نصایح یار/ از خدا برای برادران مؤمن بهشت درخواست کنید
رهبر انقلاب: «در اسلام، همراهی دلها در رأس قرار دارد. اگر دنبال یک راه هدایتید، مثلاً در روز عرفه...برای خودتان دو سه ساعت در این زمانها با التماس بهشت را درخواست میکنید. از خدا بخواهید که همهی برادران مؤمن هم از این خیر برخوردار باشند.»
گروه فرهنگی - اجتماعی برهان/ علی تبریزی؛ یکی از صفاتی که در کلام معصومین(علیهمالسلام) به تعابیر گوناگون به آن توصیه شده، این است که مسلمان خود را در غم و شادی دیگران شریک بداند؛ یعنی آنچه را برای خود میخواهد، برای دیگران نیز بخواهد و بالعکس آنچه را برای خویش مکروه و ناپسند میدارد برای دیگران نپسندد. مسلمان در این حال، اگر موفقیت و کمالی نصیب دیگران شود، نه تنها ناراحت نمیشود بلکه لذت میبرد و این، اوج خیرخواهی است. همهی امت مسلمان، عضو خانوادهی بزرگ اسلامیاند و باید در غم و شادی یکدیگر شریک باشند.
رسول اکرم (صلیاللهعلیهوآله) میفرمایند: «اَحْبب لِلنّاسِ ما تُحِبُّ لِنَفْسِکَ؛ آنچه برای خود میپسندی، برای دیگران نیز بخواه.» امیرمؤمنان(علیهالسلام) نیز در وصیت به فرزندان خویش بیان مشابهی دارند. اگر بتوانیم به این بیان گرانمایه جامهی عمل بپوشانیم و چنین احساسی را در خویشتن خویش پدید آوریم، ضمن کسب یکی از مراتب والای ایمان، لذت مضاعفی نیز از زندگی خواهیم برد و از رذایلی همچون حسد و بدخواهی به دور خواهیم بود. در همین زمینه رهبر معظم انقلاب قبل از آغاز یکی از جلسات درس خارج فقه خویش، روایتی از نبی مکرم(صلیاللهعلیهوآله) قرائت نمودند و نکات موجز و گرانبهایی نیز در ذیل آن بیان کردند که شنیدنش بر هر شیفتهی راه حق و حقیقتی توصیه میشود:
فی الکافی عن النبی صلی الله علیه و آله: لِینصح الرّجل منکم أخاهُ کَنَصیحتهِ لِنَفسه. [1]
نُصح به معنی خیرخواهی است و یکی از مصادیق آن، معنایی است که در فارسی به نصیحت کردن اطلاق میشود. لکن معنای نصح اعم است. طبعاً ملازم با این معناست که در قلب هم نسبت به او خیرخواه باشد، تا چه حد؟ کنصیحته لنفسه. همانطور که برای خودش خیرخواه است، برای برادر مؤمن به همین اندازه خیرخواهی کند.
فرض بفرمایید برادر مؤمن شما میخواهد اقدامی را انجام بدهد، شما اطلاع دارید که او اگر این کار را انجام بدهد به زحمت خواهد افتاد و ضرر خواهد دید، ضرر دنیوی یا ضرر اخروی؛ اگر شما باشید و این کار، قطعاً اقدام نمیکنید، وارد این کار نمیشوید، زیرا از ضرر آن اطلاع دارید. عین همین احساس را برای برادر مؤمنتان نیز داشته باشید، ضررهای کارش را به او گوش زد کنید. گاهی این تذکر با گفتن حاصل میشود، گاهی با تمهید مقدمات است؛ یعنی کاری انجام شود که آن شخص در این چاه گرفتار نشود!
خیرخواهی در این حد لازم است، پیوندهای اجتماعی و روابط برادری در جامعهی اسلامی این است. اگر در جامعهی اسلامی، آحاد مردم، زن و مرد، کوچک و بزرگ و صنوف مختلف، غنی و فقیر و بقیه نسبت به یکدیگر چنین احساسی داشته باشند، مجموعه انسانهایی که در این جامعه زندگی میکنند، به هویت واحد تبدیل میشوند.
چهقدر برای یک کشور و یک جامعه و یک ملت، اهمیت دارد که اینگونه باشد. نقطهی مقابل آن کسی است که مثلاً راهی در برابر اوست، اگر خودش بنا باشد طی کند، مطمئناً نمیرود، اما دلش میخواهد دیگری برود!
یا یک درجه پایینتر، این است که بیتفاوت است نسبت به این که او این راه را برود یا نرود. چهقدر بین این دو اختلاف است! ممکن است تنها جسمها و ظواهر با یکدیگر همراه باشند، اما دلها از هم جداست! جدا بودن دلها در جاهایی اثر خودش را میبخشد.
در اسلام، همراهی دلها در رأس قرار دارد. اگر دنبال یک راه هدایتید، در مسایل معنوی مثلاً در روز عرفه موفق به خواندن دعا میشوید، توسل میکنید، از خدای متعال حاجت میخواهید، برای خودتان دو سه ساعت در این زمانها با التماس بهشت را درخواست میکنید. از خدا بخواهید که همهی برادران مؤمن هم از این خیر برخوردار باشند. چنانچه در دعاهای صحیفهی سجادیه این شیوه به چشم میخورد. حضرت برای خودشان دعا میفرمایند، بعد عرضه میدارند: پروردگارا، آنچه برای خود خواستم، شامل تمام برادران مسلم و مؤمنم نیز بفرما. [2]
نصیحت، برخلاف شهرتی که در فرهنگ عمومی دارد، به معنای «خیرخواهی خالصانه» و «مصلحت اندیشی صادقانه و واقع بینانه» نسبت به دیگران است. این واژه در مقابل غش قرار دارد که به معنای ناخالصی، بدخواهی، فریب، خیانت و نیرنگ است. واژهی «نصیحت»، در لغت به معنای «خلوص» و مقصود آن خواستن خیر برای کسی است. البته کارکرد آن در استعمال موارد مختلف فرق میکند. اگر این واژه در مورد خدا به کار رود، به معنای صحت اعتقاد و اخلاص نیت در عبادت است.
به عنوان مثال «نصیحة الله»، یعنی اعتقاد به وحدانیت خدا و اخلاص در عمل؛ همچنین «نصیحة عامة المسلمین»، یعنی ارشاد، هدایت و خیرخواهی برای مسلمانان در دنیا و آخرت. اهمیت خیرخواهی دیگران در اسلام به قدری است که پیامبر اسلام، دین را همسنگ نصیحت دانستهاند از این رو سؤال شد، نصیحت نسبت به چه کسی؟ فرمود برای خدا، پیامبر خدا، ائمهی مسلمین و همهی مسلمانان. [3]
نصیحت، برخلاف شهرتی که در فرهنگ عمومی دارد، به معنای «خیرخواهی خالصانه» و «مصلحت اندیشی صادقانه و واقع بینانه» نسبت به دیگران است. این واژه در مقابل غش قرار دارد که به معنای ناخالصی، بدخواهی، فریب، خیانت و نیرنگ است.
این توصیه تا بدان جاست که روایت داریم دعا در حق دیگران زودتر اجابت میشود. حتی تأکید فراوانی به دعا برای 40 مؤمن در بهترین ساعات عبادت یعنی سحرگاهان و هنگام نماز شب شده است که تمامی اینها حاکی از اهمیت خیرخواهی خالصانه برای تمامی مؤمنان است.
خیرخواهی یک مسؤولیت همگانی است که جامعهی اسلامی را از هرگونه ناخالصی، ریا و نیرنگ، پاک میکند و روابط و تعامل انسان را تسهیل مینماید و از حقوق برادران مؤمن نسبت به یکدیگر به شمار میرود: «خیرخواهی در این حد لازم است، پیوندهای اجتماعی و روابط برادری در جامعهی اسلامی این است. اگر در جامعهی اسلامی، آحاد مردم، زن و مرد، کوچک و بزرگ و صنوف مختلف و غنی و فقیر و بقیه نسبت به یکدیگر چنین احساسی داشته باشند، مجموعه انسانهایی که در این جامعه زندگی میکنند، به هویت واحد تبدیل میشوند.»
ضرورت و اهمیت خیرخواهی و نصیحت مسلمانان در بسیاری از روایات فریقین آمده است مانند این روایت از حضرت رسول(صلیاللهعلیهوآله): «هر کس به امور مسلمانان اهتمام نکند، صبح و شام در فکر عمل به دستورهای خدا، رسول، کتاب و امام نباشد و برای مسلمانان خیرخواهی نکند، او از آنها (مسلمان) نیست.» [5]
یا این روایت که: «از مؤمنان محبوبترین کس آن است که خود را برای اطاعت خدا و خیرخواهی مسلمانان وقف کند.»
امام سجاد(علیهالسلام) در فرازی از دعای «مکارم الاخلاق» در مناجات خود با خداوند، عرض میکند: «بار پروردگارا! مرا از ثابت قدمان و ملازمان حق و از راهنمایان به سوی رشد و فضایل اخلاقی قرار ده.»
حضرت رسول(صلیاللهعلیهوآله): «هر کس به امور مسلمانان اهتمام نکند، صبح و شام در فکر عمل به دستورهای خدا، رسول، کتاب و امام نباشد و برای مسلمانان خیرخواهی نکند، او از آنها (مسلمان) نیست.»
از مجموع این بیانات ارزشمند که گلچینی از بین دهها روایت بود اینطور استنباط میشود که مسألهی طلب خیر خالصانه برای برادران مؤمن از موضوعات مورد تأکید اسلام است. علت آن هم مشخص است. مسألهی حیاتی و مهم در اسلام، حفظ اتحاد، همدلی و یکپارچگی مسلمین است از این رو هر موضوعی که در این راه به بیشتر و محکمتر شدن حلقههای اخوت و اتحاد مسلمانان بیانجامد نیز مورد تأکید قرار خواهد گرفت.
اسلام میخواهد جامعهای یکپارچه و همدل ایجاد نماید تا در برابر مشرکان، کفار و منافقان هیچ رخنه و تزلزلی در آن ایجاد نشود و همچون کوه استوار و با صلابت مقابل تهدیدها و کینه توزیهای دشمنان و وسواس شیاطین بایستد.
به فرمودهی رهبر معظم انقلاب: «در اسلام، همراهی دلها در رأس قرار دارد.» و این همدلی نه تنها در بعد اجتماعی و برای امور این دنیا توصیه شده بلکه برای رسیدن به درجات والای اخروی نیز باید تمامی برادران مؤمن را با خود شریک کرد و این اصل درست نقطهی مقابل عمل حسّاد است. چرا که آنان میپندارند اگر دیگران نیز در اموری با آنها شریک شوند لزوماً از منافعشان کاسته خواهد شد ولی در این جا بالعکس است زیرا هر که برای دیگران طلب خیر کند اول از همه خودش از بهرهی مضاعف برخوردار خواهد شد و این وعدهی حتمی الهی است.
در روایتى آمده که امام صادق(علیهالسلام) فرمود، رسول خدا(صلیاللهعلیهوآله) فرمودند، هرکس بگوید: «اللّهُمَّ، اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنینَ وَالْمُؤْمِناتِ» خداوند، در برابر هر مؤمنى که از زمان آفرینش حضرت آدم(علیهالسلام) تا برپایى قیامت خلق فرموده، یک کار نیک براى او مىنویسد و یک گناه او را محو مىفرماید و یک درجه [درجهی ایمانی] او را بالا مىبرد.
همچنین «عبداللّه بن سنان» مىگوید: «گذرم بر عبداللّه بن جندب افتاد که بر صفا به نماز ایستاده – وى پیرمرد کهنسالى بود دیدم که دعا مىنمود و در دعاى خود بسیار مىگفت: «خداوندا، فلانى پسر فلانى را بیامرز» به اندازهاى که نتوانستم بشمارم.» پس وقتى که سلام نماز را گفت. عرض کردم: «اى عبداللّه، هیچ موقف و جایگاهى بهتر از جایگاه تو ندیدهام، ولى از یک خصلت تو اصلاً خوشم نیامد.» گفت: «چه چیز من خوشایند تو نبود.» گفتم: «به بسیارى از برادرانت دعا کردى، ولى نشنیدم که براى خود دعایى بکنى.» گفت: «اى عبداللّه»، از مولایمان امام صادق(علیهالسلام) شنیدم که مىفرمود: «هرکس در پشت سر برادر مؤمن خویش براى او دعا کند»، از کنارههاى آسمان ندا مىآید: «اى فلانى، براى توست مانند آنچه که براى برادرت درخواست نمودى و براى توست صد هزار برابر آن از این رو دوست نداشتم صد هزار برابر ضمانت شده را به خاطر یکى که نمىدانم آیا مستجاب مىشود یا خیر، ترک کنم!»
حال با فهم این معارف بهراستی که انسان حسرت لحظههای نابی را میخورد که صرف درخواستهای زودگذر و خواهشهای حقیر نفسانی و شخصی نموده است.
کلام را با جملهی رهبر معظم انقلاب به پایان میبریم: «اگر دنبال یک راه هدایتید، در مسایل معنوی مثلاً در روز عرفه موفق به خواندن دعا میشوید، توسل میکنید، از خدای متعال حاجت میخواهید، برای خودتان دو سه ساعت در این زمانها با التماس بهشت را درخواست میکنید. از خدا بخواهید که همهی برادران مؤمن هم از این خیر برخوردار باشند.»(*)
پینوشتها:
1- الشافی صفحه 642
2- بیانات یاد شده در ابتدای جلسهی درس خارج فقه تاریخ 1/9/89 بیان گردیدند.
3- «الدین نصیحه، قیل لمن یا رسول الله؟ قال: لله و لرسوله و لأئمة الدین و لجماعة المسلمین»
4- سورهی نوح، آیهی 28: «رَبِّ اغْفِرْ لِی وَلِوَالِدَیَّ وَلِمَن دَخَلَ بَیْتِیَ مُؤْمِنًا وَلِلْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَلَا تَزِدِ الظَّالِمِینَ إِلَّا تَبَارًا»
5- من لایهتمّ بامر المسلمین فلیس منهم ومن لا یصبح و یمس ناصحاً لله ولرسوله ولکتابه ولامامه ولعامة المسلین فلیس منهم؛ (المعجم الاوسط، ج7، 270)
*علی تبریزی؛ پژوهشگر/انتهای متن/
http://www.borhan.ir/NSite/FullStory/News/?Id=2171