سازمان عمل اسلامی عراق
سازمان عمل اسلامی امروز قدرت چندانی در ساختار سیاسی عراق ندارد، اما گروهی ریشه دار است که امکان دارد بار دیگر در صحنه ی سیاسی عراق تأثیرگذار گردد.ا ین گروه در فضای گفتمانی حوزه ی کربلا وبا رهبری معنوی سیدمحمد شیرازی تشکیل شد. بی گمان بدون بررسی فضایی که سازمان عمل اسلامی عراق در آن تشکیل شد و ادامه ی حیات داد، مطالعه ی جنبش های معاصر شیعیان در عراق و کشورهای عربی دیگرعقیم می ماند.
سازمان عمل اسلامی عراق یکی از احزاب ریشه دار و قدیمی عراق است که شاید امروز تاثیر چندانی در صحنه ی عراق نداشته باشد،اما بدون شناخت آن بی گمان حلقه هایی از تاریخ جنبش های اسلامی -شیعی نیم قرن گذشته در منطقه مفقوده باقی خواهند ماند. این تشکل تاریخ پر فراز و نشیبی داشته است. ریشه ی ایجاد این سازمان به سال های دهه ی 1960 بازمی گردد. در آن سال ها گروه های بسیاری درچهارچوب های سازمانی تحت رهبری معنوی آیت الله سیدمحمد شیرازی و سید محمدتقی مدرسی با عنوان الحرکه الرسالیه تشکیل شده بودند، که درسال 1979 م رسماً بخشی ازآن نام «منظمه العمل الاسلامی» گرفت. آیت الله سیدمحمد شیرازی فرزند میرزا مهدی شیرا زی، و میرزا مهدی شیرازی خود از عموزادگان میرزای بزرگ شیرازی صاحب فتوای تنباکو بود. میرزا محمدتقی شیرازی(رهبر ثوره العشرین )نیز دایی میرزامهدی شیرازی بود.(1) سیدمحمد شیرازی پس ازوفات پدرودر سن 33 سالگی اعلام مرجعیت کرد؛ امری که حوزه ی نجف آن را برنتابید. گفته می شود که آیت الله خویی از شیرازی خواست تا به نجف برود و نزد ایشان امتحان دهد، امّا سیدمحمد شیرازی نپذیرفت. در واقع رویکرد سیدمحمد شیرازی به فقه و اجتهاد متفاوت از رویکرد حوزه ی نجف بود. سیدمحمد شیرازی می خواست حوزه بیش از پیش وارد امور سیاسی و سازمان دهی سیاسی و اجتماعی شود و حتی برای رسیدن به حاکمیت تلاش کند.(2) این نگاه او را بیش از پیش به امام خمینی نزدیک می کرد؛از همین رو هنگام تبعید امام خمینی به عراق ایشان یکی ازمعدود مقام های روحانی بود که با همراهی مردم کربلا ازامام خمینی به گونه ی شایسته ای استقبال کرد.(3) این درحالی است که امام خمینی دردوران تبعید نجف به گونه ی ای با بی مهری حوزه ی نجف رو به رو بود.(4) این اختلاف نگاه بین شیرازی و نجف سرانجام به اختلاف بین کربلا و نجف انجامید، به گونه ای که در یک سو مکتب کربلاو درسوی دیگر مکتب نجف پدید آمد.در چنین فضایی بود که سیدمحمدتقی مدرسی، خواهرزاده ی سید محمد شیرازی، منظمه العمل الاسلامی را بنیان نهاد. به نظرعده ای این سازمان براساس انگیزه های نانوشته ی حاصل از تقابل تاریخی کربلایی ها (شیرازی ها)با نجفی ها بنا نهاده شد و در شیوه ی مبارزاتی خود در قیاس با معارضان پیشین تفاوتی مشهود داشت.(5) آیت الله شیرازی در پی فشارهای نظام صدام به کویت مهاجرت نمود، اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی به ایران آمد و درشهر قم مستقر شد و در سال 2001 م چشم ازجهان فروبست.(6)
سید محمد شیرازی در کویت مدرسه ی رسول الاعظم را تأسیس کرد و دراین مدرسه کارهای سیاسی خود را ادامه داد.(7) دامنه ی کار سیاسی سیدمحمد شیرازی بیشترکشورهای خلیج فارس را در برگرفت. شیخ محمد منتظری، که در آن روزگار رابط میان امام خمینی و ملت ایران بود، اتاقی در مدرسه ی رسول اعظم داشت و بدین ترتیب این مدرسه به محل ارتباط و سازمان دهی برای انقلاب اسلامی ایران تبدیل شده بود.(8) سازمان عمل اسلامی برای عملیات نظامی و چریکی ارزش بسیار قائل بود و در واقع نخستین گروه عراقی بودکه به پیکار مسلحانه روی آورد.(9) ترور نافرجام طارق عزیز درسال 1979 م و عملیات شهادت طلبانه ی شهید ابراهیم سلمان و انفجار سازمان امنیت عراق در نوامبر1983م از جمله عملیات های این سازمان بودند.(10)
پس از پیروزی انقلاب اسلامی سازمان عمل به ایران منتقل شد و با توجه به روابطی که از پیش با نیروهای انقلابی از جمله محمد منتظری داشت نفوذ بسیاری دراین کشور یافت و تا یک سال رادیوی عربی را در دست داشت.(11) و حتی سفارت بعضی از کشورهای عربی به اعضای مرتبط با این سازمان سپرده شد اما با ورود اعضای حزب الدعوه و سیدمحمدباقر حکیم یا به تعبیری «خط نجف» و همچنین پس ازانحلال رسمی واحد جنبش های آزادی بخش سپاه ستاره بخت این سازمان افول کرد،(12) و اختلافات قدیمی باردیگر و این بار در ایران جایگاهی برای بروز یافت. به وجود آمدن اختلاف بین سیدمحمد شیرازی و امام خمینی نیز مزید برعلت شد و سازمان کج دار و مریز به حیات خود ادامه داد؛ زیرا با انشعاباتی که در خود می دید از جمله انشعاب شیخ محسن الحسینی، دیگر قدرت گذشته را نداشت.
ازاین پس نزدیکان این سازمان درمدرسه ای دینی با نام مدرسه القائم درحومه ی تهران درصدد کادرسازی از نیروهای جوان کشورهای حاشیه ی خلیج فارس و کشورهای عربی دیگربرآمدند. بسیاری از دانش آموختگان این مدرسه امروز در سطح دنیای عرب سیاستمدرانی توانا به شمارمی آیند؛ برای نمونه احمد سامبی رئیس جمهوری جزایرکومور،و شیخ حسن صفار، فعال سیاسی و اندیشمند شیعه ی عربستانی، از دانش آموختگان همین مکتب اند. جنگ عراق علیه کویت وپیا مدهای بعدی آن سبب تحول روابط بین جریان های سیاسی شد پس از این سال و با تشکیل کنفرانس هایی با حمایت مجامع بین المللی وامریکا، همه ی جریان های اسلامی از ترس نفوذ گروهای سکولار تحت حمایت سرویس های جاسوسی امریکا وانگلیس سیاستی پراگماتیک در پیش گرفتند و کوشیدند در رقابت با گروه های سکولاربه هم نزدیک تر شوند. در واقع با شکل گیری انتفاضه ی مردم عراق و تشکیل کمیته ی کارمشترک بین احزاب و گروه های اسلامی عراق، موج این اختلاف ها فروکش کرد و سازمان عمل و گروه های دیگر، به ویژه حزب الدعوه، با خوش بینی بیشتری با یکدیگر همکاری می کردند.(13) باسقوط صدام رهبران مشهور هر دو انشعاب سازمان، یعنی سیدمحمدتقی مدرسی و شیخ الحسینی، به عراق بازگشتند، بعضی از اعضای این سازمان در قالب ائتلاف یکپارچه ی عراق وارد پارلمان شدند. اعضای منتخب سازمان و اعضای نزدیک به سازمان با ایجاد یک فراکسیون با نام « لکتله الرسالیه» در پارلمان حضور یافتند و به کار سیاسی مشغول شدند .شایان ذکرا ست که شیخ محسن الحسینی، رهبر شاخه ی جداشده ی سازمان، درجلسه ای سیاسی درسال 2003 م و در همان روزی که سیدمحمدباقر حکیم به شهادت رسید براثر سکته ی مغزی وفات یافت. این تشکل در انتخابات اخیر در قالب ائتلاف ملی شرکت کرد، ولی توفیقی نیافت.
نویسنده : سید رضا موسوی
