تبیان، دستیار زندگی

سلام

آیا بر طبق ایات وروایات صحیحه،حیوانات هم حساب وکتاب دارند وبه بهشت وجهنم میروند؟

سلام
من خیلی سواد ندارم در این قضیه
ولی خب
این آیه مبارکه...
وَإِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ ﴿۵/ تکویر﴾
و آنگه كه وحوش را همى ‏گرد آرند.

خب مگر ما نمیگوییم حیوانات دارای قوه اختیار وعقل نیستند ،پس جمع کردن آنها ومجازات یا پاداششان معنا ندارد؟
برادرم میگفت استادشون سر کلاس همین آیه شما رو استناد بهش کرده که بله

سلام

من این سوال رو از سایت اندیشه قم پرسیدم واین جواب رو دادند(تحلیلش با شما)(البته باید نظرات علمای مختلف،رو دید،)

 جواب :
پاسخ سؤال شما مبنی بر حشر حیوانات، مثبت است و بیشتر مفسران این مطلب را پذیرفته‏اند كه تمام انواع جانداران دارای رستاخیر و جزا و كیفر هستند(1) و برای این ادعا دلایل عقلی و نقلی زیادی وجود دارد:
1. عقل حكم می‏كند كه با توجه به حكیم بودن خداوند تعالی، جهان خلقت در همه سطوح و لایه‏های آن هدفدار و در مسیر تكامل خلق شده باشد.
قرآن كریم نیز بر این نكته تأكید دارد و می‏فرماید:
"وما خلقنا السماء والارض وما بینهما باطلاً ذلك ظن الذین كفروا فویل للذین كفروا من النار"(2) ما آسمان و زمین را و آن چه را كه در بین آن دو است باطل نیافریدیم. این خیالی است كه كفار برای خود ساخته‏اند، پس وای بر كسانی كه كفر ورزیدند از آتش جهنم.
و در آیات بعد، یكسان شمردن خوبی‏ها و بدی‏ها و برخورد مساوی با هر دو را، ملازم با باطل بودن خلقت می‏داند. از سوی دیگر قرآن كریم همه حیوانات را امت‏هایی مثل انسان ها می‏داند كه در قیامت محشور خواهند شد: "وما من دابة فی الارض ولاطائر یطیر بجناحیه الا امم امثالكم مافرطنا فی الكتاب من شی"(3) هیچ جنبده‏ای در زمین و پرنده‏ای كه با دو بال خود می‏پرد نیست، مگر آن‏كه آن‏ها نیز مانند شما امت‏هایی هستند، ما در كتاب از بیان چیزی فروگذار نكردیم.
لازمه این كه همه جنبده‏ها مثل انسان ها، امت‏هایی هدفدار باشند این است كه آن‏ها هم درك و اراده داشته باشند، هر چند این درك و اراده ضعیف باشد و در نتیجه این درك و اراده، ظلم و یا نیكوكاری در حق آن‏ها معنی پیدا كند.
مرحوم صدرالمتألهین در این رابطه می‏فرماید: تمامی ممكنات به حسب نهاد غریزی، خواهان خداوندند و به سوی او در حال حركت؛ حركتی معنوی كه مشتاق و راغبِ رسیدن و لقاء او هستند... و از این‏جا دانسته می‏شود كه هر طبیعت نوعی، روزی به غایت اصلی خود می‏رسد.(4)

2. قرآن كریم همه حیوانات و حتی جمادات را صاحب درك و شعور می‏داند و همه را در حال تسبیح و ذكر خدا می‏انگارد، حتی لطایف و دقایقی از بعضی از حیوانات نقل می‏كند كه دلالت بر هوشیاری دقیق آن‏ها دارد؛ مثل داستان فرار كردن مورچگان از برابر لشكر سلیمان‏علیه السلام(5) و داستان آمدن هدهد به منطقه سبا و یمن و آوردن خبرهای هیجان‏انگیز برای سلیمان‏علیه السلام كه همه، شواهدی بر این مدعا است؛ گرچه بعضی میل دارند همه این موارد را یك نوع الهام غریزی بدانند، اما هیچ دلیلی بر این موضوع در دست نیست كه اعمال آن‏ها به صورت ناآگاه )غریزه بدون عقل( انجام می‏شود.(6)
بنابراین می‏توان گفت كه چون حیوانات در حد خود اراده و شعور دارند، حشر هم دارند تا مطابق مقدار اراده و شعوری كه خداوند به آن‏ها داده است، مورد مواخذه قرار می‏گیرند و سپس مستحق نعمت یا عذاب می‏شوند(7)
البته بعید نیست بگوییم كه شیوه حشر انسان و حیوان مختلف است و هر كدام ویژگی‏های خاص خود را دارند(8).

 دلایل قرآنی
برخی از آیات قرآن به خوبی دلالت بر حشر حیوانات دارد كه به نمونه‏هایی از آن اشاره می‏كنیم.
الف) "وما من دابة فی الارض ولا طائر یطیر بجناحیه الاَّ امم امثالكم ما فرطنا فی الكتاب من شی‏ء ثم الی ربهم محشرون"(9) و هیچ جنبده‏ای در زمین و هیچ پرنده‏ای كه با دو بال خود پرواز می‏كند نیست مگر این كه آن‏ها نیز مانند شما امت‏هایی هستند و به سوی پروردگار خود محشور می‏شوند.
با توجه به صراحت كامل این آیه در حشر حیوانات و امكان عقلی آن، دلیلی برای توجیه و تأویل نیست.
ب) قرآن كریم در توضیح صحنه قیامت می‏فرماید: "واذا الوحوش حشرت"(10) هنگامی كه حیوانات محشور شوند.
شیخ طوسی(ره) در ذیل این آیه می‏فرماید: خداوند حیوانات را در قیامت محشور می‏كند تا هر كدام از آن‏ها به پاداش سختی‏هایی كه در دنیا كشیده‏اند برسند و بین حیوانات نیز عدالت برقرار گردد و حق هر كدام را از دیگری بستاند.
البته در این كه آیا نعمت‏های آن جهان برای حیوانات ابدی است یا موقتی، اختلافی بین مفسرین وجود دارد كه شیخ آن را ذكر می‏كند و آن‏ها را به سه دسته تقسیم می‏كند:
1. گروهی معقتدند این نعمت‏ها برای حیوانات ابدی است.
2. گروهی دیگر معتقد هستند كه هر چند استحقاق ثواب ابدی نیست، ولی خدا از روی تفضل، آن را ادامه می‏دهد.
3. گروه سوم می‏گویند بعد از آن كه حیوانات به اندازه استحقاق خود عوض گرفتند، خداوند همه را خاك خواهد كرد(11).
ج) قرآن كریم می‏فرماید: "ولو یؤاخذ اللَّه الناس بظلمهم ماترك علی ظهرها من دابة ولكن یوخرهم الی اجل مسمی"(12) و اگر خدا می‏خواست مردم را به كیفر ظلمشان برساند، هیچ جنبنده‏ای بر روی زمین نمی‏ماند ولكن كیفرشان را برای مدتی معین به تأخیر انداخت.
از كلمه "دابة فی الارض" معلوم می‏شود حیوانات نیز ظلم‏هایی دارند، ولی خدا فعلاً عذاب آن‏ها را به تأخیر انداخته تا زمانی كه در قیامت محشور شوند.
علامه طباطبایی در این مورد می‏فرمایند: چون این دو وصف )احسان و ظلم( در بین حیوانات هم هست و اجمالاً افرادی از حیوانات را می‏بینیم كه در عمل خود ظلم می‏كنند و افراد دیگری را مشاهده می‏كنیم كه رعایت انسان را می‏نمایند، از این رو به دلیل این آیات باید بگوییم كه حیوانات نیز حشر دارند و موید این معنا ظاهر آیه "لو یؤاخذ اللَّه الناس..." است.(13)

 دلیل روایی
پیامبر گرامی اسلام فرمود: اسب‏های رزمندگان، در بهشت نیز مركب‏های سواری آن‏ها خواهند بود: "أنَّ خیول الغزاة فی الدنیا، خیولهم فی الجنة"(14).
و نیز از آن حضرت نقل شده‏است كه: قربانی‏های خود را خوب انتخاب كنید كه هنگام عبور از صراط، مركب‏های شما خواهند بود.(15)
بدیهی است كه لازمه مركب بودن قربانی‏ها و اسب‏های جنگی در قیامت، محشور شدن و حضور آن‏ها در قیامت است.
مرحوم صدوق نیز نقل می‏كند كه روزی پیامبر شتری را دید كه او را بسته‏اند، ولی جهازش را برنداشته‏اند و حیوان در حال سختی است، پس حضرت فرمود: صاحبش كجاست؟ به او بگویید كه خودش را برای شكایت این شتر در قیامت آماده كند(16).
البته در این رابطه روایات بسیار زیادی نقل شده‏است كه امكان نقل همه آن‏ها نیست، حتی اهل سنت نیز در این باره روایات زیادی نقل كرده‏اند، از جمله ابو هریره گفته است: پیامبر فرمود: خداوند در روز قیامت همه مخلوقات را محشور می‏كند: بهایم و چهارپایان و پرندگان و هر چیز دیگری را، و عدالت خدا در آن روز به مرحله‏ای می‏رسد كه حق حیوان بی‏شاخ را، از حیوان شاخدار كه به او ظلم كرده می‏گیرد. آن‏گاه می‏گوید: همه خاك شوید و در این هنگام همه آن‏ها مرده و خاك می‏شوند و از این جهت است كه در آن روز كافران می‏گویند: "یا لیتنی كنتُ تراباً"(17) ای كاش من خاك بودم(18).
نتیجه: با توجه به دلایل عقلی، قرآنی و روایات زیادی كه داریم می‏توان گفت: همه حیوانات در قیامت محشور خواهند شد و برخی از آن‏ها مثل شتر صالح و سگ اصحاب كهف داخل بهشت هم خواهند شد(19) هر چند راجع به باقی حیوانات نمی‏توانیم نظری قطعی بدهیم.

برای توضیح بیشتر می‏توانید به كتاب‏های ذیل مراجعه فرمائید.
1. ترجمه المیزان، علامه طباطبایی، سید محمد حسین، نشر فرهنگی رجاء، جلد 7، ص 117، ذیل آیه 38 انعام.
2. تفسیر نمونه، ناصر مكارم شیرازی، ج 5، ص 224، ذیل آیه 38 انعام.
3.سرنوشت انسان، احمد زمردیان، كتابفروشی اسلامیه ص 461، فصل چهاردهم، حشر و حوش.
4. ترجمه بدایة المعارف، محسن خرازی، ج 2، فصل پنجم معاد، حشر حیوانات

پی نوشت:
1. مكارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 5، تهران، دارالكتاب اسلامیه 1363 ه.ق، ص 233، ذیل آیه 38 انعام.
2. ص، 27.
3. انعام، 30.
4. ملاصدرا، صدرالدین محمد شیرازی، رسالة الحشر، ترجمه محمد خواجوی، تهران، انتشارات مولی، ص 18.
5. نمل آیه 18.
6. مكارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 5، تهران، دارالكتاب اسلامیه 1363 ه.ش، ص 225.
7.  ر.ك. همان، ص 227.
8. ر.ك، ملا صدرا، محمد شیرازی، الحكمة المتعالیة فی الاسفار العقلیه، ج 9 طبع الربعه، بیروت، دارالاحباء التراث العربی، 1401 ه.ق، ص 249، و ملاصدرا، ترجمه محمد خواجوی، رسالة الحشر،  تهران، انتشارات مولی، ص 30، فصل سوم در حشر نفوس حیوانی.
9. انعام، 38.
10. تكویر، 5.
11. ر.ك شیخ طوسی، ابی جعفر محمد، التبیان فی تفسیر القرآن، ج 10، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، ص 280 ذیل آیه 5 تكویر.
12. فاطر، 45.
13.علامه طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، ج 7، ص 120 ذیل آیه 38 انعام.
14. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 7 ص 276.
15.زمردیان، احمد، سرنوشت انسان، چاپ سوم، تهران، كتابفروشی اسلامیه، 1354 ه. ش، ص 463.
16.مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 7، ص 276.
18. ر.ك، مكارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 5، ص 226 از تفسیر المنار و همان، ص 225 با كمی تفاوت از مجمع البیان و نورالثقلین.
19. زمردیان، احمد، سرنوشت انسان، چاپ سوم، تهران، كتابفروشی اسلامیه، 1354 ه. ش، ص 462.

جالب بود!