هنر نقالی و دانش سنتی دریانوردی ایرانیان در خلیج فارس در كنار7 میراث ناملموس از كشورهایی چون اندونزی، برزیل، چین، مغولستان، ویتنام و مالی در فهرست میراث ناملموس یونسكو به ثبت رسیدند.
در این اجلاس كه تا 29 نوامبر (8 آذر) ادامه خواهد داشت، با حضور نمایندگانی از 130 كشور، پرونده بیش از 80 میراث ناملموس از كشورهای مختلف جهان برای ثبت در فهرست میراث ناملموس سازمان «یونسكو» مورد بررسی قرار می‌گیرند.
ایران پیش از این نیز توانسته است آثاری چون نوروز، تعزیه، آیین‌های پهلوانی، موسیقی بخشی‌های شمال خراسان و مهارت سنتی بافت فرش كاشان در فارس را در فهرست میراث ناملموس یونسكو به ثبت جهانی برساند.
سند خلیج فارس به نام ایران
معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری درباره اهمیت ثبت جهانی این 2 میراث ناملموس در اجلاس یونسكو گفت: با ثبت دانش ساخت لنچ سنتی ایرانی و دریانوردی در حوزه خلیج فارس، نام این خلیج بار دیگر در یك كنوانسیون بین‌المللی با نام ایران پیوند خورد.
مسعود علویان صدر در گفت‌وگو با ایسنا توضیح داد: پرونده دانش ساخت لنچ سنتی ایرانی و دریا نوردی در حوزه خلیج فارس هر 5 معیار مورد نظر میراث ناملموس را همانند زبان، آیین و آداب و رسوم و اجرای آیین‌های خاص مانند موسیقی كار شامل می‌شد.
وی خاطرنشان كرد: در این پرونده دانش سنتی مهندسی لنچ، مسیریابی، شناخت اقلیم، شناخت حالات دریا و منابع دریا تعریف شده بود.
علویان صدر تصریح كرد: نكته مهم این پرونده بحث اقتدار اقتصادی، فرهنگی و وجود ارتباطات تاریخی بین منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای با محوریت ایران بود. همچنین با این پرونده نام خلیج فارس را با حضور همه كشورهای عربی در یك كنوانسیون بین‌المللی توانستیم ثبت و ضبط كنیم. در واقع ثبت این پرونده در فهرست میراث ناملموس جهانی 2جنبه فنی و دیپلماتیك را در بر می‌گیرد.
وی با اشاره به این‌كه نمایندگان قطر، انتقاد زیادی داشتند و مطرح می‌كردند كه ما نیز چنین دانشی داریم، افزود: ولی خوشبختانه با دفاعی كه صورت گرفت كسی نتوانست موضوع را رد كند و این دانش سنتی در فهرست میراث ناملموس یونسكو ثبت شد.
قصه‌گویی اجرایی
علویان‌صدر درباره ثبت جهانی هنر نقالی یا قصه‌گویی اجرایی ایرانی نیز توضیح داد: این پرونده تمامی تجلیات و مفاهیم قصه‌گویی را دربرمی‌گیرد. در واقع پرده‌خوانی، شاهنامه‌خوانی، بسم‌الله‌خوانی، حمزه‌خوانی و قصه‌گویی‌های محلی و منطقه‌ای كه معمولا همراه با موسیقی اجرا می‌شوند، مانند موسیقی عاشیقلار در این پرونده قرار دارد.
معاون میراث فرهنگی كشور تاكید كرد: ایران با ثبت هنر نقالی در فهرست میراث ناملموس جهانی در واقع یك پرونده زنجیره‌ای كه مفاهیم میراث معنوی كشور را در قالب اقوام مختلف در بر می‌گرفت، توانست ثبت كند.
وی ادامه داد: ویژگی‌های مختلفی در این پرونده مطرح شده بودند كه سبب شد نقالی در فهرست میراث ناملموس جهانی یونسكو ثبت شود. به طوری كه بیشتر نمایندگان كشورهای دیگر آن را نیازمند پاسداشت ارزیابی و حتی اعلام كردند این روش قصه‌گویی باید به طور ویژه حفاظت شود و در این زمینه ماموریت ویژه‌ای را از ایران خواستند تا برای پاسداشت این اثر معنوی تلاش كنیم.
نقالی نیاز به خون تازه دارد
برای پیگیری حرف‌های علویان‌صدر در خصوص وظیفه محول شده از سوی یونسكو به ایران برای پاسداشت ویژه نقالی به سراغ یكی از پیشكسوتان این هنر رفتیم و نظر او را جویا شدیم.
مرشد ولی‌الله ترابی كه نیم قرن از عمرش را به هنر نقالی گذرانده است، در این باره به «جام‌جم» گفت: متاسفانه مشكل اصلی این هنر این است كه جوانان كمتر به آن روی می‌آورند و حفظ نقالی نیازمند خون تازه است كه در رگ‌های آن بدود.
این هنرمند ادامه داد: نقالی، هنر روایتگری و قصه‌گویی با كمترین امكانات است كه در آن تاریخ، داستان‌های اسطوره‌ای و باورهای دینی ایران كهن به مخاطبان عرضه می‌شود.
داوود فتحعلی‌بیگی، از پژوهشگران عرصه نقالی نیز درباره راه‌های ترویج و گسترش این هنر توضیح داد: با تمام سابقه‌ای كه نقالی در كشورمان دارد، این هنر جایگاه مناسبی در دانشگاه‌های ما ندارد و اینك وقت آن رسیده تا كرسی‌های تدریس آن در دانشكده‌های هنری راه‌اندازی شود.
وی با تاكید بر حمایت از پژوهش در این عرصه افزود: تاریخ نقالی، شاخه‌ها و سبك‌های به‌وجود آمده در آن نیازمند تحقیقی گسترده است كه باید با حمایت‌های مالی و پشتیبانی نهادهای فرهنگی رونق بگیرد.
