بگو: اى بندگان من كه بر خویشتن زیادهروى روا داشتهاید، از رحمت خدا نومید مشوید. در حقیقت، خدا همه گناهان را مىآمرزد، كه او خود آمرزنده مهربان است
از آن جا که ما زمان مرگ خود را نمی دانیم، نمی توانیم برای توبه وقتی را مشخّص کنیم. بخصوص مرگ های ناگهانی و مفاجات که در اثر حوادث و مرض های گوناگون سر می رسد، امروزه خیلی زیاد است. ولی اگر کسی حقیقتاً قبل از مرگ موفّق به توبه شود، توبه ای که اگر زنده می ماند و عمر طولانی هم داشت دیگر به سمت آن گناه نمی رفت را خداوند می پذیرد .
مردی اهل محاسبه ی نفس بود. روزی گفت: من 60 سال دارم، حتّی اگر روزی یک گناه انجام داده باشم، 21500 گناه کرده ام. وای بر من! چگونه با این همه گناه می خواهم خدا را ملاقات کنم؟ نعره ای زد، صیحه ای کشید و به زمین افتاد. وقتی آمدند بالای سر او، دیدند جان به جان آفرین تسلیم کرده است .
بگو: اى بندگان من كه بر خویشتن زیادهروى روا داشتهاید، از رحمت خدا نومید مشوید. در حقیقت، خدا همه گناهان را مىآمرزد، كه او خود آمرزنده مهربان است
هرکس که هوای کوی دلبر دارد از سر بنهد هر آنچه در سر دارد
ورنـه بـه هـزار چلّـه ار بنشیند سودش ندهد که نفس کافر دارد
گناهان انسان هر چقدر هم که بزرگ و فراوان باشد، با توبه واقعی بخشیده می‌شود. مغفرت و رحمت الهی و آمرزش همه گناهان، در قرآن کریم به روشنی بیان شده و مورد تأکید قرار گرفته است:
«قُلْ یا عِبادِی الَّذینَ أَسْرَفُوا عَلی أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَه اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ» [1]
بگو: اى بندگان من كه بر خویشتن زیادهروى روا داشتهاید، از رحمت خدا نومید مشوید. در حقیقت، خدا همه گناهان را مىآمرزد، كه او خود آمرزنده مهربان است.
سیری در سیره اهل بیت «علیهم السلام» و نگرشی به شیوه برخورد آن بزرگواران با گناه‌کارانِ نادم و پشیمان، به روشنی حاکی از بخشش و آمرزش گناهان انسان، پس از توبه است. روایات و حکایات فراوانی شاهد این ادّعا است:
به عنوان مثال، شخصی به نزد پیامبر اکرم«صل الله علیه و آله و سلم» آمد و گفت: زنی فرزند خود را کشته است، آیا راهی برای توبه او وجود دارد؟ پیامبر فرمودند: قسم به کسی که جان محمّد در دست او است، خداوند توبه او را قبول می‌کند و او را عفو می‌فرماید. سپس افزودند:
«إِنَّ بَابَ التَّوْبَه مَفْتُوحٌ مَا بَینَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ إِنَّ التَّائِبَ مِنَ الذَّنْبِ كَمَنْ لَا ذَنْبَ لَه» [2] ؛ باب توبه از بین مشرق تا مغرب گشاده است و کسی که از گناه توبه کند، مانند کسی است که گناهی ندارد. امام صادق «علیه السلام» نیز در روایتی فرمودند:
«إِذَا تَابَ الْعَبْدُ الْمُؤْمِنُ تَوْبَه نَصُوحاً أَحَبَّهُ اللَّهُ فَسَتَرَ عَلَیهِ فِی الدُّنیا وَ الْآخِرَه»
زمانى كه بندهاى «توبه نصوح» كند، خداوند او را دوست داشته و عیبش را در دنیا و آخرت مىپوشاند.
راوی می‌گوید: به آن حضرت عرض کردم چگونه خداوند عیوب بنده را مىپوشاند؟ فرمودند:
«ینْسِی مَلَكَیهِ مَا كَتَبَا عَلَیهِ مِنَ الذُّنُوبِ وَ أَوْحَى إِلَى جَوَارِحِهِ اكْتُمِی عَلَیهِ ذُنُوبَهُ وَ أَوْحَى إِلَى بِقَاعِ الْأَرْضِ اكْتُمِی عَلَیهِ مَا كَانَ یعْمَلُ عَلَیكِ مِنَ الذُّنُوبِ فَیلْقَی اللَّهَ حِینَ یلْقَاهُ وَ لَیسَ شَیءٌ یشْهَدُ عَلَیهِ بِشَیءٍ مِنَ الذُّنُوبِ» [3]
خداوند گناهانش را از یاد دو فرشته موكلش برده و به جوارحش وحى مىكند كه گناهان او را بپوشانند و به قطعات زمین وحى مىكند، گناهانى كه بر روى آنها انجام داده است پوشیده دارند، و لذا خداوند را در حالى در روز حساب ملاقات مىكند كه چیزى بر علیه او در باره گناهان شهادت ندهد.
حدیث قدسی: اگر آنهائی که به من پشت کرده اند می دانستند که من چه اندازه انتظار دیدن آنها را می کِشم و چه مقدار مشتاق توبه و بازگشت آنها هستم هر آینه از شدت شور و شوق نسبت به من جان می دادند و تمام بند بند اعضایشان به خاطر عشق به من از هم جدا می شد. (اسرار صلوة، صفحه 19)
همراهی کلمه ی حکیم با توّاب به این علّت که گمان نشود محبّت و مهربانی خدا برای پذیرش توبه، یک وصف ثانوی می باشد. بلکه این پذیرش برمبنای حکمت عالیه ی الهی است. حکمت الهی یعنی بازشدن دری که آدمی به روی خود بستـه و از دیدار خدا محروم می شود که با توبه آن درب را باز می کند؛ مثل کودک عاصی فراری از دامان مادر، که دوباره نزد مادر برمی گردد، ما هم به دامان عطوفت الهی برگردیم
بنابراین هرچه گناه بزرگ و فراوان باشد، با توبه بخشیده می‌شود. پیش از این در توضیح اینکه پذیرش توبه هم هیچ شرطی ندارد، آوردیم که قوم حضرت یونس«علیه السلام» با اینکه خداوند را نافرمانی کردند و یونس پیامبر«علیه السلام» را اذیت نمودند و موانع بسیاری برای رسالت وی فراهم آوردند، ولی همین که آثار عذاب الهی هویدا شد و آنان حقیقتاً توبه کردند، پذیرفته شد و موجب گردید که خداوند رحمان و رحیم، آن قوم را ببخشد و عذاب خوارکننده دنیا را از آنان بردارد و تا زمان اجل طبیعی، به آنان مهلت و حیات مجدّد عطا فرماید.[4]
در بسیاری از آیات قرآن کلمه ی توّاب با صفت رحیم آمده است:
«اِنَّهُ هُوَ التَّوّاَبُ الرَّحیِمَ *إنَّکَ اَنتَ التَّوّاَبُ الرَّحیِمُ *وَ اَنَا التَّوّابُ الرَّحیِمُ» (سوره بقره آیات/ 37-128-160)
ولی در یکی از آیات، کلمه ی توّاب همراه با صفت حکیم آمده است:
و «اِنَّ اللهَ هو التَّوّابُ الحَکیِم» (نور، آیه شریفه 10)
همراهی کلمه ی حکیم با توّاب به این علّت که گمان نشود محبّت و مهربانی خدا برای پذیرش توبه، یک وصف ثانوی می باشد. بلکه این پذیرش برمبنای حکمت عالیه ی الهی است. حکمت الهی یعنی بازشدن دری که آدمی به روی خود بستـه و از دیدار خدا محروم می شود که با توبه آن درب را باز می کند؛ مثل کودک عاصی فراری از دامان مادر، که دوباره نزد مادر برمی گردد، ما هم به دامان عطوفت الهی برگردیم.من بـه درگاه تـو با بـار گناه آمده ام شرمسارم زتو با روی سیاه آمده ام
چشم پراشک و دل خسته و بارسنگین مستمندم به درخانه ی شاه آمده ام
آتش معصیتـم شعله کشد بـر آفاق زیـر ابـر کرمت من به پناه آمده ام
گر قبولم نکنی روی نمایم به کجا؟ نه بدین جا، ز پی حشمت و جاه آمده ام
پی نوشت ها :
1. زمر / 53
2. جامع الأخبار، ص 88
3. الکافی، ج 2، ص 436
4. یونس / 98
منابع :
پایگاه آیت الله مظاهری
وبلاگ حجت الاسلام حاتم پور کرمانی
سایت :hadith.ir
فرآوری : محمدی
بخش قرآن تبیان
