طی ماه گذشته چندین خانه تاریخی در سراسر ایران تخریب شدند كه در این میان سهم تهران به عنوان یكی از پایتخت‌های تاریخی جهان 4 خانه بوده است. تخریب این مواریث ملی در حالی است كه مدیركل حقوقی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری از تخریب 50 خانه تاریخی دیگر تا پایان سال خبر داده است؛ خبری كه امید غنمی از آن در قالب یك فاجعه یاد می‌كند و دلیل اصلی این تخریب را دیوان عدالت اداری می‌داند. او می‌گوید: اجازه این دیوان برای خروج خانه‌های تاریخی از فهرست میراث ملی مجوز تخریب خانه‌های تاریخی را به مالكان آن می‌دهد.
تفسیر نادرست از قانون یا ضعف قوانین از جمله مواردی است كه غنمی از آن به عنوان دلیلی برای اجازه تخریب بافت‌های تاریخی یاد می‌كند. اما روی دیگر ماجرا نیز شنیدنی است. مالكان خانه‌های تاریخی می‌گویند كه چرا سازمان میراث فرهنگی یا دیگر سازمان‌های مسوول در این زمینه خانه‌های آنان را خریداری نمی‌كنند تا هم مشكلات آنان حل شود و هم صیانت عملی از آثار تاریخی صورت گرفته باشد.
بودجه‌ای كه نیست
خرید خانه‌های تاریخی از سوی نهادهای ذی‌ربط شاید به زبانی دیگر تفسیر حرف‌های حجت‌الاسلام جعفر منتظری، رئیس دیوان عدالت اداری باشد. او می‌گوید: ما نمی‌توانیم به عنوان حاكمیت، خارج از محدوده قانون، حوزه اختیارات مردم را نسبت به اموالشان محدود و برایشان مشكل ایجاد كنیم. البته صحبت رئیس دیوان عدالت اداری، حرف دل بسیاری از صاحبان خانه‌های تاریخی نیز هست. احمد«الف» كه مالك بنایی قدیمی متعلق به دوره قاجار در بافت تاریخی بازار تهران است، با اشاره به این‌كه نگهداری این خانه تاریخی برایش دشوار شده است، از حضور هرازچندگاه كارشناسان سازمان میراث فرهنگی برای بازبینی این خانه سخن می‌گوید و ادامه می‌دهد: ما هم عاشق میراث فرهنگی ایران هستیم، اما قبول كنید وقتی به جای استفاده و كسب درآمد از ملك خودمان، برای نگهداری‌اش باید خرج هم بكنیم، به ما حق می‌دهید.
او تنها راه چاره را خریداری این املاك از سوی میراث فرهنگی معرفی می‌كند و می‌افزاید: بارها مساله فروش این ساختمان را با مسوولان سازمان میراث فرهنگی در میان گذاشته‌ایم تا به طور اصولی از این بنا حفاظت شود، اما هر بار تنها با این پاسخ روبه‌رو شده‌ایم كه هیچ بودجه‌ای برای خرید این آثار تاریخی وجود ندارد. اما این مالك خانه تاریخی منطقه بازار، پاسخ پیشنهاد خود را چند ماه پیش دریافت كرده بود، وقتی حمید بقایی ابتدای بهار امسال در نشستی خبری گفت: ما موظف به خرید خانه‌های تاریخی نیستیم و اصولا این كار اشتباه‌ترین روش ممكن برای نگهداری این بناهاست. هر چند كه پولی هم برای این كار نداریم.
وقتی به عدد ۳۰ هزار مكان ثبت شده تاریخی در ایران نگاهی بیندازیم كه به طور میانگین خرید هر یك از آنها نیازمند ۱۰۰ میلیون تومان است، كل رقم 3 هزار میلیارد تومان می‌شود و این در حالی است كه بودجه خرید خانه‌های تاریخی برای سازمان میراث فرهنگی تنها ۱۶ میلیارد تومان در سال است.
خانه‌هایی كه خریده نمی‌شوند
اكنون و طبق آخرین اعلام نظر سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، محدوده تاریخی شهر تهران حدودا 2250 هكتار است كه در قلمرو حصار ناصری دیده شده است، هر چند بافت تاریخی محدود به دارالخلافه نیست، بلكه به طور مشخص مناطق 12،11،10،7و20 را می‌توان به عنوان مناطق تاریخی در نظر گرفت.
احمد مسجدجامعی عضو فرهنگی شورای اسلامی شهر تهران روز گذشته در پی تخریب‌های اخیر خانه‌های تاریخی تهران به رئیس این شورا نامه‌ای را ارسال كرد كه در بطن آن هشداری نهفته بود.
براساس گفته مسجد جامعی هم‌اكنون براساس اعلام مدیریت پایگاه بافت تاریخی تهران تعداد 2400 اثر واجد ارزش تاریخی شناسایی شده است كه از آن تعداد تنها حدود 300 اثر به ثبت رسیده است. او ادامه می‌دهد كه این امر در حالی است كه این آمار نشان از عدم كفایت اقدامات صورت گرفته به منظور زمینه‌سازی برای حفاظت از آثار تاریخی است. از میان همین آثار واجد شرایط ده‌ها اثر در سال‌های اخیر تخریب شده است، علاوه بر این اخیرا شاهد موجی از تخریب در همان محدوده بناهای ثبت شده تاریخی هستیم. او برای این امر از 4 خانه تخریب شده اخیر به عنوان سندی معتبر در این زمینه یاد می‌كند و می‌افزاید: سرای دلگشا، ساختمان سینگر، ساختمان پرچم و خانه صداقت بوده است.
مسجدجامعی معتقد است كه بخش عمده‌ای از آثار باقی‌مانده، ساختمان امامزاده‌ها، مساجد، حسینیه‌ها، موزه‌ها، میادین، فضاهای عمومی و سفارتخانه‌های خارجی است كه تاكنون كم و بیش از آسیب تخریب مصون مانده است. مسجدجامعی هر چند در این زمینه به هشدار بسنده می‌كند اما كارشناسان معتقدند با توجه به بودجه‌های پراكنده‌ای كه در نهادهای مختلفی مانند شهرداری و سازمان میراث فرهنگی وجود دارد می‌توان زمینه‌ای برای تهیه بودجه خرید این خانه‌ها ایجاد كرد به عنوان تنها راه‌حل موجود برای خروج از این بن‌بست مورد توجه قرار گیرد.. منبع جام جم
