به دنبال ردپای مردان باستانی
یحیی نقیزادهمحجوب، مدیركل میراث فرهنگی استان زنجان در تشریح برنامه‌های جدید كاوش در این معدن به «جام‌جم» می‌گوید: دراین فصل احتمال یافتن مرد یا مردان نمكی جدیدتری در موزه نمك چهرآباد وجود دارد كه می‌تواند رازهای سر به مهر این آدم‌های باستانی را برای ما نمایان كند. به گفته او تیم كاوش به دنبال كوچك‌ترین سرنخ برای یافتن اسرار بیشتری از این انسان‌های باستانی است تا اطلاعات دانشمندان در مورد این مومیایی‌های طبیعی كامل شود.
به گفته او دانشمندان و باستان‌شناسانی كه در این دوره كاوش به زنجان آمده‌اند با توجه به آن‌كه مسیر تونل‌های رفت و آمد مردان نمكی اكنون مشخص شده است، به دنبال انسان‌های دیگری هستند كه ناخواسته در این مسیرها جان داده‌اند و بدن‌هایشان در محیطی نمكی سالم مانده است. او حداقل دستاورد این كاوش‌ها را كشف ابزارآلاتی می‌داند كه مردان نمكی در طول حركت در این مسیرها از خود به جا گذاشته‌اند.
نقی‌زاده با اشاره به این‌كه كاوش‌ها در معدن چهرآباد باید ادامه یابد، می‌گوید: این معدن می‌تواند به عنوان محلی برای كاوش‌های علمی بیشتر و تبدیل شدن به یك سایت موزه دایمی مورد استفاده قرار گیرد.
او ادامه می‌دهد: حتی می‌توان از این معدن به عنوان مركز پژوهشی باستان‌شناسی برای پذیرایی از گردشگران علمی از سراسر جهان نیز استفاده كرد.
نمك‌های باستانی و مردان نمكی
نمك در دوران باستان جزو گرانقیمت‌ترین كالاهایی بوده كه استحصال آن با مشكلات فراوانی روبه‌رو بوده است. اما مردان نمكی، كارگرانی بودند كه تمام این مشكلات را به جان می‌خریدند تا برای خرج زندگی هم كه شده،كیسه‌ای نمك بر دوش بگیرند و در شهر بفروشند. اما راه دشوار و زمین سختی كه اكنون معدن چهرآباد زنجان در آن قرار گرفته است، باعث می‌شد تا آنان از ارتفاع به پایین پرت شوند و همه آنان در حالی كه دهان‌هایی باز دارند و به پشت روی زمین افتاده‌اند، سال‌های سال به همین وضعیت قرار گیرند.
به جز مردان نمكی كه مشهورترین مومیای‌های طبیعی از دوران باستان به شمار می‌روند، مرد اتزی یا مرد یخی دیگر مومیای طبیعی است كه چند سال پیش در كوهستانی در نزدیكی ایتالیا پیدا شد. مرد یخی اروپایی‌ها نیز مانند مردان نمكی ایران برای شكار و ارتزاق روزی به كوهستان رفته بوده كه ناگهان تیری از ناكجا بر او می‌نشیند و او سال‌های سال در میان یخ‌ها دفن می‌شود.
وجه تمایز و برتری مومیایی‌های مردان نمكی ایران نسبت به مرد اتزی، نخست قدیمی‌تر بودن مردان ایرانی است و سپس تعداد آنان است. جالب آن است كه برخی از كارشناسان معتقدند كه مردان نمكی ایرانی مربوط به یك دوره خاص باستانی نیستند و یافته‌ها نشان می‌دهد كه متعلق به عصر‌های مختلف بوده و نشان‌دهنده وضع زندگی مردمان دوره‌های اشكانی و ساسانی ایران هستند.
این موضوع كه آنان چه می‌خوردند، چه می‌پوشیدند و به طور كلی چگونه زندگی می‌كردند، موضوعی است كه دانشمندان بخوبی توانسته‌اند از اجساد نمك سود شده این مردان استخراج كنند.
باستان‌شناسان به دنبال چه هستند
اكنون و پس از 4 فصل كاوش در این معدن سنگ نمك، بقایای 5 مرد نمكی یافت شده است كه غیر از مرد نمكی شماره 1 كه در موزه ملی ایران باستان نگهداری می‌شود بقیه این مردان كه در میانشان كامل‌ترین جسد به دست آمده نیز به چشم می‌خورد در موزه مردان نمكی زنجان نگهداری می‌شود.
اما قرار است در كاوش‌های جدید در این معدن، باستان‌شناسانی از سراسر جهان از جمله از دانشگاه معتبر باستان‌شناسی بوخوم آلمان همراه دانشمندان و انسان‌شناسانی از دانشگاه زوریخ سوئیس و دانشگاه یورك و آكسفورد انگلستان هیات باستان‌شناسی ایرانی را همراهی می‌كنند.
بررسی موضوعاتی از قبیل بررسی دوره دقیق استخراج نمك با توجه به یافته‌های پیشین و جدید از اقدامات دیگر هیات كامل باستان‌شناسی در این فصل كاوش است. دیرین‌شناسان می‌خواهند زمان حفر تونل‌ها و حتی شیوه حفر تونل‌ها را نیز در این فصل بررسی كنند. آنان حتی می‌خواهند بدانند مردان نمكی با چه ابزاری دیوارهای معدن را حفر می‌كردند، پارچه ها، روغن‌ها، پیه‌سوز‌ها و طناب‌ها، كیسه‌های حمل نمك و حتی ابزار‌هایی كه برای كندن نمك از معادن مورد استفاده قرار می‌گرفته، چه بوده است.
دانشمندان گیاه‌شناس، استخوان‌شناس، جانورشناس و انسان‌شناسی این مومیایی‌ها و بقایای آنها را مورد بررسی قرار می‌دهند تا سن، جنس، وضعیت سلامت و رژیم غذایی و منشا جغرافیایی غذاهای مردان نمكی را مشخص كنند.
مردان نمكی كشف شده احتمالی در این فصل مورد سی‌تی اسكن سه‌بعدی قرار می‌گیرند تا ویژگی‌های جسمانی مومیایی‌ها مورد كاوش قرار بگیرد و جنبه‌های زندگی اجتماعی مردان نمكی و حتی اقتصادی آنها مثل این كه چقدر درآمد روزانه داشته‌اند، مورد كاوش قرار بگیرد.
اما قرار است برای اولین بار عملیات ژئوالكتریك یا همان مغناطیس‌سنجی برای پی بردن به لایه‌های تاریخی و تونل‌ها قبل از كاوش بخصوص در بخش‌هایی كه امكان كاوش وجود ندارد، استفاده شود تا هرگونه تحرك و اقدام انسانی كه در دوره‌های باستانی در این مناطق صورت گرفته، بررسی شود. منبع جام جم
