تبیان، دستیار زندگی

سلام

چرا یک ساعت تفکر بهتر از هفتادسال عبادت است؟

 به نام خدا

عرض سلام ودرود

وتشکر از سوال زیبای حضرتعالی 

تفكری كه در احادیث اسلامی برای آن فضیلت بسیار وارد شده تفكری است كه در مسیر تكامل معنوی انسانی باشد .
تفكری كه انسان درباره مسائل مادی بدون هیچ گونه ارتباطی با مسائل معنوی داشته باشد از آن خاصیت برخوردار نیست. مثلاً انسان بیندیشد كه هدف از آفرینش وی چیست و این كه خلقت او بیهوده نمی‏باشد و ارزش او به چیست؟ این تفكر كه انسان را به هدف خلقت، كه رشد آدمی و در بستر عبادت خدا است ، متوجه می‏سازد و عبادت ارزشمند انسان در طول عمر می‏تواند معلول چنین تفكری باشد. در قرآن به زیباترین شكل جریان فكری مطلوب اشاره شده است:«همانا در آفرینش آسمانها و زمین و اختلاف شب و روز، نشانه‏هایی برای خردمندان است، آنان كه خدا را (در همه احوال) ایستاده، نشسته، و بر پهلو آرمیده یاد می‏كنند. همچنین در آفرینش زمین و آسمان اندیشه می‏كنند( که) خدایا ! تو اینها را بیهوده نیافریدی....»(1)
پس تفكر حقیقی به ارتباط و عبودیت واقعی خداوند منتهی می‏شود. اما عبادت بدون تفکر آن اهمیت را نخواهد داشت.
خدا به انسان نیروی فكر و تعقل داد كه ابتدا خود را بشناسد تا بعد از آن در احوال هستی تدبّر و تفكر كند، زیرا حاصل چنین تفكری، انسان ساز است و راه عبودیت و بندگی را به بهترین شكل می نمایاند. آن چه در آیات و روایات در باب برتری تفكر به چشم می خورد، تفكری است كه از ظلمت به نور رهنمون كند! تفكری كه انسان را از حالت ایستایی بازستاند و به حركت و پویایی درآورد.
خداوند فرموده است:
" آیا پیش خود فكر نمی كنند كه خدا آسمان ها و زمین و هر چه در بین آن ها است ، همه را جز به حق (و برای حكمت و مصلحت) و به وقت معیّن نیافریده است؟"(2)
تفكر در خلقت آسمان و زمین و نظم دقیق در آفرینش ، انسان را به عظمت خداوند و جایگاه خود در مجموعه عالم هستی آشنا می كند. معرفت و شناخت، به تمام كارها و اعمال انسان معنی و جهت می دهد.عباداتی كه بدون تفكر و معرفت باشد، ارزش چندانی ندارد و انسان را آن گونه كه شایسته است، به كمال نمی رساند.امام علی (ع) در وصیت خود به امام حسن (ع) فرمود:
"هیچ عبادتی همانند اندیشیدن در آفرینش خدا نیست".(3)اندیشیدن در خلقت و آفرینش خدا انسان را به شگفتی وامی دارد. پیامد چنین اعجابی ، فرو آوردن سر تسلیم و اعتراف به حقارت و بندگی است! در نتیجه اركان عبودیت تقویت شده، عابد به معبود می پیوندد .انسان باید تفكر بالنده داشته باشد تا ثمره اش تكامل باشد . امام صادق (ع) فرمود:
"برترین عبادت، استمرار و مداومت اندیشه درباره خدا و قدرت او است".(4)امیرمؤمنان (ع) فرمود:
"عبادت مردم پاك نهاد و با اخلاص ، اندیشیدن در ملكوت آسمان ها و زمین است".(5) انسان با اندیشیدن در ملكوت آسمان ها و زمین ، جایگاه خویش را به دست می آورد كه چه اندازه حقیر و ناتوان است. چنین اعترافی سازنده خواهد بود واركان توحیدی آدمی را قوی و بنیادین خواهد كرد و چه مطلوبی بهتر از این از بنده نسبت به خدا؟!

پی‌نوشت‌ها:
1 . آل عمران(3) آیه 191-190
2. روم(30) آیه 8.
3 . بحارالانوار، ج68، ص 324.
4 . اصول كافی، ج3، ص 95.
5 . جامع احادیث الشیعه، ج14، ص 310.

پاسخگو

در یک ساعت هفتاد سال عبادت کنیم !
در دین اسلام هر مسلمانی در طول روز باید دقایقی را صرف عبادت خداوند متعال نماید. پنج وقت نمازهای واجب یومیه ، خواندن دعا و انجام دیگر مستحبات جزوی از عبادت روزانه ی یک فرد مسلمان است .اما آیا عبادت فقط در این اعمال خلاصه می شود ؟ یا اینکه اعمال دیگر هم می توانند جزو عبادات مسلمان واقع شوند ؟ باید دانست که دین اسلام دینی است بر پایه ی عقل وتفکر که گرچه به عبادات بدنی مانند نماز و روزه و غیره دستور می دهد اما بخش اعظم ایمان را در تعقل وتفکر جستجو می کند . چنانکه وجود آیات متعدد قرآن کریم در باب تفکرو تأمل و تدبر گواه این مدعاست .« أفلا یتدبرون القرآن ولو کان من عند غیر الله لوجدوا فیه اختلافا کثیرا» آیا درباره قرآن نمی‌اندیشند؟! اگر از سوی غیر خدا بود، اختلاف فراوانی در آن می‌یافتند.(1) و در جایی دیگر می فرماید : «أفلا یتدبرون القرآن أم على قلوب أقفالها» آیا آنها در قرآن تدبر نمی‌کنند، یا بر دلهایشان قفل نهاده شده است؟! (2)
در واقع دین اسلام با این اهمیتی که برای تفکر و تأمل و اندیشیدن قائل شده است می خواهد جایگاه ویژه آن را در گرایش بیشتر انسان به پرستش پروردگار یادآور شود ، چه ، اساس هر عملی چه نیک و چه بد تفکر است . به عبارت دیگر اندیشیدن درست انسان را به سمت با خدا بودن سوق می دهد و نیندیشیدن وافکار بد او را به طرف شیطان می کشاند . پیامبر اسلام ( ص) می فرماید : « تفکر می خواند آدمی را به نیکویی وعمل به آن »(3)
اما آنچه که به نام تفکر یا تأمل و یا اندیشیدن در قرآن و احادیث و متون اسلامی آمده واقعا ً چه نوع تفکری است ؟ و آیا هر نوع تفکری را عبادت می گویند ؟ در پاسخ باید گفت ؛ آنچه که در قرآن و احادیث به نام تفکر معروف است سوای آن فکر کردنی است که روزانه قسمت اعظم ساعات ما را به خود اختصاص می دهد .به عبارت دیگر تعقل و تأمل قرآنی با « گپ زدن های فرسوده ی ذهنی » کاملا ً متفاوت است . برای توضح بیشتر برآورد محققان را متذکر می شویم که : « ذهن ما هر روز در مدت بیداری حدود شصت هزار فکر را برآیند می کند . به بیانی دیگر روزی شصت هزار بار ، چیزی به نام فکر جدید به هشیاری ما وارد شده و پس از خروج ، فکر دیگری جای آن را می گیرد . نکته ی قابل توجه تعداد غیر متعارف افکار نیست بلکه این حقیقت است که همان شصت هزار اندیشه ای که دیروز و روزهای پیش از آن ، در ذهن ما فرآیند می شد امروز نیز از ذهنمان می گذرد .در حقیقت دنیای درونی ما همانند کندویی که مملو از زنبور است ، از اندیشه های یکسان که مداوم تکرار می شوند لبریز است .» (4) به همین دلیل است که نام اینگونه افکار را «گپ زدن های فرسوده ذهنی» نامیده اند زیرا خاصیتی جز فرسایش ذهن و خسته کردن آن ندارند . فکر کردن بیهوده درباره گذشته یا فکر کردن درباره ی آینده و رؤیا پردازی ها از این دست افکارند .
اما نوع دیگری از تفکر که مورد تأکید اسلام و قرآن است همانا اندیشیدن درباره آنچه است که انسان را به خدا نزدیکتر می کند و آن اندیشه درباره ی مخلوقات خداوند اعم از آسمانها و زمین و هر آنچه میان آنهاست قرآن در این باره می فرماید :« إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّیلِ وَالنَّهَارِ وَالْفُلْكِ الَّتِی تَجْرِی فِی الْبَحْرِ بِمَا ینْفَعُ النَّاسَ وَمَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِنْ مَاءٍ فَأَحْیا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِیهَا مِنْ كُلِّ دَابَّةٍ وَتَصْرِیفِ الرِّیاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَینَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یعْقِلُون»(5)
در آفرینش آسمانها و زمین، و آمد و شد شب و روز، و کشتیهایی که در دریا به سود مردم در حرکتند، و آبی که خداوند از آسمان نازل کرده، و با آن، زمین را پس از مرگ، زنده نموده، و انواع جنبندگان را در آن گسترده، و (همچنین) در تغییر مسیر بادها و ابرهایی که میان زمین و آسمان مسخرند، نشانه‌هایی است (از ذات پاک خدا و یگانگی او) برای مردمی که عقل دارند و می‌اندیشند!
آری اندیشیدن درباره ی خلق آسمانها و زمین و چگونگی خلقت انسان به ما یادآوری می کند که این نظام حتما ً خالقی دارد که باید عبادت شود و به یگانگی ستایش گردد .و این نوع تفکر است که امام صادق (ع) درباره آن می فرماید : « فکر آئینه حسنات است و کفاره ی سیئات و روشنی دلها و وسعت خلق . به وسیله ی آن می رسد آدمی به آنچه صلاح امر معاد است ، و حاصل می شود اطلاع بر عواقب امور و زیادتی در علم و آن خصلتی است که هیچ عبادتی مثل آن نیست .» (6)
بنابرآنچه گفته شد اینکه انسان بیندیشد و در خلقت منظم و بی عیب ونقص جهان آفرینش تدبر کند ونیز در وجود خود سیر کند ، خود را بشناسد و بداند که چه گوهر وجودی دارد از هرآنچه بدی وناراستی گریزان می شود و تنها سر به آستان حق می ساید و در همه حال بندگی و پرستش معبود را بر هر چیزی ترجیح می دهد . «الَّذِینَ یذْكُرُونَ اللَّهَ قِیامًا وَقُعُودًا وَعَلَى جُنُوبِهِمْ وَیتَفَكَّرُونَ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذَا بَاطِلًا سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ»
همانها که خدا را در حال ایستاده و نشسته، و آنگاه که بر پهلو خوابیده‌اند، یاد می‌کنند؛ و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین می‌اندیشند؛ (و می‌گویند:) بار الها! اینها را بیهوده نیافریده‌ای! منزهی تو! ما را از عذاب آتش، نگاه دار!(7)
آری و چنین تفکری است که به فرموده پیغمبر اسلام (ص) یک ساعت آن بهتر از هفتاد سال عبادت است .

پی نوشت:
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. سوره نساء آیه 82
2. سوره محمد آیه 24
3. معراج السعادة ، ملا احمد نراقی
4. وجود متعالی انسان ، وین دایر ، ترجمه از محمد رضا آل یاسین ، ناشر: هامون ، صفحه 237
5. سوره بقره آیه 164
6. معراج السعادة ، ملا احمد نراقی
7. سوره آل عمران آیه 191

تبیان 

در روایات آمده است كه یكی از ابزارهای خالص كردن عمل و حفظ از شرك خفی "تفكر " است
نقل است یكی از علما و مراجع بزرگ قرون اخیر فردی با تقوا و بسیار مهذب بودند . مقید بودند قبل از اذان و زمان نماز مدتی در سجاده می نشستند و به عبادت مشغول می شدند. ایشان در اواحر عمرشان گفتند من بعد از سالها فهمیدم كه این سجاده نشینی هایم خالصانه نبوده و برای علاقه خودم و دل خودم قبل از وقت نماز به محراب می رفتم ...
پناه می بریم به خدا از شرك خفی

سلام
بله خوب، واقعیت همینه، با تفکره که پایه های ایمان و اعتقاد انسان محکم می شه و عشقش به خدا استوار میشه تا مصداق شعر دکتر افشین یدالهی قرار نگیره :
بی عشق عمر آدم بی اعتقاد می ره
هفتاد سال عبادت یک شب به باد می ره

سلام دوستان:
دیروز توی مترو دیدم به مناسبت ایام محرم یه جمله رو برای به خاطر آوردن و رنگ و بوی محرم دادن به فضای مترو نوشته بودن.
من که چیزی ازش نفهمیدم!! شما نظرتون چیه؟
"هرکی به هرجا رسید، از کربلا رسید، در کربلا رسید و ...." آخرشو یادم رفته انگار نوشته به "به کربلا رسید".
--------------------------------------------------------------------
نمیدونم این جمله رو از کجاشون درآوردند!!