تبیان، دستیار زندگی

سلام

انشاءالله در این مبحث، روزانه تفسیر آیاتی از سوره ی واقعه رو خدمتتون قرار میدم. و البته در راستای ختم سوره ی واقعه در ایـــــــــــــــــــــــن تاپیک هم هست ؛ جهت یادآوری :)

این سوره «در مكّه» نازل شده و داراى 96 آیه است‏

محتواى سوره:

در «تاریخ القرآن» از «ابن ندیم» نقل شده كه سوره «واقعه» چهل و چهارمین سوره‏اى است كه بر پیغمبر اكرم صلّى اللّه علیه و آله نازل شده.

این سوره- همان گونه كه از لحن آن پیداست، و مفسران نیز تصریح كرده‏اند- در مكّه نازل شده است، هر چند بعضى گفته‏اند آیه 81 و 82 در مدینه نازل گردیده، ولى دلیلى براى این گفته در دست نیست، و نشانه‏اى در آیات مزبور بر این ادعا وجود ندارد.

سوره واقعه چنانكه از نامش پیداست از قیامت و ویژگیهاى آن سخن مى‏گوید، و این معنى در تمام آیات 96 گانه سوره مسأله اصلى است، اما از یك نظر مى‏توان محتواى سوره را در هشت بخش خلاصه كرد:

1- آغاز ظهور قیامت و حوادث سخت و وحشتناك مقارن آن.

2- گروه بندى انسانها در آن روز و تقسیم آنها به «اصحاب الیمین»، «اصحاب الشمال» و «مقربین».
3- بحث مشروحى از مقامات «مقربین» و انواع پاداشهاى آنها در بهشت.
4- بحث مشروحى در باره «اصحاب الیمین» و انواع مواهب الهى بر آنها.
5- بحثى در باره «اصحاب الشمال» و مجازاتهاى دردناك آنها در دوزخ.

برگزیده تفسیر نمونه، ج‏5، ص: 70

 6- ذكر دلائل مختلفى پیرامون مسأله معاد از طریق بیان قدرت خداوند، و خلقت انسان از نطفه ناچیز، و تجلّى حیات در گیاهان، و نزول باران.
7- ترسیمى از حالت احتضار و انتقال از این جهان به جهان دیگر.
8- نظر اجمالى دیگرى روى پاداش و كیفر مؤمنان و كافران.

**

این سوره، قیامت كبرى را كه در آن مردم دوباره زنده مى شوند و به حسابشان رسیدگى شـده جـزا داده مـى شـونـد شـرح مـى دهـد، نـخـسـت مـقـدارى از حـوادث هول انگیز آن را ذكر مى كند، حوادث نزدیك تر به زندگى دنیایى انسان، و نزدیك تر بـه زمـیـنـى كـه در آن زنـدگـى مـى كـرده، مـى فـرمـایـد: اوضـاع و احـوال زمـیـن دگـرگون مى شود و زمین بالا و پایین و زیر و رو مى گردد، زلزله بسیار سـهـمـگین زمین كوهها را متلاشى، و چون غبار مى سازد، آنگاه مردم را به طور فهرست وار بـه سـه دسـتـه سـابـقـیـن و اصـحـاب یـمـیـن و اصـحـاب شمال، تقسیم نموده، سرانجام كار هر یك را بیان مى كند.

آنـگـاه عـلیـه اصـحـاب شـمـال كـه منكر ربوبیت خداى تعالى و مسأله معاد و تكذیب كننده قـرآنـنـد بـشـر را بـه تـوحـیـد و ایـمـان بـه مـعـاد دعـوت مـى كـنـد اسـتـدلال نـمـوده، در آخـر گـفـتـار را با یادآورى حالت احتضار و فرا رسیدن مرگ و سه دسته شدن مردم خاتمه مى دهد.

**

فضیلت تلاوت سوره:
در باره تلاوت این سوره روایات زیادى در منابع اسلامى ذكر شده است، از جمله در حدیثى از رسول خدا مى‏خوانیم: «كسى كه سوره واقعه را بخواند نوشته مى‏شود كه این فرد از غافلان نیست».

چرا كه آیات سوره آن قدر تكان دهنده و بیدار كننده است كه جائى براى غفلت انسان باقى نمى‏گذارد.

در حدیث دیگرى از امام صادق علیه السّلام مى‏خوانیم «هر كس سوره واقعه را در هر شب جمعه بخواند خداوند او را دوست دارد و او را نزد همه مردم محبوب مى‏كند، و هرگز در دنیا ناراحتى نمى‏بیند، و فقر و فاقه و آفتى از آفات دنیا دامنگیرش نمى‏شود، و از دوستان امیر مؤمنان على علیه السّلام خواهد بود».

بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

إِذَا وَقَعَتِ الْوَاقِعَةُ {الواقعة/1}

آن گاه كه حادثه قیامت رخ دهد ، (مؤمنان كامیاب و كافران زیانكار گردند).

وقـوع حادثه عبارت است از حدوث و پدید آمدن آن، و كلمه (واقعه ) صفتى است كه هر حـادثـه اى را بـا آن تـوصـیـف مـى كـنند، (مى گویند: واقعه اى رخ داده، یعنى حادثه اى پـدیـد شده ) و مراد از واقعه در آیه مورد بحث واقعه قیامت است، و اگر در اینجا به طور مـطـلق و بـدون بـیان آمده، و نفرموده آن واقعه چیست، تنها فرموده : (چون واقعه رخ مى دهـد) مـثـل ایـن كه شما بگویید: (هر وقت زید آمد چنین و چنان كن )، بدین جهت بوده كه بـفـهـمـانـد واقـعـه قـیـامـت آنـقـدر مـعـروف اسـت كـه تـوضـیـح آن و ذكـر مـوصـوفـش مـثـل ایـن مـى مـانـد كـه در مـثـال بـالا بـگـویـى (هـر وقـت زیـد بـقـال آمـد چـنـین و چنان كن ) با این كه شنونده شما زید را به خوبى مى شناسد، وهمین جـهـت اسـت كـه گـفـتـه انـد: اصـلا كـلمـه (واقـعه ) یكى از نامهاى قیامت است، قرآن این نـامـگـذارى را كـرده، هـمـچـنـان كـه نـام هـاى دیـگـرى چـون (حاقه )، و (قارعه )، و (غاشیه ) بر آن نهاده است. 

و جـمـله (اذا وقـعـت الواقـعـة ) بـه طور ضمنى بر معناى شرطهم دلالت دارد، و جا داشت جزاى آن شرط را بیان كند، و بفرماید: (چون قیامت بپا مى شود) چه مى شود، ولى جزا را نیاورد، تا بفهماند آنچه مى شود آنقدر عظیم و مهم است كه به بیان نمى گنجد، ولى بـه هـر حـال از سـیاق آیاتى كه در این سوره اوصاف قیامت را ذكر كرده فهمیده مى شود كـه آن جـزا چـه چـیـز اسـت، و مـردم در آن روز چه وضعى دارند، پس مى شود گفت كه مثلا تـقـدیر كلام : (اذا وقعت الواقعة فاز المومنون و خسر الكافرون - چون قیامت بپا شود مؤمنین رستگار و كفار زیانكار مى شوند) مى باشد.

لَیْسَ لِوَقْعَتِهَا كَاذِبَةٌ {الواقعة/2}

در وقوع این حادثه هیچ دروغ و خلاف گویى نیست

در مـجمع البیان مى گوید: كلمه (كاذبه ) مانند كلمه (عافیه ) و كلمه (عاقبة ) مصدر است. و بنا به گفته وى معناى آیه چنین مى شود: (در وقوع و تحقیق قیامت هیچ دروغى نیست ).

ولى بـعـضـى دیـگـر گـفـتـه انـد: كـلمـه مـذكـور هـمـان اسـم فـاعـل است، چیزى كه هست در اینجا صفتى است براى موصوفى كه حذف شده، و تقدیر كـلام (لیـس لوقـعـتـهـا قـضـیـه كـاذبـة ) مـى بـاشـد، یـعـنـى بـراى وقـوع قـیـامت هیچ عامل كه اقتضاى دروغ شدنش را داشته باشد و آن را دروغ كند وجود ندارد.

خَافِضَةٌ رَّافِعَةٌ{الواقعة/3}

آن رویداد ، نظام كنونى دنیا را زیر و رو مى كند

ایـن دو كـلمه دو خبر است براى ضمیرى كه به واقعه بر مى گردد، و تقدیر كلام (هى خـافضة وهى رافعة ) است، یعنى قیامت خافض ‍ و رافع است. و خفض درست معناى خلاف رفـع را مـى دهـد، و امـا ایـن كـه به چه حساب قیامت پایین آورنده و بالا برنده است باید گـفـت كه : این تعبیر كنایه است از این كه قیامت نظام عالم را زیر و رو مى كند، مثلا باطن دلهـا را كـه در دنـیا پنهان بود ظاهر مى كند، و آثار اسباب كه در دنیا ظاهر بود، همه مى دانـسـتند آب چه اثرى و آتش چه اثرى دارد، در قیامت پنهان مى شود، یعنى اسباب كلى از اثر مى افتد، و روابط جارى میان اسباب و مسببات به كلى قطع مى گردد، در دنیا جمعى داراى عـزت بـودند، و آنان اهل كفر و فسق بودند، كه عزتشان همه جا ظاهر بود، و همچنین جمعى دیگر یعنى اهل تقوا ذلتشان هویدا بود، ولى در قیامت اثر از عزت كفار و فساق و نشانه اى از ذلت متقین نمى ماند.

تفسیر المیزان

شرح این سه آیه در تفسیر نمونه

مسائل مربوط به قیامت در قرآن مجید معمولا با ذكر حوادث عظیم و انقلابى و كوبنده در آغاز آن توأم است ، و این در بسیارى از سوره‏هاى قرآن كه بحث از قیامت مى‏كند كاملا به چشم مى‏خورد ، در این سوره واقعه كه بر محور معاد دور مى‏زند نیز همین معنى كاملا در نخستین آیاتش مشهود است .

در آغاز مى‏فرماید : هنگامى كه واقعه عظیم قیامت بر پا شود ( اذا وقعت الواقعة).

هیچكس نمى‏تواند آنرا انكار كند ( لیس لوقعتها كاذبة).

چرا كه حوادث پیش از آن به قدرى عظیم و شدید است كه آثار آن در تمام ذرات جهان آشكار مى‏شود. واقعة به صورت سربسته اشاره به مساله رستاخیز است و از آنجا كه وقوعش حتمى است از آن تعبیر به واقعه شده ، و حتى بعضى آنرا یكى از نامهاى قیامت شمرده‏اند . 

واژه كاذبة را در اینجا بعضى به معنى مصدرى گرفته‏اند ، اشاره به اینكه وقوع قیامت آنچنان ظاهر و آشكار خواهد بود كه هیچگونه جاى تكذیب و گفتگو ندارد ، بعضى نیز آنرا به معنى ظاهریش كه اسم فاعل است تفسیر كرده‏اند و گفته‏اند در برابر وقوع رستاخیز تكذیب كننده‏اى وجود نخواهد داشت.

به هر حال رستاخیز نه تنها با دگرگونى كائنات توأم است بلكه انسانها هم دگرگون مى‏شوند همانگونه كه در آیه بعد مى‏فرماید : گروهى را پائین مى‏آورد و گروهى را بالا مى‏برد ! ( خافضة رافعة ) .

مستكبران گردنكش و ظالمان صدرنشین سقوط مى‏كنند ، و مستضعفان مؤمن و صالح بر اوج قله افتخار قرار مى‏گیرند ، عزیزان بى دلیل ذلیل مى‏شوند ، و محرومان بى جهت عزیز مى‏گردند ، گروهى در قعر جهنم سقوط مى‏كنند ، و گروه دیگرى در اعلا علیین بهشت جاى مى‏گیرند ، و این است خاصیت یك انقلاب بزرگ و گسترده الهى ! و لذا در روایتى از امام على بن الحسین (علیهماالسلام‏) مى‏خوانیم كه در تفسیر این آیه فرمود : خافضة : حفضت و الله باعداء الله فى النار ، رافعة : رفعت و الله اولیاء الله الى الجنة : رستاخیز خافضه است چرا كه به خدا سوگند دشمنان خدا را در آتش ساقط مى‏كند ، و رافعه است چرا كه به خدا سوگند اولیاء الله را به بهشت بالا مى‏برد ! . 

با نام خدا و سلام
من میام و مطلب رو هر روز میخونم واستفاده می کنم سوره واقعه یکی از سوره های خیلی جذاب قران برای منه

بسم الله الرحمن الرحیم

اذا رجـت الارض رجـا(4)

و با زلزله اى واقع مى شود كه زمین را به شدت تكان مى دهد (4).

كـلمـه (رج ) كه از ماده (راء، جیم، جیم ) است، به معناى تكان دادن به شدت چیزى اسـت، و در ایـن آیـه مـنـظـور از آن زلزله قیامت است، كه خداى سبحان در آیه (ان زلزله الساعة شى ء عظیم ) آن را بس عظیم توصیف كرده، در خود آیه مورد بحث نیز با آوردن كـلمـه (رجـا) هـمـیـن عـظـمـت را فـهـمـانـده، چـون مـعـمـولا آوردن مفعول مطلق براى افاده اینگونه نكته ها است (وقتى مى گویى : من فلان كس را زدم و چه زدنـى مـعـنـایـش اسـت كـه نـحـوه زدنـم طـورى بـود كـه دیـگـر قـابـل بـیان نیست ) در آیه مورد بحث نیز مى فرماید: چون زمین زلزله مى شود زلزله اى كـه شـدتـش قـابـل وصـف نـیـسـت، و جـمـله مـورد بـحـث بـدل از جـمـله (اذا وقـعـت الواقـعـة )، و یـا عـطـف بـیـان بـراى آن اسـت، بـه هـر حال در مقام توضیح آن است.

و بـسـت الجـبال بسا(5)

به طوری که کوه ها چون آرد خرد شوند(5)

بعضى هم گفته اند: كلمه (بس ) به معناى به راه انداختن چیزى است ، در حقیقت (بس جـبـال )، هـمـان مـعـنـایـى را مـى رسـانـد كـه آیـه شـریـفـه (و سـیـرت الجبال ) مى رساند.

 فكانت هباء منبثا(6)

و سپس به صورت غبارى در فضا پراكنده گردند (6).

و كلمه (هباء) به معناى غبار است. بعضى هم گفته اند: معناى یك دانه ذره از غبار است، كـه وقـتى نور آفتاب از پنجره درون خانه مى تابد این دانه ها در شعاع آن نور دیده مى شـونـد. و كـلمـه (مـنـبـث ) اسـم فـاعـل و یـا مـفـعـول از مـصـدر بـاب انـفعال، یعنى (انبثاث ) است، و انبثاث معناى متفرق شدن، و متلاشى شدن چیزى است، و معناى آیه روشن است.

المیزان

سلام سلام
منم میخونم...دست گلتون درد نکنه که نکات مهمشو رنگی میکنید...فقط من زیاد تفسیر نخوندم ...نمیدونم داستان و روایت برای این 6 آیه وجود نداشته که هیچی نزدید؟
یا علی