاری است.‌این عضو كمیسیون فرهنگی مجلس ادامه می‌دهد: درخصوص تخصیص بودجه برای جشنواره موسیقی فجر می‌توان با دولت رایزنی كرد و برای این هنر بودجه مناسبی را تخصیص داد، البته مقدمه و زمینه این امر، نیازمند ارائه اطلاعات دقیق‌تر به كمیسیون فرهنگی است. منبع جام جم