اركستر سمفونیك رودكی بر چه اساسی شكل گرفت؟
سال گذشته اتاق فكری در بنیاد فرهنگی ـ هنری رودكی تاسیس شد كه یكی از مباحث آن، ضعف اجرایی موسیقی كشور و نیز بیتوجهی مخاطبان به آثار ایرانی بود. بر این اساس قرار شد اركستر سمفونیكی با هدف توجه به آثار آهنگسازان كشور شكل بگیرد كه هم موسیقیدانان ایرانی به سوی آن كشیده شوند و هم گوش مردم با آثاری كه برگرفته از موسیقی ایرانی است و البته شكل و ساختار سمفونیك دارد، آشنا شود. به دنبال این تصمیم، اولین جرقههای تشكیل اركستری كه علاوه بر برآوردن این نیاز بتواند خارج از كشور نیز اجراهایی برای معرفی و نشان دادن جایگاه موسیقی ایرانی داشته باشد، زده شد. بعد از آن اركستر رودكی با جذب 59 نوازنده ایرانی تشكیل گردید.
این نوازندهها چگونه انتخاب شدند؟
به عقیده من در بنیاد رودكی كار بزرگی شكل گرفت، چرا كه از بین 59 نوازنده ایرانی كه طی آزمون هماكنون در اركستر ساز میزنند، ما تنها یك نوازنده مشترك از اركستر سمفونیك تهران داشتیم كه آن هم بنا به تقاضای خودش به ما پیوست. البته در اولین اجرای خود از حضور 3 نوازنده اركستر سمفونیك صدا و سیما نیز بهره بردیم.
با این حساب، پایینترین میانگین سنی را در بین اركسترهای فعال در كشور دارید.
به نظر من در كشوری كه 4 دانشكده موسیقی دارد و سالانه فارغالتحصیلان زیادی را به جامعه تحویل میدهد باید اركسترهایی را نیز برای اشتغال آنها در نظر بگیرد كه تاكنون چنین اتفاقی نیفتاده است. در حال حاضر متاسفانه بسیاری از نوازندگان ما یا خانه نشین هستند یا به عنوان معلم جذب آموزشگاههای خصوصی شدهاند و هیچ فرصتی برای ابراز وجود پیدا نمیكنند.
یكی از مشكلات كنونی اركسترهای كشور ما، بحث رهبران دائم و مهمان است. اركستر رودكی در این زمینه چه اقداماتی انجام خواهد داد؟ آیا رهبر دائم خواهد داشت یا قصد دارد خارج از كشور رهبر مهمان دعوت كند؟
رهبری، تخصصیترین بخش هر اركستر به شمار میآید كه متاسفانه در ایران جایگاهی معكوس پیدا كرده است. بسیاری از دوستان و جوانان علاقه مند فكر میكنند رهبری یعنی اینكه یك چوب در دست بگیرند و جلوی اركستر تكان دهند. در این میان علاقه كمتری به آموزش این مبحث بهصورت دانشگاهی وجود دارد كه به عقیده من مقصر اصلی مسوولان موسیقی كشور هستند كه باید جلوی این معضل را بگیرند. ما در حال حاضر جوانانی داریم كه بسیار پرشور و پر حرارت اركستری را با بودجه خودشان روی صحنه میآورند. فقط برای این كه جلوی اركستر بایستند و رهبری كنند. اما اگر آن بودجه را صرف تحصیل خودشان نمایند، من مطمئن هستم به مراتب پیشرفت بیشتری خواهند داشت.در خصوص رهبر دائم نیز باید بگویم براساس اساسنامه اركستر سمفونیك رودكی ما نمیتوانیم رهبر ثابت داشته باشیم. رهبران ما باید مهمان باشند كه باعث پیشرفت اركستر شوند. در واقع میخواهیم این اركستر با سلیقه یك نفر شكل نگیرد. به همین دلیل من تصورم این است كه ما از هر دو نوع رهبر ایرانی و خارجی مهمان استفاده خواهیم كرد.
شما در كنار تربیت نوازندگان، آموزش رهبری اركستر هم خواهید داشت؟این مساله خیلی تخصصیتر و بزرگتر از آن است كه یك اركستر بتواند بنیانگذار تأسیس چنین مبحثی باشد. اما بهواسطه ارتباطاتی كه ما با كنسرواتوار اكراین و ارمنستان داریم میتوانیم دوستان علاقهمند به رهبری اركستر را به این مكانها معرفی كنیم.
من معتقدم تا چند سال دیگر، موسیقی كشورمان دیگر رهبر اركستر غیر آكادمیك و آموزش ندیده را نپذیرد، بنابراین آنانی كه علاقهمند به رهبری اركستر هستند، بهتر است از هم اكنون به فكر تحصیل در این رشته باشند.اركستر رودكی به گفته شما برای اجرای آثار ایرانی و توجه به موسیقی نواحی ایران تشكیل شده است. این توجه به موسیقی نواحی به چه شیوه خواهد بود؟ موسیقی ایران به دو شاخه موسیقی سنتی كه به نوعی از عمر كمتر وموسیقی نواحی كه از تنوع و عمر بیشتری برخوردار است، تقسیم میشود. موسیقی نواحی به تنهایی آنقدر شاخصههای متنوع دارد كه میتواند دستمایه انواع آثار كلاسیك، رمانتیك و ایرانی قرار گیرد. آن چیزی كه مشخصا ما از موسیقی نواحی میبینیم آن است كه وقتی برای یك اركستر سمفونیك تنظیم میشود، بسیار جذاب از کار درمیآید كه مخاطب خارجی را هم به خود جلب میكند. هماكنون بسیاری از مخاطبان داخلی و خارجی منتظر یك بارقه نو و طعم جدید هستند كه این هدف را موسیقی نواحی ایران میتواند تامین كند. بر این اساس ما بیشتر از آن كه هدفمان موسیقی دستگاهی و ردیفی باشد، موسیقی نواحی است.
در اولین اجرای اركستر، شاهد حضور حمیدرضا نوربخش به عنوان یك خواننده چهره كنار نوازندگان جوان و نوپا بودیم. آیا این حضور بیشتر به خاطر مطرح شدن اركستر بهواسطه اسم خواننده یا فروش بهتر بود؟ شخص خاصی برای اركستر رودكی به عنوان خواننده پیشبینی نشده و خواننده همانند ساز در این مجموعه دیده شده است. در اولین اجرای اركستر نیز آقای نوربخش به واسطه روحیهای كه در حمایت از جوانان دارد، علاقهمند بود كمكی داشته باشند كه این اركستر بتواند كارش را بهتر انجام دهد.
درست است كه اركستر هنوز به درآمدزایی نرسیده و توسط بنیاد رودكی حمایت میشود اما امیدوارم این اتفاق نیفتد كه برای فروش بیشتر بلیت، خواننده مطرح را برای اجراهایمان انتخاب كنیم.خواننده هر اجرای اركستر رودكی بر چه اساسی انتخاب میشود؟
ما قصد داریم از حضور خواننده تمرینی كه تاكنون در اركسترها مرسوم نبوده، بهره ببریم، چرا كه بسیاری از خوانندگان جوان آرزو دارند تمریناتی را كنار یك اركستر سمفونیك انجام دهند. بر این اساس با وجود این كه ممكن است خوانندهای را برای اجرای اصلی در نظر داشته باشیم، در تمرینات از افراد تازه كار استفاده كنیم.
هماكنون چندین اركستر در كشور فعال هستند كه دارای نوازندگان مشتركند. به طور كلی لزوم شكلگیری اركسترهای جدید با وجود نوازندگان مشترك چیست؟ آیا این مساله به دلیل صرف بودجه كمتر، آن هم به خاطر قراردادی بودن نوازندهها با مركز موسیقی ارشاد است یا ما در كل كشور به قدری نوازنده نداریم كه جذب اركسترها شوند؟یكی از مواردی كه باعث شد ما نوازندههای مشترك با اركستر سمفونیك یا ملی پیدا نكنیم، قانونی بود كه مسوول وقت دفتر موسیقی ارشاد برای ما تعیین كرد و این خود عاملی شد كه ما 55 چهره كاملا جدید را به كار بگیریم.
من فكر میكنم برعكس آن چیزی كه از نوازنده مشترك چهره بدی ارائه میشود، بودن نوازنده در اركسترهای مختلف، هم به تكنیك نوازنده و هم درآمدزایی او كمك میكند.
با توجه به اینكه اركستر ملی و سمفونیك از یك ناحیه مدیریت میشوند، امكان برنامهریزی برای آنها وجود دارد كه ناهماهنگی بین اجراها و تمریناتشان ایجاد نشود. ولی واقعیت این است كه نوازنده را باید به حدی تأمین كرد كه به اركستر دیگری نیاز نداشته باشد مگر به لحاظ تكنیكی.گویا اركستر شما پذیرای تعدادی نوازنده مقیم شهرستانها نیز هست.
بله، ما برای اولین بار توانستیم از نوازندگان شهرستانی در اركستر استفاده كنیم. برنامه كار آنان به شكلی است كه در شهرستان محل اقامت تمرین میكنند و هر چند وقت یكبار به تهران میآیند و كنار دیگران مینوازند.
انتخاب آثار و آهنگها چگونه است؟
در زمینه آهنگسازی نیز بارها اعلام كردهام ما از همه آهنگسازانی كه نگاهی ویژه به موسیقی ایران داشته باشند و قطعاتی را برای این اركستر بنویسند، استقبال خواهیم كرد.
وجود چند اركستر كنار هم از جمله ملی، سمفونیك، رودكی، فیلارمونیك و... در تهران،چه تاثیری میتواند در روند موسیقی كشور داشته باشد؟
به نظر باید به آینده این اركسترها نگاه كرد. بسیاری از اركسترها فقط یك نام هستند و از یك تعداد اعضای مشترك برای یك هدف و برنامه خاص شكل میگیرند كه این قبیل اركسترها مقطعیاند. معتقدم اركستر قبل از اینكه در مورد نام یا نوازندگانش تصمیم بگیرد، باید ابتدا برای خودش هدف تعیین كند و به آن پایبند باشند.تعیین و پایبندی به هدف باعث تنوع در اركسترها و نیز ارائه برنامههای مختلفی میشود و موجب خواهد شد تمام فضاهای خالی موسیقی كشور پر شود.