اوقات وجایگاه های نیایش
زمان های به جا آوردن دعا ، به دو گونه تقسیم گردیده اند :
متعین و غیر متعین !
زمان های متعین از جانب شارع تعیین می گردد . مثل اوقات نماز های پنجگانه ، ادای مراسم حج ،گرفتن روزه در سی روز ماه مبارک رمضان و...!
زمانهای نامتعین ونسبی ، عبارت می باشند از: بلند کردن دست دعا درهرفرصت وساعت ولحظه ای از شبانه روز . واینها منوط به حوادث پیرامون ویاوابسته به اعمال شخصی نیایشگران است !
فلهذا ، «کوتاه ترین اندیشه ای که درمغز خطور می کند ویا درخواستی که پنهانی از ذهن آدمی می گذرد ، می تواند انسان را دربرابر خدا قرار دهد؛ دراین صورت برای یافتن هر راهی ازنیایش می توان الهام گرفت ».
اینکه برای نیایش ، اوقات وروز هایی متعین گردیده ، به دلیل فضیلت همان روز ها می باشد که حاوی صفاو پاکی است وبه قول شاعر : « هرجا که صفا است درآن نور خدا هست »
مثلا" روز های عرفه و وقوف درآن – که حج بدون آن تکمیل نمی شود - واین دارای فضایلی است که حجاج بیت الله الحرام ازآن برخوردار می گردند و خدا درآن روز به ملائیکه می فرماید: به بندگانم نگاه کنید که چگونه از اطراف عالم با تحمل شداید ومشقات به اینجا آمده اند! آیا می دانید ک اینها از من چه می خواهند؟ ملائیکه پاسخ می دهند:
درخواست مغفرت وآمرزش وبخشش ! خدا می فرماید : گواه باشیدکه من آنها را بخشیدم."
ایام ماه پربرکت صیام ، - که مسلمانان همه ساله یک ماه را مهمان خدامی باشند- یکی دیگر از اوقات ویا زمان های متعّین می باشد و همچنان روز های جمعه، که سعادت دستیابی آن درهرهفته یکبار برمسلمان میسر می شود!
وهمین طور از اوقات متعینی که برای نیایش تثبیت گردیده ، عبارت می باشد از راز ونیاز کردن متعاقب نماز های فرض ، بالاخص سحرگاهان است ! و در روایاتی مشخص شده است که دعا در اوقات وزمان های زیر بهتر ومناسب تر می باشد وآنها عبارت اند از :
نیایش میان اذان واقامت
هنگام سجده در نماز
هنگام بانک خروس ، هدایتی که از پیامبر بزرگوار اسلام دراین رابطه صادر شده ، اینست که: « هنگامی که بانک خروس را شنیدید ، طالب فضل واحسان خدا شوید . چون او درآن هنگام فرشته ای را دیده است وهنگامی که آواز خر را شنیدید ، به سوی خدا پناه ببرید ، زیرا آ ن خر شیطان را دیده است. » ( این حدیث شریف در صحیح بخاری وصحیح مسلم واردشده است )
شرح این واقعه را مرغ سحر داند و بس
تو چه دانی كه شب سوختگان چون گذرد
راجع به دعای شب ، رسول اکرم « صلی الله علیه وسلم » فرموده اند:
" درشب ساعتی وجود دارد که هیچ بنده مسلمان با او مصادف نمی شود از الله تعالی درآن خیری بطلبد ، چه از امور دنیا باشد و چه از امور آخرت ، مگر آنکه الله تعالی آن را می دهد وآن ساعت در همه شب هاست " ( صحیح المسلم )
برخیز كه عاشقان به شب راز كنند
گرد در و بام دوســــت پرواز كنند
هر در كــه بود فراز بر خود بند ند
الا در دوست را كــه شب بـاز كنند
درحدیت دیگری از امام بخاری که به او انسان مومن به دعا کردن ترغیب شده توجه می کنیم ، که آن را حضرت ابو هریره « رض» روایت کرده است :
« پرودگار هرشب درآسمان دنیا فرود می آید . درآن وقت که ثلث اخیر شب باقی بماند ، می گوید : کیست که به من دعا کند ، اجابت می کنم ، کیست که از من سوالی کند برایش بدهم وکیست که ازمن طلب مغفرت کند برایش مغفرت کنم . »
بر مومن است تا حلاوت عبادت خالص در شب و رازگویی با خداوند عالمیان را دریابد .زیرا شب فرصتی مناسب تر برای عبادت عاری از ریاست. چنانچه قرآن عظیم الشان میفرماید: «انّ ناشئة اللّیل هی اشدّ وطأً و اقوم قیلا» پس فقط صاحبان خلوص و عاشقان عبادت خدا، شیرینی راز و نیاز با او را درمی‌یابند .
هرگاه ما به توضیح هریکی ا ز مسایل فوق بپردازیم ، بحث ما به درازا می کشد. پس بایست با اختصار بحث را پیگیری نماییم . از ا ینجمله با اتکا به تعلیمات قرآنی به فضیلت جمعه وهکذا سحر اشاره می کنیم وبعد به توضیح اماکن دعا می پردازیم :
درسوره مبارکه یوسف نکته ظریفی راجع به دعای حضرت یعقوب علیه ا لسلام آمده . آن حضرت بعدازآنکه بزرگوارانه از خطای فرزندان خود – که با حالتی نادم وشرمسار از پدرتقاضای عفو وبخشش را کردند – اغماض می فرماید ودربرابر تقاضای آنان وعده می سپارد تا درحق آنهااز بارگاه خدا طلب آمرزش کند.
برخی از تفاسیر می نویسند : این وعده چنین توجیه شده است که حضرت یعقوب علیه ا لسلام می خواست دروقت اجابت دعا برای شان استغفار کند . درروایتی ازرسول اکرم « صلی الله علیه وسلم » آمده است:
« این که برادرم یعقوب (ع) به فرزندان خود گفت : به زودی برای تان از پروردگارم طلب مغفرت می کنم ؛ منظورش این بود که شب جمعه فرابرسد» ودرروایات دیگری فرموده اند: « منظورش هنگام سحر بوده است . چون دعای سحر مستجاب است .»
با این اشاره درمی یابیم که بهترین فرصت وزمان نیایش درهنگام سحر به دست می آید. خوشا به حال آنهایی که ازاین فضیلت همواره قلب های شان را صیقل بخشیده اند ودرخلوت آن خاشعانه وبا کمال فروتنی به درگاه خدا اشک ریخته اند . اینها همه برای ما درس های بزرگی است . آری ، درسهای آموزنده ای که اتفاقا" نتایج آن طوری محسوس بوده است که در دوران واوقات مملو از اخلاص و صفا، که ازآن جمله جهاد درراه خدا بوده ، عملی که پس از انجام دعا ونیایش وعذر وزاری به درگاه خدا انجام پذیرفته ومجاهدین ازآن به نتایجی دست یافته اند ، که دراین زمینه، در بحث مربوط به آن ان شاء الله تماس بیشتری خواهیم گرفت .
حال بیاییم برسر این مساله ، که اماکن وجایگاه های بهتر ومناسب تر برای دعا ها کدام اند؟:
مساجد ، به دلیل برخورداری شان ازفضایل به عنوان جاهای محبوب خدا برای نیایش نام برده شده اند . مسلما" درمیان مساجد وعبادتگاه ها ، درجات ومراتبی وجود دارد که کعبه مشرفه به حیث قبلهء مسلمین دارای فضیلتی بزرگ برای ادای عبادت ونیایش وراز ونیاز است .
وهمچنین مسجد النبی « صلی الله علیه وآله وسلم » است که نسبت به سایر مساجد از فضیلت و برتری خاصی برخوردار می باشد.
هرگاه دعا ها درفضای آگنده از عطر خلوصی که سکوت وخلوت درآن حکمفرما باشد ، نسبت به جاهایی که مملو از همهمه وازدحام اند، بیشتر دارای تاثیرات خاصی می باشد.
زیرا انجام دعا دراماکن خلوت ، آداب بهتری را درقبال می داشته می باشدوزمینه تقویت نیروی سنجش و تشخیص رابهتر وخوبتر آماده می گرداند .
مپندار ازآن درکه هرگز ببست
که نومید گردد برآورده دست
همه طاعت آرندومسکین نیاز
بیا تابه درگاه مسکین نواز
چو شاخ برهنه برآریم دست
که بی برگ ازاین بیش نتوان نشست
***
دعا درسایر ادیان ومذاهب
هیچ مذهبی خالی از مراسم دعا ونیایش نیست .
ما مسلمان ها را اعقاد براینست که نه تنها انسان ها – که هر دین وآینی که باشند- بلکه جمادات وحیوانات وحشرات به پیشگاه آفریدگارشان ،که همان ذات یکتا ویگانه است ، به دعا ونیایش می پردازند.
هرگیاهی که از زمین روید
وحده لا شریک له گوید
modares_psy@yahoo.com
