دیدگاه تولستوی; همان طور که اشاره شد، تولستوی تعریف هنر براساس زیبایی را رد می کند . وی هم چنین هر یک از دیدگاه های بیان شده دسته دوم را نیز رد می نماید . دلیل او در رد بیشتر این دیدگاه ها این است که این دیدگاه ها، رد هدف هنر در لذت ناشی از آن جست وجو شده است، نه در منزل و مقصودی که هنر در حیات انسان و بشریت دارد .
تولستوی در تعریف هنر، مانند دیدگاه چهارم، یعنی دیدگاه ورون، تجلی خارجی احساسات را در هنر شرط می داند، مشروط بر اینکه این احساسات در دیگران اثر بگذارد . وی در نقد دیدگاه «ورون » چنین می آورد: «تعریف تجربی ای که هنر را در تجلی احساسات تند مستتر می پندارد، دقیق نیست، به دلیل اینکه انسان ممکن است به یاری خطها، رنگ ها، اصوات و کلمات احساسات خود را بروز دهد، بی آنکه از راه این تجلی در دیگران اثر گذارد . پس این تظاهر و تجلی هنر نخواهد بود .»
تولستوی در تعریف هنر نوعی نگاه کارکردگرایانه دارد و هنر را براساس کارکرد اجتماعی و تاثیر هنری آن تعریف و تبیین می نماید; وی می نویسد: «فعالیت هنری، یعنی انسان احساسی را که قبلا تجربه کرده است، در خود بیدار کند و برانگیختن آن به وسیله حرکات، اشارات، خطها، رنگ ها، صداها، نقش ها و کلمات، به نحوی که دیگران نیز بتوانند همان احساس را تجربه کنند; آن را به سایرین منتقل سازد .
هنر یک فعالیت انسانی است و عبارت از این است که انسانی آگاهانه و به یاری علائم مشخصه ظاهری، احساساتی را که خود تجربه کرده است، به دیگران انتقال دهد; به طوری که این احساسات به ایشان سرایت کند و آنها نیز آن احساسات را تجربه نمایند، و از همان مراحل حسی که او گذشته است، بگذرند .»
همانطور که اشاره شد، تولستوی در تعریف هنر، اشاره و نگاهی به غایت هنر دارد و از توجه به ذات هنر غفلت می ورزد . وی هنر را وسیله ارتباط انسان ها معرفی می نماید: «هنر چنانکه متافیزیسین ها می گویند، تجلی هیچ تصور مرموز، تجلی زیبایی یا خداوند نیست; هنر چنانکه زیبایی شناسان فیزیولوژیست عقیده دارند، «بازی » نیست که در آن انسان به مازاد انرژی متراکم خویش میدان می دهد; هنر تظاهر احساسات سرکشی که با علائم ظاهری جلوه گر شده باشد، نیست; هنر تولید موضوعات دلپذیر نیست; مهم تر از همه، لذت نیست، بلکه وسیله ارتباط انسان ها است . برای حیات بشر و برای سیر به سوی سعادت فرد و جامعه انسانی، موضوعی ضروری و لازم است; زیرا افراد بشر را با احساساتی یکسان به یکدیگر پیوند می دهد .»
دو نقد اساسی به دیدگاه تولستوی وارد است:
1 . تولستوی یکی از کارکردهای اجتماعی هنر را به جای تعریف و ماهیت هنر نشانده است و نسبت به هنر نگاهی کارکردگرایانه یا غایت مدارانه دارد و از توجه به ذات هنر غافل مانده است .
2 . تولستوی یکی از شرایط اساسی هنر بودن اثر هنری را تاثیر در مخاطبان بیان نموده است; اگر به دلایلی یک اثر هنری که تجلی احساسات است، نتواند در موقعیتی قرار بگیرد که تاثیرگذاری داشته باشد; چه وضعیتی پیش خواهد آمد؟ اگر مخاطبان نتوانند آن احساسات تجلی یافته را دریابند یا به نوعی دیگر آن را دریابند، چه خواهد شد؟ آیا این وضعیت ها از هنری بودن اثر هنری خواهد کاست؟
منبع:پایگاه حوزه
