تریبون مستضعفین- برنامه های طنز بدلیل مخاطب بالا و شیوه خاص در بیان مسائل از تاثیر گذاری بالایی برخوردار هستند و به همین دلیل حساسیت زیادی را به همراه دارند، در نتیجه ظرافت های خاصی برای برنامه سازی در این حوزه باید مورد توجه قرار گیرد.
چندی است پخش یک سریال تلویزیونی طنز از رسانه ملی باعث بوجود آمدن حرف و حدیث های بسیاری در میان مردم و مسئولین شده است، بر خود دیدیم تا به باز خوانی بیانات رهبر معظم انقلاب در این زمینه بپردازیم. مطمئنا فرمایشات ایشان برای مردم و مسئولین فصل الخطاب بوده و باید مبدا برنامه ریزی ها و همچنین معیار سنجش اجرای آن ها توسط مسئلولین قرار گیرد.
در زیر به بازخوانی فرمایشات ایشان خطاب به برنامه سازان تلویزیونی با محوریت برنامه های طنز می پردازیم:
لزوم رعایت مصالح ملی
طرفدارى سیاسى از دولتى که امروز بر سر کار است، یک گرایش اصولى است. باید این در تمام برنامه هاى شما محسوس باشد؛ از خبرتان گرفته، تا برنامه هاى اقتصادى و سیاسى… این صدا و سیمایى که متعلق به این ملت است، دولت هم که متعلق به ملت… نمىتواند بزرگترین مصلحت ملت را ندیده بگیرد و فدا کند. مثلاً در برنامه هاى معمولى، قصاید غرایى در مدح دولت و رئیس دولت بخوانند؛ اما در یک برنامه ى طنز، یا در یک برنامه ى سیاسى و اقتصادى، زیرآب همه چیز را بزنند! متأسفانه گاهى این چیزها دیده مى‌شود.( بیانات در دیدار با مسؤولان صدا و سیماى جمهورى اسلامى ایران ۷/ ۵/ ۶۹)
استفاده از طنز در جهت آرامش بخشی به ذهن مردم
مسأله آرامش بخشى به ذهن مردم، یک بخش عمده اش مربوط به صدا و سیما و فیلم ها و نمایشنامه هاست که هنوز تأمین نشده است. البته بعضى از فیلمهاى نسبتاً فکاهى و با مایه هاى طنز، قدرى رواج یافته است که عیبى ندارد. خوب است که این کارها انجام گیرد. (بیانات مقام معظم رهبرى در دیدار مسؤولان صدا و سیما۲۳/ ۱/ ۷۵)
ما بارها در ملاقات با دوستان صدا و سیما، راجع به این‌که فضاى پیام ها فضاى اعصاب خردکن و تشنّج‌آور براى ذهن و اعصاب مردم نباشد، صحبت کرده‌ایم. خوب؛ در این سالهاى اخیر مقدارى به مسائل تفریحى یا به قول شما طنز و فکاهیاتِ سرگرم کننده و فیلمهاى هنرى و اینها پرداخته‌اید. این کارِ درستى است و همین‌طور بایستى حرکت کرد.( بیانات در دیدار مدیران صدا و سیما ۱۴/ ۱۱/ ۸۱)
جایگاه برنامه های صدا و سیما در جنگ رسانه ای
به نظر ما، راه پیروزى در این جنگ[رسانه ای] این است که مجموعه و فهرستى از پیامهاى درست و از نکات و حقایق واقعى را که مبتنى بر آرمانها و آرزوهاى ماست، به ذهن مردم منتقل کنیم.
اوّلاً بایستى فهرست این پیامها را شناخت…بعد که شناخته شد، باید تولید شود…بعد از آن‌که این پیامها تولید شد، باید آنها را مدیریّت کرد…این پیام در کجا باید داده شود، به چه اندازه باید داده شود، بهنگام باشد، با زبان مناسب باشد و تلفیق اینها در قالب هاى گوناگون قابل قبول باشد… اگر مى‌توانستیم پیام هایى را که باید به ذهن مردم منتقل شود، درست بشناسیم، بعد آنها را تولید کنیم و سپس با مدیریّت صحیح، توزیع و پخش کنیم، آن‌وقت افکار عمومى در اختیار ما، یعنى در اختیار آن جمعى است که این کار بزرگ را انجام مى‌دهند…همه‌ى بخشهاى صدا و سیما اعضاى مختلفى هستند که کارهاى گوناگونى انجام مى‌دهند؛ اما همه به این هدف منتهى مى‌شود…یعنى این پیامها تولید و به شکل صحیحى توزیع گردد… برنامه‌ى طنز یک بخش از کار را به عهده مى‌گیرد؛ برنامه‌ى میزگرد صرفاً علمى یک بخش از کار را به عهده مى‌گیرد؛ برنامه‌ى فیلم هاى تولید شده یک بخش را به عهده مى‌گیرد و حتّى برنامه‌ى فیلم هاى خارجى عهده‌دار بخشى از کار را مى‌شود…( بیانات در دیدار مدیران صدا و سیما ۱۴/ ۱۱/ ۸۱)
تفاوت طنز و فکاهی
از جمله‌ى مواردى که شما باید از نویسنده یا کارگردان یا تهیه کننده بخواهید، یکى همین است که این محاوره‌ها، جهت‌دار و معنادار باشد. از آنها بخواهید که بعضى از محاورات بد، القاءکننده‌ى مفاهیم نادرست و عادات و اخلاق بد را به‌کلّى حذف کنند… همین طنزها و تفریحها و فکاهیات تلویزیونى که منتشر مى‌کنید، هر چقدر از محاورات پایین و عادات نادرست دور باشد، بهتر است. البته من روى طنز، قدرى تردید مى‌کنم؛ چون بعضى واقعاً طنز است، بعضى طنز نیست و فقط فکاهى است. فکاهى با طنز فرق دارد. بعضى واقعاً آن ظرفیت طنزى را ندارد و فقط فکاهى است. بعضى هم واقعاً طنز است و در بطن خود یک معناى جدّىِ خوبى دارد؛ کما این که گاهى این محاوره‌ها نقش خیلی مهمی ایفا می کنند…( بیانات در دیدار مدیران صدا و سیما ۱۴/ ۱۱/ ۸۱)
لزوم تامین شادی برای مردم با طنز فاخر
یکى از مقوله هاى بسیار مهم و یقیناً یکى از ضرورت هاى جامعه، لبخند است. لبخند یکى از نیازهاى زندگى انسان است. زندگىِ بی شادى و بى لبخند، زندگى دوزخى است. زندگى بهشتى، زندگى با لبخند است… شادى لازم است و باید آن را براى مردم تأمین کرد؛ منتها این کار برنامه ریزى مى خواهد… مراقب باشید شادى در مردم با لودگى و ابتذال و بى بندوبارى همراه نشود؛ از این طریق به مردم شادى داده نشود. همه جور مى شود به مردم شادى داد؛ از نوع صحیح آن شادى داده شود. گاهى اوقات یک لطیفه یا یک تعبیرِ بجا مخاطب را شاد و خوشحال مى کند؛ گاهى هم ممکن است یک آدم لوده با ده جور ادا درآوردن، نتواند آن طور شادى را ایجاد کند. شادى کردن و شادى دادن به مردم، به معناى لودگى نیست….
طنز فاخر و برجسته، یکى از هنرهاست. طنز، هنر خیلى بزرگى است…
طنازهاى واقعى را تقویت کنید، پرورش دهید و کمک کنید تا طنز بیاورند. طنز، یعنى مطلب مهمِ جدى که با زبان شوخى بیان مى شود؛ محتوا و معنایى در آن هست، منتها به زبان شوخى.( بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در دیدار رئیس و مدیران سازمان صدا و سیما۱۱/ ۹/ ۸۳)
در بالا گوشه هایی از بیانات رهبر معظم انقلاب که در آن معیار های تولید برنامه های تلویزیونی علی الخصوص برنامه های طنز بیان شده بود، ذکر گردید.
قصد راقم سطور متهم کردن برنامه تلویزیونی خاصی نیست، بلکه بیان معیاری محکم برای مخاطب است تا بتواند نه تنها در این مورد بلکه در موارد مشابه نیز بدرستی قضاوت کند.
