تبیان، دستیار زندگی

دوره‌های كاری متفاوت فی نفسه نه خوب است و نه بد. یعنی الزامی نیست كه حتما نقاش برای خودش دوره‌های كاری تعریف كند. اگر هنرمند در حیطه تجربه و نیز استمرار در كار و اندیشه‌اش حركت كند،‌ خود به خود هر چند سال یكبار كه به پشت سرش نگاهی می‌اندازد، تغییراتی ناخودآگاه در آثارش می‌یابد. در ضمن من خودم را نقاش آبستره نمی‌دانم، من یك نقاش طبیعت‌گرا هستم.

ریشه همه نقاشی‌های من در طبیعت است؛ آسمان،‌ زمین،‌ ابر و حتی شهاب‌سنگ‌ها. ‌هر بار هر موضوعی را كه نقاشی كرده‌ام،‌ تك‌تك نشانه‌هایی كه در آن به كار برده‌ام، در طبیعت قابل ردیابی است. حضور این شمایل‌ها و شكل‌های طبیعی ثابت می‌كند كه من نقاش آبستره نیستم.

قبول دارم در آن دسته از آثارم همه چیز از جمله فرم‌ها و فیگورها خلاصه‌تر و موجزتر می‌شود،‌ شمایی از نقاشی آبستره محض و نقاشی انتزاعی خالص تبلور می‌یابد، اما نقاشی من در یك نگاه كلی سمت و سوی منظره و طبیعت دارد.

این كه كجای اثرم یا كدامین اثرم به نقاشی انتزاعی نزدیك می‌شود، كاملا به بیننده و دنیای درونی او بستگی دارد، ولی در مجموعه آثارم كماكان دلبسته بیابان‌هایی هستم كه سال‌هاست آنها را بر بوم آورده‌ام. ممكن است در این سالیان تك‌رنگ‌تر شده باشند و در دوران‌هایی تنها با یك رنگ سیاه به تصویر درآمده باشند، اما فیگورها و نشانه‌های بیابان در آنها قابل بازشناسی است، در حالی كه در نقاشی آبستره هر نوع فرم و فیگوری نفی می‌شود و بار معنایی هم از آن زدوده می‌گردد. حال آن كه آثارم با این رویه سنخیتی ندارد. هرچند باز هم یادآوری می‌كنم كه در برخی آثارم،‌ نقاشی‌ام خلاصه‌تر، ‌كم‌گوتر و حتی تك‌رنگ شده است و ممكن است این دسته از آثارم به ذهنیت شما نزدیك باشد.

دروغ بزرگی است اگر هنرمند بگوید «من تحت تاثیر جامعه قرار نمی‌گیرم و ماست خودم را می‌خورم.» اما واقعیت دیگری هم هست. هیچ نقاشی تعهدی هم ندارد كه الزاما جهان بیرون خودش را روی بوم آورد و به اصطلاح درباره آن موضع‌گیری كند. نقاشی ورای این داستان‌هاست. 25 سال پیش هم در مصاحبه‌ای همین سوال را از من پرسیده بودند و آن روز هم همین حرف را گفتم كه «نقاشی می‌ماند و همه امور روزمره، اعم از بد و خوب‌ می‌گذرند، هنر اصیل در تاریخ ماندگار است» نمونه زوال هنر واكنشی،‌ هنر موضع‌گیری‌كننده،‌ هنر سفارشی همین هنر كمونیستی است كه در نزدیكی ما فرو پاشید و امروز دیگر اثری از آن نیست.

نه، واقعا نه. من اینجوری دست به انتخاب رنگ‌ها نمی‌زنم. بگذارید نكته‌ای را به شوخی به شما بگویم كه البته حدود 15 سال پیش برای من یك امر واقعی بود؛ گاه محدودیت خرید رنگ برای من موجب می‌شد تا به اجبار از فلان رنگ بهره ببرم. واقعا 15 سال پیش روزگاری داشتم كه خریدن یكسری از رنگ‌ها برایم دشوار بود و به ناچار از تونالیته‌های رنگ‌های دیگر استفاده می‌كردم. خوبی نقاشی این است كه می‌توان با یك زغال هم آن را ساخت.

‌من نقاشی نیستم كه در آتلیه‌ام را ببندم و در یك عزلت و خلوت نقاشی بسازم. من به میان مردم می‌روم،‌ در همین جامعه و جهان زندگی می‌كنم و از آنچه در بیرون رخ می‌دهد، تاثیر می‌گیرم حتی از دیدن آثار همكارانم. توجه من به آسمان، زمین، كوه و بازی‌های دلفریبی كه طبیعت دارد،‌ فرار از مسائل اجتماعی نیست چون از این تاثیرات بدیهی راه گریزی نیست. من می‌گویم اگر شش، هفت سال پیش شهاب‌سنگ‌ها را كشیدم، مقصودم اعلان یك خبر بد به كره خاكی نبود. من در آن سقوط شهاب‌سنگ‌ها، نمی‌خواستم آینده بدی را به كره خاكی هشدار دهم. من فقط نقاشی كرده بودم. می‌بینید كه نقاشی‌هایم شكل خاصی است، زیرا دنیا را آنقدر زیبا نمی‌بینم كه گل و مرغ هم نقاشی كنم.

رنگ‌های من نه‌‌تنها در این نمایشگاه بلكه در تمام این سالیان محدود بوده است. پایه اصلی بوم‌هایم روی سیاه و سفید می‌چرخد و هر از گاهی به فراخور تم موضوعی،‌ رنگ دیگری هم روی بوم می‌دود. این بار قرمز هندی مجال بیشتری یافته است. ضمن این‌كه اگر با دقت به آثارم نگاه كنید، ریسمان‌های مختلفی از سیاه در آن خواهید دید. خاكستری‌های متعدد در آن به كار رفته، از قرمز هندی تا قهوه‌ای‌ها گرفته تا ردی از نارنجی‌ها، ‌سیاه روشن‌های گوناگون و سفیدی مطلق كه گاهی از دل بوم می‌آید. این همه نور، رنگ و انرژی در تابلویی است كه به ظاهر چندان رنگ ندارند، حال آن كه بوم‌هایم را از بسیاری آثار كه داعیه‌وار پالت‌های مختلف رنگی‌اند و اصالت مفهومشان را در رنگ می‌خوانند، رنگی‌تر می‌دانم.

در دنیای نقاشانه مفاهیم هر رنگ می‌تواند تغییر كند. در این دنیای واقعی سیاه و سفید مثل هر رنگ دیگری‌اند و اتفاقا در رنگ‌شناسی سیاه و سفید لازم و ملزوم یكدیگرند. در نبود یكی،‌ آن دیگری معنایی ندارد. من در بوم‌هایم از نقاشی می‌گویم و در این ساحت وقتی رنگ سیاه را كنار رنگ سفید می‌گذاری، به پرقدرت‌ترین و بزرگ‌ترین كنتراست رنگی دست می‌یابی.