تبیان، دستیار زندگی

از خدا خواهیم توفیق ادب                  بی ادب محروم گشت از لطف رب

بی ادب تنها نه خود را داشت بد                   بلکه آتش در همه آفاق زد

 

 

انسان مى تواند افكار خویش را كنترل كند و نگرانى را از مغز دور سازد، از غم و اندوه جانكاه برهد و شادمان و خاطر جمع زیست كند و این كار وقتى ممكن است كه راه مهار كردن و مبارزه با نگرانى هاى فكرى را بداند و بفهمد كه باید چگونه به جنگ نگرانى برود و از همه بهتر باید علل و عوامل آنرا دریابد و بداند چه چیزى موجب نگرانى شده است .

میلیون ها مردم در چنگال دشمنى پنهان اسیرند. دشمنى كه بیش از بسیارى ، آسیب مى رساند. این دشمن ، نیرو و سلامتى ما را تهدید مى كند، زندگى را تلخ مى كند و عمر را كوتاه . نگرانی هاى فكرى غالبا با توهمات و خیالات بیجا، زندگى را تاریك مى كند و انسان را دچار شكنجه و عذاب جهنم خود مى سازد. چون خوره طبقات مختلف اجتماع و انسانهاى متمدن را مى خورد ولى با همه زیانهاى طاقت فرسایى كه دارد، باز قابل معالجه وكنترل است : انسان مى تواند افكار خویش را كنترل كند و نگرانى را از مغز دور سازد، از غم و اندوه جانكاه برهد و شادمان و خاطر جمع زیست كند و این كار وقتى ممكن است كه راه مهار كردن و مبارزه با نگرانى هاى فكرى را بداند و بفهمد كه باید چگونه به جنگ نگرانى برود و از همه بهتر باید علل و عوامل آنرا دریابد و بداند چه چیزى موجب نگرانى شده است . بسیاری از افكاری كه به ذهن مان میرسد بی ارزش و بیهوده هستند، اما تفكر میتواند همین افكار بیهوده را تبدیل به ایده های بسیار ارزشمند نماید.اما چگونه؟
یكی از خواص و مزایای تفكر درست این است كه ما قادر خواهیم بود افكار مدیریت كنیم. افكار ما یكی از مهمترین منابع و سرمایه های ماست. همانطور كه به دنبال كنترل و مدیریت پول، زمان و امكانات خود هستیم ، باید افكارمان را نیز مدیریت كنیم. اما هر فكری كه در ذهن ما می گذرد ارزشمند نیست و زمان گذاشتن برای آن نیز ممكن است بی فایده باشد. آنچه كه مهم و قابل اهمیت است، پرسشها و ایده هایی است كه در ذهنمان شكل می گیرد. چه بسا پرسش به ظاهر بی اهمیتی كه در ذهن ایجاد شود و بتواند مسیر زندگی را تغییر دهد. ادیسون تفكر را " فرایندی رمزی و درونی می داند كه منجر به یك حوزه شناختی می‌گردد كه نظام شناختی شخص متفكر را تغییر می‌دهد ". ودر برخی منابع نیزآمده كه: "تفكر؛ حركت از معلوم به مجهول است ".
همچنین خواجه عبدالله انصاری در كتاب منازل السائرین، می گوید : " تفكر جستجو نمودن بصیرت است برای رسیدن به مقصود و نتیجه ".از زمان سقراط و ارسطو تا زمان حال دربارة تفكر و ماهیت و مراحل آن بحث‌های زیادی به عمل آمده است. از جمله پیشروانی كه توجه زیادی به تفكر و ماهیت آن نموده؛ جان دیوئی(1933) است. او در كتاب معروف " چگونه فكر می‌كنیم؟ " جریان تفكر را شامل مراحلی می‌داند كه دو مرحله ابتدایی و انتهایی و پنج مرحله میانی را در برمی‌گیرد. مرحله اول یا ابتدایی،‌ مرحله شك و ابهام است و آن زمانی است كه انسان با یك موقعیت پیچیده رو به رو شده و درصدد یافتن پاسخی برای مسئله و مشكل ایجاد شده است.
مرحله انتهایی، زمانی است كه فرد از شك و ابهام درآمده و به نتیجه و جواب دست یافته است. ویناك در كتاب "روان‌شناسی تفكر "،‌ تفكر را چنین تعریف می‌كند : " تفكر سازمان دادن و تجدید سازمان در یادگیری گذشته جهت استفاده در موقعیت فعلی است ".سولسو (1990)،‌ معتقد است كه "تفكر فرایندی است كه از طریق آن یك بازنمایی ذهنی جدید به وسیله تبدیل اطلاعات و تعامل بین خصوصیات ذهنی، قضاوت، انتزاع، استدلال و حل مسئله ایجاد می‌گردد ".
مهمترین موضوع این است كه بیاد داشته باشید و فراموش نكنید،شما بزرگ تر از هر اتفاقی هستید كه ممكن است برای شما رخ دهد. بدانید معجزه فقط در امور ماوراء الطبیعه نیست، بلكه در زندگی عادی و روزمره هم با تعمق و تفكر و كوشش مداوم، می توان معجزه كرد.همواره در خود، به دنبال قدرت خلاقه ای باشید كه در زوایای وجودتان پنهان شده و كشف نگردیده است. خود را به حركت بر انگیزید و نگذارید هیچ كس و هیچ چیز نا امیدتان كند.
تمام انگیزه های لازم برای شادمانی و تعالی در زوایای مغز شما نهفته است. مغز شما پر از اندیشه های كارآمدی است كه هر قت بخواهید، می توانید از آن بهره بگیرید.آرام باشید و كمی فكر كنید. راهكارهای زیادی در ذهن شماست، شجاع باشید و شروع كنید.این فرمول را فراموش نكنید كه "ایمان داشته باشید و به خدا توكل كنید و به خود اعتماد كنید، به توانایی و خلاقیت خود نیز ایمان داشته باشید و شجاع باشید ". اگر هر كدام از ما، از منابع غنی و سرشار و قدرت های نهفته در مغز و وجودمان آگاه شویم، به كارهای خارق العاده ای دست می یابیم كه در بدو امر، باور كردنی نیست.
آن كه خود را حقیر می شمارد، حقیرانه هم می اندیشد، ایده هایش حقیرانه است و مغزش به تحجر می گراید.اما آن كه خود را دست كم نمی گیرد و به بزرگی خویش می اندیشد، توانایی اش روز افزون می گردد.
برای شروع ابتدا بایست ببینیم اصولاً فكر چیست و فرق آن با تفكر در كجاست چرا كه بین فكروتفكر تفاوت بسیار وجود دارد.
" فكر ": یكی از تعاریف فكر را می توان چنین بیان كرد: " حركت واژه ها در ذهن " كه تقریبا همانهایی است كه همه مردم تجربه اش را دارند. یعنی در هر لحظه هزاران فكر در ذهن هر انسانی در حركت و جنبش است. برای همین است كه مهار آن بسیار سخت و دشوار است.
اما "تفكر ": یعنی كنترل هدفمند فكر است ". یعنی اینكه فكر ما در اختیارمان باشد و د ر راستای نیازها و اهدافی كه ترسیم كرده ایم به پیش رود. همانند یك كشتی كه به بندر مقصد حركت می كند نه به هر جایی كه باد آن را ببرد.تفكر؛ یعنی رام و اهلی كردن فكر. فكرِ ما؛ خودسر است. یعنی از این شاخه به شاخه دیگر می پرد و نمی توان آن را روی یك موضوع ثابت نگه داشت و مسیری كه به سمتش می رود قابل پیش بینی نیست. تفكر باعث می شود كه عنان فكر در دست متفكر باشد.تفكر یعنی باغبانی و پرورش فكر. فكر اگر به حال خود رها باشد و از القائات بیرونی از جمله افراد و رسانه ها و حوادث تاثیرات منفی بپذیرد به ثمرات و نتایج مفید نمی رسد. فكر همانند یك زمین است كه اگر باغبانی داشته باشد می تواند درختان تنومند با محصولات فراوان داشته باشد. و اگر به حال خودش رها شود علف های هرز و بوته های بی ثمر آن را پر خواهد كرد. در این مسیر ما نیاز به دانشی خاص داریم تا بتوانیم این افكار را تحت كنترل خود درآوریم، لذا بعد از فهمیدن تعریف فكر و تفكر لازم و ضروری است كه دانش تفكر را نیز به خوبی درك كنیم ؟
" دانش تفكر " یعنی تحلیل و برسی نوع فكر كردن وتفكرخود. ما درباره بسیاری از مسائل فكر می كنیم و بر اساس نتایجی كه از تفكرمان می گیریم نیز دست به عمل می زنیم. اگر نتیجه تفكر ما این باشد كه كاری خوب است انجامش می دهیم و معمولاً هم نسبت به تفكرمان اعتماد زیادی داریم. به بیان دیگر مركز ثقل هویت ما ،تفكرمان است. دانش تفكر ما را تشویق می كند كه به روش تفكرمان بیاندیشیم و آنرا بهبود دهیم. هرچه روش تفكرمان بهبود یابد، نتایج و محصولات آن نیز بهبود خواهد یافت.امروزه در دنیای علوم جدید، برخی دانشمندان به روشها ومولفه های تفكر پرداخته اندو نتایج بسیار جالبی نیز گرفته اند . همچون دكتر " ادوارد دو بونو " مبدع نوعی تفكر خلاق بنام " تفكر جانبی " ،و دكتر " پیتر سنگه " "محقق در زمینه "تفكر سیستمی " شده اند. حكیمان بزرگ ما نیز در گذشته از بسیاری از این روشها استفاده كرده اند كه امروزه این روشها بصورت اكادمیك و هدفمند در مباحث دانش تفكر مطرح می گردد. برخی از روشهای تفكر عبارتند از : تفكر خلاق، تفكر سیستمی، تفكر انتقادی، تفكر استراتژیك ، تفكر اجرایی، تفكر تحلیلی و اصول و روشهای تصمیم گیری و…
لئوناردو داوینچی درمورد مدیریت افكارچنین می گوید: كه برای مدیریت پرسش ها و ایده ها لازم است كه در ابتدا یادداشت شوند. در این زمینه اصلاً نباید به حافظه اطمینان داشت به خصوص حافظه كوتاه مدت كه حتی شاید نتواند موضوع را برای 2 دقیقه نیز نگه دارد. وقتی ایده ها و پرسش ها یادداشت می شود دیگر فراموش نمی شود و قابلیت نگهداری را پیدا می كند.پرسش ها و ایده ها در هر زمانی ممكن است به ذهن برسد و نمی توان شكل گیری آنها را پیش بینی كرد. چه بسا در وضعیتی باشیم كه اصلاً آمادگی نوشتن آن را نداشته باشیم مثلا وقتی در حال استراحت، استحمام و یا در حال ورزش هستیم. معمولاً پرسش ها و ایده ها در حالت عدم تعادل به ذهن متبادر می شود. مثلاً وقتی فردی تازه از خواب بیدار می شود ممكن است ایده نابی به ذهنش برسد. پس یكی از بسترهای لازم برای تحقق مدیریت افكار، همراه داشتن یك دفترچه یادداشت كوچك است تا هیچ پرسش و ایده ای از قلم نیفتد.
در یك كلام ،تفكر یعنی " كیمیاگری فكر "؛ ممكن است بسیاری از افكاری كه به ذهن ما می رسد بی ارزش و بیهوده باشد، اما تفكر می تواند همین افكار بیهوده را تبدیل به ایده های بسیار ارزشمند نماید.اما چگونه؟ این همان كیمیا وجادوی تفكر است.
1- ابتدا بایست سعی كنید. برای ورودی مغز خودتان درب خوب و محكم بگذارید. یعنی بایست اجازه ندهید هر فكری به مغز شما وارد شود. این را باور كنید كه متاسفانه در بسیاری از موارد این خود انسان است كه اجازه می دهد هر فكری در مغزش خطور كند. شاید سئوال كنید كه چگونه این مسئله بوجود می آید؟ خوب جواب خیلی روشن است: دوستانی كه برای هم صحبتی ، همكاری خودتان انتخاب می كنید، و یا محیطی كه برای كاركردن و یا زندگی كردن خودتان انتخاب می كنید و خیلی از موارد دیگر كه خودتان بهتر می دانید. باوركنید كه اكثر مردم شهوت حرف زدن دارند و این بزرگترین خیانتی است كه آنها به خودشان می كنند.
2- افكار خودتان را اولویت بندی كنید. طبیعتاً همه پرسش ها و ایده ها دارای ارزش یكسان نیستند. اولویت آنها نیز به ترتیب تداعی آنها نیست. الزاماً اولین پرسش مهم ترین پرسش نیست. هم چنین الزاماً نمی توان به دنبال پاسخ همه پرسش ها بود و همه ایده ها را نیز عملی كرد. مهم ترین پرسش ها آنهایی هستند كه بیشتر به پاسخ آنها نیاز داریم و یا اینكه تا پاسخ آنها را ندانیم نمی توانیم به بخشی از مسئولیت ها و یا اهداف خود برسیم. و همچنین با جریان های ذهنی ما بیشترین انسجام و هماهنگی را دارد. ممكن است صنعت گری در بازدید از یك گالری نقاشی ، یك سری پرسش های در ارتباط با هنر نقاشی به ذهنش برسد اما این پرسش ها با جریان های ذهنی اش كه فعالیت صنعتی اش است، چندان هماهنگی ندارد و طبیعتاً زود نیز فراموش می شود. حتی اگر به پاسخ نیز برسد آن پاسخ را هم زود فراموش می كند.
3- لازم است به تعداد محدودی از مهمترین پرسش ها خودتان پاسخ بدهید. تعداد پرسش ها بستگی دارد به میزان توانمندی ذهن و زمانی كه می توانیم صرف پاسخ آن سازید. همانطور كه تعداد برنامه هایی كه می توان در یك رایانه به طور همزمان اجرا كرد بستگی دارد به ظرفیت RAM و سرعت مطلوب شما در اجرا. پیشنهاد می شود كه حداكثر پرسش هایی كه در یك مقطع زمانی می خواهیم بدان پاسخ دهید، بیشتر از پنج مورد نباشد اما به طور معمول و متداول جستجو برای یافتن 3 پرسش در یك مقطع زمانی كار معقول و میانه ای است.
4- برای اینكه ذهنتان را با این پرسش ها به طور زیادی درگیر سازید لازم است پرسش ها را در طول روز در معرض دید خود قرار دهید. مثلاً آن را روی میزی كه رویش كار می كنید بگذارید و یا بالای مانیتورخود بچسبانید. هر روز زمانی را صرف تمركز و تفكر در مورد این پرسش ها كرده و پاسخ ها را نیز مكتوب كنید. این فرایند را تا زمانی كه با پاسخ مورد نظر رسیدید ادامه می دهید. سپس پرسش های دیگری را انتخاب و آنها را مورد دید قرار داده و برای یافتن پاسخ آنها تلاش می كنید. این روش تكیه بر دو موضوع دارد: اول تمركز محدود و دوم استفاده از ضمیر ناخودآگاه .
الف- تمركز محدود: چنانچه بخواهیم فكر ما بتواند به مسئله ای نفوذ كند و پاسخ آن را بیابد، لازم است مانند لیزر متمركز شود. همانطور كه برای رسیدن به آب لازم است زمین را به صورت منسجم تا عمق معینی بكنیم، برای یافتن پاسخ نیز لازم است به اندازه معینی بر موضوع تمركز كنیم. البته هر چقدر تمركز از كیفیت بالاتری برخوردار باشد، زمان یافتن پاسخ كوتاه تر خواهد بود. همانطور كه برای رسیدن به آب اگر یك میلیون چاله یك وجبی هم بكنید به نتیجه نمی رسید برای رسیدن به جواب هم با افكار غیر متمركز و پراكنده راه به جایی نمی برید.
ب- استفاده از ضمیر ناخودآگاه : ضمیر ناخودآگاه بخشی از ذهن ماست كه تمامی اطلاعات و تجربیات ما در زندگی در آن وجود دارد. میزان استفاده از این اطلاعات بستگی به توانمندی حافظه دارد. وقتی كه به پرسشی متمركز می شویم و تلاش منسجمی برای یافتن آن می كنیم، موضوع در ضمیر ناخودآگاه امتداد می یابد. شاید شما هم تجربه داشته باشید كه جواب پرسشی، بعد از مدتی تفكر، ناگهان به ذهنتان رسیده باشد. معمولاً وقتی جواب به ذهن می رسد كه انتظارش را نداریم. این موضوع بیان گر این است كه ضمیر ناخودآگاه همچون یك جستجوگر قوی اینترنتی به دنبال پاسخ بوده و به محض دریافت در اولین فرصت آن را به ضمیر خودآگاه ارسال كرده است.
5- روانشناسان معتقدند كه در اندوه و نگرانى اگر واپس زده شود موجب عقده حقارت شدید و خطرناك مى گردد. باید فكر و دل را از نگرانى ها خالى كرد و بهترین راه آن در میان گذاشتن عقده ها با دوستان است ؛ البته با دوستى دلسوز یا شخصى كه راه چاره دست اوست تا با این كار از انفجار درون جلوگیرى شود و نیز چاره جویى به عمل آید. بنابر این اگر مشكلى برایتان پیش آمد و حادثه یا اشتباهى باعث نگرانى شما شد، باید با پدر و مادر یا دوست در میان بگذارید و درد دل كنید و عقده ها را خالى و چاره جویى كنید. اگر عاملى نگرانى مصیبتى دلخراش یا حادثه اى ناگوار باشد گاهى اشك ریختن بسیار مفید است تا ناراحتى را بر طرف كند. بارها دیده یا شنیده شده است كه افرادى از زن ، مرد، پسر و دختر مى گویند: ((چه راحت شدم اگر گریه نمى كردم ، دق مى كردم . خوب شد چند قطره اشك ریختم .)) مسلما این خود موجب آرامش روحى و تسكین قلب مى شود. البته معناى گریه گله كردن نیست تا با مقام صبر نسازد.
6- توبه و طلب آمرزش : اگر نگرانى در اثر معصیت و گناهى است كه مرتكب شده است ؛ روح و فكر شما زیر تازیانه وجدان ، دچار شكنجه و عذاب مى شود؛ براى رهایى و نجات به دامن توبه پناه ببرید. و از خدا طلب آمرزش كنید و بخواهید كه دیگر پیرامون گناه نروید تا آرامش روح خود را باز یابید. هر وقت و در هر حال حتى در نیمه شب ، در دل تاریكی ها و محیط خالى و آرام ، با خداى خویش درد دل كنید و از خداى مهربان ، قادر و آمرزنده ، طلب آمرزش كنید ، و با او عهد كنید كه حقوق مردم را بپردازىد و دیگر به گناه آلوده نشوىد آنگاه خدا ترا مى آمرزد. البته منظور از پناه بردن به خدا این نیست كه انسان تنها با زبان این جمله را بگوید، بلكه باید با فكروعقیده وعمل نیز خود را در پناه خداوند قرار دهید.
7- رضایت و خشنودی خداوند را در نظر بگیرید: توجه به رضایت وخشنودى آفریدگار، یكى از راههاى عمده نگرانى است. در پاره از موارد، نگرانى مربوط به كارهایى است كه انجام آن دشوار است ، یا بازده و نفع مادى آن كار كم است و یا آن كار مصیبت بار و رنج آور است و موجب سرزنش و انتقاد مردم مى گردد ولى اصل كار درست و بنیادى است.در این موارد مسئله قصد قربت نقش موثرى ایجاد مى كند وانجام كار براى خشنودى خدا و امید به ثواب و پاداش الهى بزرگترین مشوق انسان است و هم آن سبب میشود مشكلات و اندوه و غمها را در این راه تحمل كرد سختى و گرفتارى هرچه باشد و در هر شرایطى كه اتفاق افتد دیگران هر طور قضاوت كنند چون خشنودى و رضایت خالق مورد نظر است و اجر و پاداش از او مى طلبد تحمل آن آسان مى شود.اگر روحیه این چنین قوى باشد انسان مى تواند به جنگ حوادث برود و همه تلخیها و حوادث را بر خود هموار سازد.
نتیجه اینكه : از خود انتظار بیش از حد نداشته باشید و خود را همه فن حریف ندانید، به عبارت دیگر از كمال گرایی مطلق كه باعث اضطراب و احساس عجز و ناتوانی می شود خودداری كنید. اگر مشكل خاصی در زندگی خود دارید كه باعث ایجاد چنین افكاری در شما شده است بهتر است آن مشكل را از طریق راه حل صحیح و معقول خودش بر طرف نمائید، نه با یاس و نا امیدی و دلسردی، خودتان را در چنین اضطراباتی بیشتر غرق كنید به هر حال چرخ گیتی در گردش است و همه انسانهای فكور و حكیم در پی استفاده كردن و بهره بردن صحیح و مشروع از این گردش می باشد. روح قدرتی عظیم برای كنترل ذهن دارد و ذهن نیز بر جسم تسلط دارد و زمانیكه ذهن و فكر ما منفی باشد ، انرژی منفی اطراف را جذب كرده و باعث ضعف تدریجی سیستم دفاعی بدن شده و كالبد فیزیكی یارای مقاومت و مصونیت از بیماریها و امراض را ندارد و این زمانی پیش از پیش صادق است كه افكار ما (منفی) بر حول محور وجود خودمان بچرخد و به نیازها و مشكلات دیگران اهمیتی ندهد . از چشم و هم چشمی و حسادت كه باعث ایجاد افكار منفی می شود دوری كنیم روش زندگی خود را خودتان انتخاب كنید. باور كنید كه اگر به فكر خدمت به دیگران باشد می تواند امراض خود را نیزشفا دهد . با پرورش نیروی ایمان كه مانند كشت گیاهان است و داشتن این تصور كه اگر خوبی كنیم ، خوبی دریافت می كنیم و اگر بدی كنیم ، بدی دریافت می كنیم و اینكه با داشتن تفكر مثبت و بیان جملات و واژه هایی هر چند ساده كه قادرند یكی از دو نوع انرژی مثبت و یا منفی را جذب كنند ، باورمان نمی شود كه این خود ما هستیم كه می توانیم راهرویی پیچ در پیچ از ناامیدی و اندوه خود بیافزاییم . به همان اندازه ما می توانیم جاده ای عریض و پهن و دلپذیر از تحقق یافتن تمام آرزوها و امیدهایمان و سعادت و نیكبختی مان ، پدید بیاوریم.
حقیقت این است كه اندیشه های ما ، از قدرتی خارق العاده برخوردارند!!!
چارلی چاپلین می گوید: آموخته ام كه با پول می شود خانه خرید ولی آشیانه نه، رختخواب خرید ولی خواب نه، ساعت خرید ولی زمان نه، می توان مقام خرید ولی احترام نه، می توان كتاب خرید ولی دانش نه، دارو خرید ولی سلامتی نه، خانه خرید ولی زندگی نه و بالاخره ، می توان قلب خرید، ولی عشق را نه.
آموخته ام … كه تنها كسی كه مرا در زندگی شاد می كند كسی است كه به من می گوید: تو مرا شاد كردی
آموخته ام … كه مهربان بودن، بسیار مهم تر از در…
منبع: خانواده مطهر