تبیان، دستیار زندگی

 عواقب بداخلاقی چیست؟
بدخلقی و بداخلاقی یکی از صفات رذیله ای است که در اسلام مورد نکوهش قرارگرفته است.‎ برعکس آن، خوش خلقی و برخورد نیکو با دیگران از صفات و فضایلی است که در آیات قرآن مجید و روایات ائمه اطهار(ع) بسیار مورد تاکید قرارگرفته است .
بداخلاقی نزدیک به اخم و بدخویی است و غلظت و درشتی از ثمرات کج خلقی است! همچنان که دلتنگی و بدکلامی نیز از آثار آن است. و این صفت از نتایج قوه غضبیه است. و این از جمله صفاتی است که آدمی را از خالق و خلق دور می کند، و از نظر مردم می افکند، و طبعها را از او متنفر می کند.
و هر انسان کج خلقی اغلب مسخره مردمان و مضحکه ایشان می شود، و لحظه ای از حزن و الم و اندوه و غم خالی نیست. و از این جهت حضرت امام جعفر صادق(ع) فرمودند که: «هرکه بدخلق است خود را معذب دارد» و بسیار می شود که به واسطه کج خلقی ضررهای عظیم به آدمی می رسد، و از نفعهای بزرگ محروم می شود، و عاقبت هم آدمی را به عذاب اخروی می افکند.
مروی است که: روزی به حضرت رسول(ص) عرض کردند که: «فلان زن روزها را روزه می گیرد و شبها را به عبادت به پای می دارد و لیکن بدخلق است و از کج خلقی به همسایگان خود آزار می رساند. آن حضرت فرمودند: هیچ خیری در او نیست، و او از اهل جهنم است» و آن حضرت فرمودند که: «بدخلقی بنده را می رساند تا اسفل درک جهنم.» و باز آن حضرت فرمودند: «خدا منع کرده است قبول توبه بد خلق را. عرض کردند که: چرا یا رسول الله؟ فرمودند: به علت اینکه هر وقت از گناهی توبه کرد در گناهی بدتر می افتد». و فرمودند که: «بدخلقی گناهی است که آمرزیده نمی شود.» و بعضی از بزرگان گفته اند که: «اگر مصاحبت و همنشینی کنم با فاسق فاجر خوش خلقی، دوست تر دارم که با عابد کج خلقی بنشینم.»
 معالجه کج خلقی
و معالجه این صفت ذمیمه نیز مانند سایر صفات آن است که: انسان مفاسد دنیایی و آخرتی آن را به یاد آورد و ملاحظه کند که این صفت، خالق و خلایق را با او دشمن می کند، پس مهیای این گردد که این بیماری را از خود دفع نماید. بعد از آن در وقت هر سخنی و حرکتی در فکر باشد که کج خلقی از او سر نزند و خود را محافظت کند و به حسن خلق بدارد تا حسن خلق ملکه او گردد. چنانچه گفته شد ضد این صفت مهلکه، حسن خلق است که از شریفترین صفات و فضائل ملکات است و عقل و نقل دلالت بر مدح و خوبی آن می کنند. پیغمبر خدا(ص) فرمودند که: «در کفه میزان اعمال در روز قیامت، چیزی بهتر از حسن خلق نیست.» و روزی به عموزاده های خود فرمودند که: «ای فرزندان عبدالمطلب اگر وسعت آن را ندارید که مردم را به اموال خود توانایی دهید پس با ایشان به گشاده رویی ملاقات کنید.» و نیز آن حضرت فرمودند که: «خدا دین اسلام را خالص از برای خود گردانید. و صلاحیت ندارد از برای این دین مگر سخاوت و حسن خلق. پس دین خود را به این دو زینت دهید.» و به آن جناب عرض کردند که: «ایمان کدام یک از مؤمنین افضل است؟ فرمودند: هرکدام که خوش خلق ترند.» و باز فرمودند که: «دوست ترین شما در نزد من و نزدیکترین شما در روز قیامت به من، خوش خلق ترین شماست.» و نیز فرمودند که: «حسن خلق گناه را می گدازد همچنانکه خورشید یخ را آب می کند.» و از آن بزرگوار مروی است که: «بنده ای می شود کم عبادت کند، ولی به واسطه حسن خلق در آخرت به درجات عظیم و اشرف منازل برسد». و به ام حبیبه- که زوجه آن حضرت بود فرمودند: «آدم خوش خلق، خوبی دنیا و آخرت را گرفت.» و نیز آن حضرت فرمودند: «حسن خلق، صاحبش را می‏رساند به درجه کسی که روزها روزه و شبها به عبادت مشغول باشد.» و نیز «نیکان شما خوش خلقانند که مرد به دور و کنار آنها جمع می شوند، و به آنها نزدیک می شوند، و با ایشان الفت و انس می گیرند، و ایشان نیز با مردم انس می گیرند.» و از حضرت امام محمدباقر(ع) مروی است که: «مردی به خدمت حضرت پیغمبر آمد و عرض کرد که: یا رسول الله مرا وصیتی کن. حضرت او را به چند چیز توصیه فرمودند و از جمله آنها این بود که: با برادر مؤمن با گشاده رویی ملاقات کن.» و امام صادق(ع) فرمودند که: «نیکی و خوش خلقی، ولایات را آباد می گرداند و عمرها را زیاد می کند.» و فرمودند که: «به درستی که خدای تعالی بنده را برای حسن خلق ثواب کسی می دهد که صبح و شام مشغول جهاد در راه خدا باشد» و نیز از آن حضرت مروی است که: «نیکی و احسان کردن با مردم و خوشرویی با ایشان، باعث دوستی مردم می شوند و آدمی را از این جهت داخل بهشت می نمایند. و بخل و عبوس، صاحب خود را از خدا دور می کنند و داخل آتش می کنند». و کسی که در این اخبار، و سایر اخباری که دراین خصوص واردشده است تأمل کند و به وجدان خود و تجربیات رجوع کند، و احوال کج خلقان و خوش خلقان را تتبع کند می یابد که: هر بدخلقی از خدا و رحمت او دور، و مردم از او منتفر می گردند، و با او دشمنند: و به این سبب از بذل و عطای دیگران هم محروم است. و هر خوش خلقی را خدا و خلق دوست دارند و همیشه محل فیض و رحمت خدا، و مرجع بندگان خداست.
مؤمنان از او استفاده می کنند و خیرش به آنها می رسد. و مقاصد و خواسته های بندگان خدا بوسیله او برآورده می شود. و از این جهت خدا هیچ پیغمبری را بر نینگیخت مگر اینکه این صفت در او کامل و تام بود. بلکه صفت خوش خلقی افضل صفات پیغمبران، و اشرف اخلاق برگزیدگان است. و از این جهت خداوند عالم به جهت اظهارنعمت خود از برای حبیب خودش در مقام ثنا و مدح او فرمود:
«و انک لعلی خلق عظیم». (قلم ۴) و از کثرت شرافت این صفت فاضله، سرور پیغمبران و سید انس و جان در این صفت به غایت رسیده بود. وارد شده است که: «روزی آن سرور در مسجد با جماعتی از اصحاب نشسته بودند و مشغول تکلم بودند، کنیزکی از شخصی از انصار داخل شد و خود را به آن حضرت رسانید، پنهانی گوشه جامه آن کوه حلم و وقار را گرفت. چون آن حضرت مطلع شد برخاست و گمان کرد که او با حضرت کاری دارد. چون آن حضرت برخاست کنیزک هیچ سخنی نگفت و حضرت نیز با او سخنی نفرمودند و در جای مبارک خود نشستند. باز کنیزک آمده گوشه جامه حضرت را برداشت و آن بزرگوار برخاست. تا سه دفعه آن کنیزک چنین عملی راانجام داد و آن حضرت برخاست. و در دفعه چهارم که حضرت پیغمبر(ص) برخاستند آن کنیزک قدری از جامه آن حضرت را جدا کرده، برداشت و روانه شد. مردم گفتند:
ای کنیز این چه عملی بود که کردی؟ حضرت را سه دفعه از جایش بلند کردی و سخن نگفتی مطلب تو چه بود؟ کنیزک گفت: در خانه ما شخص مریضی بود، اهل خانه مرا فرستادند که پاره ای از جامه حضرت را ببرم که آن را به مریض ببندند تا شفا یابد، پس هر مرتبه که خواستم قدری از جامه حضرت را بگیرم چنین تصور فرمودند که مرا با ایشان کاری است، من حیا کردم و بر من گران بود که از آن حضرت خواهش کنم قدری جامه خود را به من دهند».

 (برگرفته از کتاب جهاد اکبر )(تبیان) (میزان الحکمه، ج ۳، ص ۱۵۲ )(معراج السعاده - مرحوم نراقی، ص ۱۷۶) سایت اهل بیت

به نام خدا
با تشکر از مطلب زیبای شما
بداخلاق ها منتظر فشار قبر باشند
سعدبن‌معاذ یکی از بهترین اصحاب و یاوران پیامبر بود. وقتی که خبر درگذشت او را به پیامبر دادند، آن حضرت به سرعت با پای پیاده و برهنه به سوی جنازه سعد شتافتند در حالی که در بین راه عبا از دوش مبارکشان افتاد و حضرت اعتنایی نکردند.
هنگام تشییع جنازه سعد دیدند که رسول خدا در پشت تابوت، سمت راست تابوت، جلوی تابوت و سمت چپ تابوت حرکت می‌کنند. پرسیدند: «یا رسول ا...، این چه حالی است که از شما می‌بینیم؟!» فرمودند:
به خدا، دستم در دست برادرم جبرائیل است که مرا دور تابوت سعد طواف می‌دهد. اینک جبرائیل و میکائیل به همراه هفتاد هزار ملک در تشییع جنازه سعد شرکت کرده‌اند.
پیامبر اکرم با دست مبارک خویش بدن مطهر سعد را درون قبر گذاشت و برای او از خداوند طلب مغفرت فرمود.
مادر سعد وقتی این صحنه را دید، خطاب به فرزندش سعد گفت: « فرزندم، بهشت گوارای وجودت باد!»
پیامبر با شنیدن این جمله چهره درهم کشید و با ناراحتی و عتاب فرمود:
مادر سعد! درباره امر پروردگار این‌گونه با قاطعیت سخن مگو! همینک قبر، چنان فشاری بر فرزندت سعد وارد ساخت که شیری که در دوران کودکی از سینة تو نوشیده بود، از سر انگشتانش خارج شد.
همه مات و مبهوت مانده بودند، آخر چرا؟ کسی که هفتاد هزار ملک به تشییع جنازه‌اش آمده‌اند و پیامبر با دست خویش او را دفن کرده و برایش طلب مغفرت فرموده‌اند، چرا باید چنین فشار قبری داشته باشد؟ حضرت در پاسخ فرمودند: آری، برای آن که اخلاقش با اهل و عیالش اندکی بد بوده است.
ممکن است این سؤال مطرح شود که آیا شرکت هفتاد هزار ملک در تشییع جنازة سعد و طلب مغفرت پیامبر، برای برداشته شدن فشار قبر از وی سودی نبخشید؟!
جواب این است که «بداخلاقی» حق‌الناس به گردن انسان می‌اندازد. طلب مغفرت ملائکة ا... و پیامبر، باعث بخشیده شدن حق‌ا... مى‌شود. اما در مورد حق‌الناس، باید صاحب حق بگذرد تا خدا هم بگذرد. خداوند از حق خویش خیلی زود می‌گذرد؛ چرا که سریع الرِّضا است، اما گذشتن از حق مردم را به گذشتن صاحب حق واگذار فرموده است. سعد بن معاذ با بداخلاقی خانوادگی‌اش، حق همسر و فرزندان خویش را ضایع کرده است و تا ایشان از وی به طور کامل راضی نشوند و او را حلال ننمایند، خدا هم از او نمی‌گذرد.
بدین‌سان رعایت «اخلاق خانوادگی» به طور کامل در کانون خانواده از سوی تمام اعضای خانواده ضرورت می‌یابد؛ چراکه خداوند قادر قهار کوچک‌ترین بداخلاقی را در این «محبوب‌ترین کانون» برنمی‌تابد و بدون عقاب نمی‌گذارد، هرچند به مقام سعد بن معاذ نیز نایل گشته باشیم یعنی اگر بازوی ولایت و امام زمانت نیز شده باشی، چنان‌چه در اخلاق خانوادگی‌ات نقصی باشد، به همان میزان باید حساب پس بدهی و عقاب متحمل شوی؛ چرا که نقدکنندة اعمال تو بصیر و تیزبین است.
دکتر آقا تهرانی