تبیان، دستیار زندگی

پس از جریانات به وجود آمده اخیر در کشور، حضور و بروز در فضای سیاسی اهمیت مضاعفی یافته است و چگونگی این حضور برای روحانیون به عنوان قشر مرجع جامعه باید مورد بررسی و مداقه قرار گیرد.
به همین منظور «روات حدیث» با استفاده از صحیفه بیانات امام خمینی(ره) به تحلیل بایدها و نبایدهای عمل سیاسی روحانیت پرداخته است.

اشاره
پس از آنچه در انتخاب دوره دهم ریاست جمهوری و پس از آن شکل گرفت، فضای سیاست اهمیتی دوچندان یافت و آن‌ها که رفته رفته توجه کم تری به سیاست نشان می‌ دادند، التهاب‌‌هایی را مشاهده کردند که تحلیل و موضع گیری سیاسی و حضور و عمل در حوزه سیاست را دارای اهمیت می‌دیدند.
حرکت چشم بسته در فضای پر پیچ و خم سیاست، جز افتادن در بیراهه‌ها ثمره دیگری ندارد. پس باید راه را شناخت و نسبت به مرز‌ها و باید‌ها و نبایدهای آن آگاهی یافت. مسوولیت روحانیت برای چنین‌شناختی بیشتر است. چون انحراف یک روحانی، انحراف یک فرد نیست، بلکه انحراف جماعتی است که به او چشم دوخته‌اند و عمل خود را با توجه به رفتار او شکل می‌دهند.
به همین منظور «روات حدیث» با استفاده از صحیفه بیانات امام خمینی (ره) به تحلیل باید‌ها و نبایدهای عمل سیاسی روحانیت پرداخته است.

- ماموریت‌ها و وظایف سیاسی روحانیت
هدف غایی:
روحانیت شیعه، نهادی است که به پیروی از انبیا و اوصیای الهی (ع) برای هدایت بشری تلاش می‌کند.[۱]در واقع همه اهداف دیگر وسیله‌ای در خدمت این هدف بنیادی قرار می‌گیرند. آنچه اصالت دارد، هدایت انسان‌ها است و زمینه سازی برای رشد و دستیابی به هدف خلقت الهی و هر چه غیر از آن است وسیله‌ای در خدمت آن است.
اهداف میانی:
این نهاد بر اساس درک عمیق از اسلام[۲]، همواره با طرفداری از مسلمانان[۳]، حافظ عزت اسلامی[۴] و پایگاه محکمی برای دفاع از اسلام در برابر حملات دشمنان و انحراف‌‌های بدخواهان [۵]در میان مردم [۶]بوده است و در طول تاریخ ممالک اسلامی به حفظ استقلال آن‌ها در برابر گسترش ظلم و نفوذ و سلطه استبداد و استعمار ایستادگی کرده و از جایگاه پرنفوذی در سطح جامعه برخوردار بوده است.[۷]
رهبری نهضت تنباکو برای حفظ استقلال کشور، رهبری و حمایت از نهضت مشروطیت برای از بین بردن استبداد و ایستادگی علمایی چون مدرس در برابر استبداد و استعمار نمونه‌های از این ایستادگی و مقاومت می‌باشند[۸]. و با همه دسیسه‌ها و توطئه‌های حکومت‌های طاغوتی و استعمارگران، جایگاه خود را در میان جامعه حفظ نموده‌است. [۹]مهم‌ترین و تاثیرگذار‌ترین نمونه فعالیت سیاسی اجتماعی روحانیت در تاریخ ایران، رهبری انقلاب اسلامی مردم ایران در سال ۱۳۵۷ بوده‌است.[۱۰]
کارکرد‌ها و کارویژه‌ها:
۱- پشتیبانی از دیانت مقدسه اسلام و قرآن مجید
۲- تشخیص و بیان احکام الهی
۳- داوری و قضاوت
۴- رهبری اجتماعی- سیاسی[۱۱] (زعامت و هدایت)[۱۲]: روحانیت در این حوزه هر چه عزت، اعتبار و حمایت بیشتری پیدا کند، مسوولیت گسترده‌تری بر عهده دارد.[۱۳]
مدیریت:
مدیریت این نهاد بر عهده مراجع عظام است که بر اساس مدیریت الهی انبیا (ص) و امامان معصوم (ع)، فعالیت می‌کنند.[۱۴]

پی نوشت ________________________________________

۱) ۴ دی ۱۳۵۸: یک وظیفه هم روحانیین ملتها دارند؛ روحانیین مسیح، روحانیون مسلم، روحانیون یهود، همة روحانیون و آن وظیفه تبعیت تام از پیغمبرها و از آنهایی که آمدند برای تربیت بشر و برای صلح و صفا بین تمام افراد بشر. روحانیون در مرتبة اول واقعاند برای تحقق دادن به آرمانهای انبیا که همان وحی الهی است. روحانیون یک وظیفة الهی دارند که این وظیفة الهی بالاتر از آن وظایفی است که سایر مردم دارند. یک مسئولیت الهی دارند. روحانیون مسئولاند در مقابل پیامبران و در مقابل خدای تبارک وتعالی. مسئولاند که تعلیمات انبیا را به مردم برسانند و دست مردم را بگیرند و از این گرفتاریهایی که دارند نجات بدهند (صحیفه امام، ج۱۱، ص۴۰۸)

) ۱۹ دی ۱۳۵۷: در مورد کار روحانیت باید بگویم که مطالعه و تحقیق در بحث های اسلامی و شناختن فقه شیعه، به علت گسترش زمینه های آن، به صورت تخصصی درآمده است که قهراً ایجاب می کند که همیشه عده ای از مردم خود را برای درک و سپس ابلاغ این مسائل آماده کنند و کسانی که این مسئولیت را به عهده گرفته اند روحانیون هستند که براساس دریافت های اسلامی خود همیشه در حرکت های اجتماعی و مبارزات سیاسی در سطح پیشتاز بوده اند. (صحیفه امام، ج۵، ص۴۰۸)

۳) ۴ آبان ۱۳۴۳

۴) ۱۰ اسفند ۱۳۵۷: اگر روحانیون نبودند از اسلام خبر نبود. آنکه اسلام را زنده نگه داشته است در مواقع سیاه، در این زمانهای سیاه، همین روحانیین بودند، پشتیبانی کنید از اینها. (صحیفه امام، ج۶، ص۲۷۸) ۱۱ اسفند ۱۳۵۷: حفظ احکام اسلام بسته به وجود طبقه روحانیون سلام الله علیهم [است]. (صحیفه امام، ج۶، ص۳۲۳)

۵) ۳ اسفند ۱۳۶۷: تردیدی نیست که حوزههای علمیه و علمای متعهد در طول تاریخ اسلام و تشیع مهمترین پایگاه محکم اسلام در برابر حملات و انحرافات و کجرویها بودهاند. (صحیفه امام، ج۲۱، ص۲۷۴)

۶) ۳ دی ۱۳۵۷: شما در هر شهری که بروید میبینید که آن کسی که شهر دستش هست و میتواند شهر را ببندد، باز بکند، باز یک ملاست. شما تجربه کنید درتمام این تعطیلات، تجربه کنید ببینید که یکی از جناحها توانسته بازار را ببندد؟ آنکه بازار را بسته و به حکم او بازار را میبندند، آن عبارت از ملاها هستند که امر میکنند و آنکه ملاها را پیش میبرد برای این است که اینها برای خدا دارند حرف میزنند و عمال اسلام هستند و مردم علاقه به اسلام دارند. (صحیفه امام، ج۵، ص۲۸۱-۲۷۹)

۷) ۲۳ شهریور ۱۳۵۸: مردم روحانیها را مظهر نبوت می دانند و مظهر امامت میدانند.(صحیفه امام، ج۹، ص۵۲۴)

امام خمینی، صحیفه امام، ج۱/۱۱۵، ج۱/۱۶، ج۱/۲۵۹، ج۲/۲۳۸، ج۱/۲۵۹ و ج۹/۱۱۹

۹) ۱۸ شهریور ۱۳۵۸: از این جهت که مجلس ما ممحض در روحانیون است ما میتوانیم با روحانیون چیزهایی که در این مملکت اتفاق افتاده و باید اتفاق بیقتد با صراحت عرض کنیم. روحانیون در طول تاریخ مقدم بر دیگران در فعالیت بودند و قلمهای فاسد، این فعالیت روحانیون را سرپوش کرده است که هیچ؛ شاید گاهی هم برخلاف جلوه دادهاند. از بعد از هجرت رسول اکرم و در طول زمان غیبت امام – سلام الله علیه – تا حالا، آن که حفظ کرده است ملت اسلامی را این طبقه روحانیون بودهاند. شماها بودید که مردم را حفظ کردید و اسلام را به مردم معرفی کردید و ملت اسلام را روشن کردید و آن کسی که با شماها دشمنی داشته باشد، او با اسلام دشمن دارد. آنهایی که مخالفت با شماها میکنند، اولاً با اسلام مخالفاند و چون شما را خادم اسلام میدانند، با شما مخالفاند. آن چیزی که پیش من طرح است، این است که ما همه در یک ردیف باشیم. من را از خودتان حساب بکنید. مسئله طبقاتی نیست در کار، همه در یک صف واقع هستیم و باید همه در این صف، این صف واحد، خدمت کنیم. (صحیفه امام، ج۹، ص۴۷۴ و ۱۸ شهریور ۱۳۶۰، کشف الاسرار، ص۸)

۱۰) ۷ اسفند ۱۳۵۷: من از شما آقایان (روحانیت) که – در این مدت طولانی اطلاع دارم – زحمات جانفرسا کشیدید و تحمل جنایات رژیم را کردید تشکر میکنم. خداوند تعالی به شما علمای اعلام و شاگردان مکتب امام زمان – سلام الله علیه – عمر و برکت و عزت عنایت فرماید. شما در این راه جدیت کردید و روشنگری کردید و ملت را به قیام وادار کردید. شما هدایت کردید مردم را و روحانیت ایران هدایت کرد مردم را. (صحیفه امام، ج۶، ص۲۴۸) ۳۰ اردیبهشت ۱۳۵۸: مطالعه کنید، ببینید؛ در همین نهضت مطالعه کنید، ببینید کی کار را پیش برد؟ کدام قشر از دیگران بیشتر پیش بردند. همه، همه کردند، اما آنکه مردم دنبالش بود و عامه مردم، میزان کشاورز است؛ میزان بازاری است، میزان این خیابان است و این مردمی خیابانی هستند، کی اینها را تجهیز کرد برای این کار؟ آخوندها بودند. البته دیگران هم بودند؛ لکن مهم اینها بودند. (صحیفه امام، ج۷، ص۳۷۷)

۱۱) ۲۰ آبان ۱۳۵۷: دیانت اسلام یک دیانت عبادی تنها نیست و فقط وظیفة بین عبد و خدای تبارک و تعالی، وظیفة روحانی تنها نیست و همین طور یک مذهب و دیانت سیاسی تنها نیست؛ عبادی است و سیاسی. (صحیفه امام، ج۴، ص۴۴۷)

۹) ۱۸ شهریور ۱۳۵۸: از این جهت که مجلس ما ممحض در روحانیون است ما میتوانیم با روحانیون چیزهایی که در این مملکت اتفاق افتاده و باید اتفاق بیقتد با صراحت عرض کنیم. روحانیون در طول تاریخ مقدم بر دیگران در فعالیت بودند و قلمهای فاسد، این فعالیت روحانیون را سرپوش کرده است که هیچ؛ شاید گاهی هم برخلاف جلوه دادهاند. از بعد از هجرت رسول اکرم و در طول زمان غیبت امام – سلام الله علیه – تا حالا، آن که حفظ کرده است ملت اسلامی را این طبقه روحانیون بودهاند. شماها بودید که مردم را حفظ کردید و اسلام را به مردم معرفی کردید و ملت اسلام را روشن کردید و آن کسی که با شماها دشمنی داشته باشد، او با اسلام دشمن دارد. آنهایی که مخالفت با شماها میکنند، اولاً با اسلام مخالفاند و چون شما را خادم اسلام میدانند، با شما مخالفاند. آن چیزی که پیش من طرح است، این است که ما همه در یک ردیف باشیم. من را از خودتان حساب بکنید. مسئله طبقاتی نیست در کار، همه در یک صف واقع هستیم و باید همه در این صف، این صف واحد، خدمت کنیم. (صحیفه امام، ج۹، ص۴۷۴ و ۱۸ شهریور ۱۳۶۰، کشف الاسرار، ص۸)

۱۰) ۷ اسفند ۱۳۵۷: من از شما آقایان (روحانیت) که – در این مدت طولانی اطلاع دارم – زحمات جانفرسا کشیدید و تحمل جنایات رژیم را کردید تشکر میکنم. خداوند تعالی به شما علمای اعلام و شاگردان مکتب امام زمان – سلام الله علیه – عمر و برکت و عزت عنایت فرماید. شما در این راه جدیت کردید و روشنگری کردید و ملت را به قیام وادار کردید. شما هدایت کردید مردم را و روحانیت ایران هدایت کرد مردم را. (صحیفه امام، ج۶، ص۲۴۸) ۳۰ اردیبهشت ۱۳۵۸: مطالعه کنید، ببینید؛ در همین نهضت مطالعه کنید، ببینید کی کار را پیش برد؟ کدام قشر از دیگران بیشتر پیش بردند. همه، همه کردند، اما آنکه مردم دنبالش بود و عامه مردم، میزان کشاورز است؛ میزان بازاری است، میزان این خیابان است و این مردمی خیابانی هستند، کی اینها را تجهیز کرد برای این کار؟ آخوندها بودند. البته دیگران هم بودند؛ لکن مهم اینها بودند. (صحیفه امام، ج۷، ص۳۷۷)

۱۱) ۲۰ آبان ۱۳۵۷: دیانت اسلام یک دیانت عبادی تنها نیست و فقط وظیفة بین عبد و خدای تبارک و تعالی، وظیفة روحانی تنها نیست و همین طور یک مذهب و دیانت سیاسی تنها نیست؛ عبادی است و سیاسی. (صحیفه امام، ج۴، ص۴۴۷)

۱۲) (امام خمینی، تهذیب الاصول، ص ۱۳۵-۱۳۸)

۱۳) ۱۱ آذر ۱۳۵۷: الآن که ملت ایران قیام کرده است و در مقابلش (مقابل رژیم) ایستاده، الآن بر همة ما، بر همة علما، بر همة مراجع، بر همة کسبه و تجار، بر همة روشنفکران، بر همة احزاب لازم است که همراه این سیل حرکت بکنند تا اینکه این آشغال ها را از بین ببرند. اگر یکی تبانی بکند در این امر، سستی بکند – هر کس می خواهد باشد- سستی بکند؛ این خیانتکار است. (صحیفه امام، ج۵، ص۱۶۴) و (امام خمینی، صحیفه امام، ج۱/۱۲۲)

۱۴) ۲۸ مهر ۱۳۵۷: راجع به اصل خود روحانیت که اساسش انبیا – علیهم السلام – بوده اند و دنبالش هم آنهایی که دنبال انبیا بودند. (صحیفه امام، ج۴، ص۵۲)

روحانیت و عمل سیاسی؛ باید‌ها و نباید‌ها (۲)

با توجه به اهمیت حضور حضور روحانیت در میدان سیاست و چگونگی این حضور ، روات حدیث در میان بیانات امام راحل(ره) به عنوان تاثیر گذار ترین روحانی چند قرن اخیر به دنبال دستور العملی گشته است.

متن پیش رو دومین متن از این سلسله نوشته هاست.

۲- آنچه روحانیت برای حضور در عرصه سیاسی باید انجام دهد؟
- حفظ و تقویت فراست و بصیرت فردی و نهادی:
علما و روحانیون، باید نسبت به تحولات سیاسی و اجتماعی آگاه بوده و در برابر توطئه‌ها و دسیسه‌هایی که برای لطمه‌زدن به آرمان‌ها و اهداف اسلامی طراحی می‌شوند، حساسیت و توجه لازم را داشته باشند.
امام در سال ۱۳۴۱ به دولت اخطار می‌کنند که علمای اسلام، از تحولات سیاسی اجتماعی آگاهی دارند و در برابر هجمه به اسلام و دیانت مردم، سکوت نمی‌کنند. (۱) ایشان در شهریور ۱۳۵۷، همین آگاهی و بصیرت عالمان دینی را مانعی در برابر سلطه‌طلبی و ظلم نظام سیاسی می‌دانند. (۲)
- حفظ شؤون فردی و اجتماعی
روحانیت به دلیل جایگاه و مسوولیت مهم و خطیری که بر عهده دارد، باید از رفتارهای فردی و اجتماعی شایسته و بایسته‌ای برخوردار باشد. انحراف روحانیت بسیار زیان‌بار‌تر از دیگران است، چرا که چهره اسلام را خدشه‌دار می‌سازد و فساد و صلاح این قشر، تاثیر مستقیمی در سایرین دارد و فساد عالم، ممکن است فساد و آلودگی امتی را به دنبال داشته باشد. از این رو توجه به تهذیب اولویت اساسی روحانیون است.
امام در تیرماه ۱۳۵۸، آبرو و اعتبار دین را در گرو رفتار روحانیت و وابسته به آن می‌داند و خطای این قشر را لطمه به اعتبار سیاسی اجتماعی اسلام می‌شمارند.(۳) چرا که عالمان دینی نشانه و نماد دین هستند.(۴) ایشان در اردیبهشت‌‌ همان سال، ارتباط مستقیمی میان صلاح و فساد جامعه و مردم با وجود عالمان دینی صالح یا فساد در آنجامعه و در میانه آن مردم برقرار می‌دانند. (۵) به همین دلیل هم مسوولیت روحانیت را بسیار خطیر می‌دانند و شایستگی لازم را شرط این وظیفه می‌شمارند.(۶) و هشدار می‌دهند چنان چه روحانیت وظیفه و مسوولیت خود را به شایستگی انجام ندهد و از شوون لازم روحانی غفلت ورزد، ادبار مردم را به دنبال خواهد شد؛ رویگردانی مردم که نه تنها پایگاه روحانیت را تضعیف می‌کند، بلکه به اعتبار دین در سطح اجتماع و مردم هم لطمه وارد می‌سازد. (۷)

روحانیتی که چنین جایگاهی دارد، به نظر امام باید در کلیه اجزای رفتار خود، بر اساس موازین الهی حرکت کند و انحراف خود را بر آن اساس ارزیابی کند.(۸) ایشان در تیرماه ۱۳۵۸، حفظ اعتبار و جایگاه دین را مهم‌تر از اعتبار روحانیون و حتی انقلاب اسلامی مردم ایران می‌-دانند و بر حفظ شوون عالم دینی برای حفظ جایگاه و اعتبار دین، تاکید می‌کنند. (۹)
سرّ نفوذ روحانیت در اعماق جان و قلب مردم، همین زهدگرایی و تزکیه و معنویتی است که در آن‌ها وجود دارد. از این رو پرهیز از زندگی طاغوتی و اشرافی و زندگی بر اساس سطح عمومی مردم باید مورد توجه روحانیون، خصوصا در دوره حیات نظام اسلامی قرار گیرد. امام در خرداد ۱۳۶۲ به روحانیون تذکر می‌دهند که مانند دوران پیش از انقلاب، سطح زندگی آن‌ها از زندگی عموم جامعه فاصله نگیرد که همین می‌تواند موجب جدایی مردم از آن‌ها و طرد روحانیت شود تا مردم به فعالیت سیاسی روحانیت به عنوان ابزاری برای رفاه زندگی نگاه نکنند. (۱۰)علاوه بر این ایشان در سال ۱۳۶۷ اصلا موفقیت روحانیت در اهداف خود را بسته به زهد آن‌ها دانسته و مهم‌ترین عامل انحراف ایشان را دنیاگرایی می‌دانند. چنان که برخی با هدف تضعیف روحانیت، قصد ترویج این روحیه دنیاگرایی و فاصله از محرومین را در میان آن‌ها دارند.(۱۱)

نویسنده: روح الله دهقانی

_____________________________________

۱) ۹ آذر۱۳۴۱: دولت باید بداند که علمای اسلام اهل اطلاع هستند و انسان بصیر و با دیانت نمی¬تواند قرآن و دیانت را در خطر ببیند و ساکت باشد. (صحیفه امام، ج۱، ص۱۰۴)

۲) ۱۸ شهریور ۱۳۵۷: شاه با حکومت آشتی ملی می خواهد روحانیت شریف ایران و سیاسیون محترم را در کشتار خود سهیم گرداند ولی فریب او خیلی زود برملا گردید… باید علما و روشنفکران ملت در زیر چکمة دژخیمان خرد شوند تا کسی خیال آزادی به خود راه ندهد. (صحیفه امام، ج۳، ص۴۶۰)

۳) ۲ تیر ۱۳۵۸: امروز آبروی اسلام بسته به اعمال روحانیین است. روحانیین که مربی انسانها هستند، به جای انبیا نشسته¬اند، مبعوث از طرف انبیا هستند. آبروی اسلام امروز، آبروی اسلام در ایران امروز، بسته به اعمال همه است و خصوصاً روحانیون. اگر خدای نخواسته از این طایفه یک اشتباهی صادر بشود، یک خطایی صادر بشود، این به پای اسلام تمام می¬شود. (صحیفه امام، ج۸، ص۲۵۸)

۴) ۲ تیر ۱۳۵۸: شما (روحانیون و طلاب) نشانه خدا هستید؛ نشانه اسلام ـ ان¬شاءالله ـ خواهید بود. (صحیفه امام، ج۸، ص۲۶۱)

۵) ۲۳ اردیبهشت ۱۳۵۸: علما در هر جا باشند از باب اینکه مردم به آنها توجه دارند اگر صالح باشند خواه ناخواه مردم را به صلاح می¬کشند و اگر فاسد باشند خواه ناخواه مردم را به فساد می¬کشند. (صحیفه امام، ج۵، ص۲۵۶) ۲۳ شهریور ۱۳۵۸: شما چنانچه به وظایف روحانی، وظایف روحانیت عمل بکنید، قلوب مردم با شماست؛ مردم شما را می¬خواهند و اگر خدای نخواسته یک خلافی از بعضی بشود، این قلوبی که متوجه به شما شده است ممکن است خدای نخواسته برگردد. برگشتن قلوب از شما، شکست روحانیت است؛ شکست روحانیت، شکست اسلام است. اسلام با این سد بزرگ تا حالا محفوظ مانده اگر خدای نخواسته این سد شکسته بشود، اسلام شکسته می¬شود. از این جهت، وظیفه بسیار بزرگ است. وظیفه بسیار بزرگی به عهده ماست. (صحیفه امام، ج۹، ص۵۳۳)پ

۶) ۱۷ تیر ۱۳۵۸: اگر خدای نخواسته یک نفر از کسانی که ادعای اهل منبری می¬کنند یا محرابی، یا در منبر می¬روند و یا در محراب، اگر چنانچه آن کسی که منبر می¬رود زبانش یک وقتی یک زبانی باشد که برخلاف مسیر اسلام باشد، این غیر از یک آدم عادی است که توی دکانش یک خلافی می¬کند؛ یک کم¬فروشی می¬کند؛ این خطر، خطر به مکتب است. شماها سخنگوی اسلام هستید، اگر سخنگوی اسلام یک چیزی بگوید که با برنامه اسلام مخالف باشد، با مقاصد اسلام مخالف باشد، این مسئولیتش غیر از آن مسئولیتی است که یک نفر آدم عادی یک چیزی می¬گوید. یا باید این ادعا را نکنید و این شغل را قبول نکنید یا اگر قبول کردید و این ادعا را کردید؛ باید سرش بایستید، همه مان، همه ما. (صحیفه امام، ج۸، ص۵۲۴-۵۲۲)

۷) ۲۳ شهریور ۱۳۵۸: شما چنانچه به وظایف روحانی، وظایف روحانیت عمل بکنید، قلوب مردم با شماست؛ مردم شما را می¬خواهند و اگر خدای نخواسته یک خلافی از بعضی بشود، این قلوبی که متوجه به شما شده است ممکن است خدای نخواسته برگردد. برگشتن قلوب از شما، شکست روحانیت است؛ شکست روحانیت، شکست اسلام است. اسلام با این سد بزرگ تا حالا محفوظ مانده اگر خدای نخواسته این سد شکسته بشود، اسلام شکسته می¬شود. از این جهت، وظیفه بسیار بزرگ است. وظیفه بسیار بزرگی به عهده ماست. (صحیفه امام، ج۹، ص۵۳۳)

۸) ۲ تیر ۱۳۵۸: شما (روحانیون و طلاب) نشانه خدا هستید؛ نشانه اسلام ان¬شاءالله خواهید بود وکسی که نشانه اسلام است، باید همه حرکاتش، همه سکناتش، همه اعمالش همه گفتار و کردارش الهی باشد؛ روی موازین الهی باشد. مردم به روحانیون نظر دارند، توجه دارند، توجه به پیغمبر اکرم، که اینها نمایندگان پیغمبر اکرم و امام زمان (س) هستند. اگر خدای نخواسته از اینهایی که نماینده هستند از طرف اولیای خدا، از طرف رسول خدا، اینها اگر یکوقت یک انحرافی از آنها پیدا بشود، شاید اشخاص غرض مند این را به پای اسلام حساب کنند؛ خیال کنند تعلیمات اسلامی اینطور است و لهذا راه، راه پرخطری است و راه شریفی. (صحیفه امام، ج۸، ص۲۶۱)

۹) ۲ تیر ۱۳۵۸: اگر ما خطا بکنیم، ما خطا کاریم نه اسلام. کاری نکنید و کاری نکنند و علما کاری نکنند و بزرگان قوم کاری نکنند و متفکران کاری نکنند که اسلام لکه دار بشود، که مکتب لکه دار بشود. ما خودمان از بین برویم اشکالی ندارد؛ نهضتمان هم از بین برود اشکالی ندارد؛ لکن اگر خدای نخواسته مکتبمان از بین برود، مکتب که مکتب توحید است، مکتب اسلام است، مکتب خداست اگر ما کاری بکنیم که این مکتب لکه دار بشود، در دنیا بگویندکه وقتی که کار به دست خود مردم افتاد، وقتی کار به دست پاسداران اسلام افتاد، گفتند ما پاسداران اسلامیم، اگر کار به دست علمای اسلام افتاد، گفتند ما علمای اسلام هستیم، ما جانشین انبیا هستیم؛ اگر یکوقت خطا واقع بشود، این مسئله از این خطاهای کوچک نیست. امروز مسائل بزرگ است. (صحیفه امام، ح۸، ص۲۶۰-۲۵۹)

۱۰) ۴ خرداد ۱۳۶۲: بحمدالله امروز وارد مسائل سیاسی شدن دیگر عیبی ندارد، ولی باید توجه کنید که همه متوجه شما هستند، لذا زی اهل علم خودتان را حفظ کنید. درست مانند علمای گذشته ساده زندگی کنید. در گذشته چه طلبه و چه عالم بزرگ شهر زندگیشان از سطح معمولی مردم پایینتر بود و یا مثل آنها بود. امروز سعی کنید زندگیتان از زی آخوندی تغییر نکند. اگر روزی از نظر زندگی از مردم عادی بالاتر رفتید بدانید که دیر یا زود مطرود می شوید؛ برای اینکه مردم می گویند ببینید آن وقت داشتند که مثل مردم زندگی می کردند، امروز که دارند و دستشان می رسد از مردم فاصله گرفتند. باید وضع مثل سابق باشد، باید طوری زندگی کنیم که نگویند طاغوتی هستیم. (صحیفه امام، ج۱۷، ص۴۵۳)

۱۱) ۲۹ تیر ۱۳۶۷: نکته دیگر اینکه من اکثر موفقیتهای روحانیت و نفوذ آنان را در جوامع اسلامی عملی و زهد آنان می دانم و امروز هم این ارزش نه تنها نباید به فراموشی سپرده شود، که باید بیشتر از گذشته به آن پرداخت هیچ چیزی به زشتی دنیاگرایی روحانیت نیست و هیچ وسیله ای هم نمی تواند بدتر از دنیاگرایی، روحانیت را آلوده کند. چه بسا دوستان نادان یا دشمنان دانا بخواهند با دلسوزیهای بی مورد مسیر زهدگرایی آنان را منحرف سازند و گروهی نیز مغرضانه یا ناآگاهانه روحانیت را به طرفداری از سرمایه داری و سرمایه داران متهم نمایند. در این شرایط حساس و سرنوشت سازی که روحانیت در مصدر امور کشور است و خطر سوء استفاده دیگران از منزلت روحانیون متصور است، باید بشدت مواظب حرکات خود بود. چه بسا افرادی از سازمانها و انجمنها و تشکیلات سیاسی و غیر آنها با ظاهری صددرصد اسلامی بخواهند به حیثیت و اعتبار آنان لطمه وارد سازند و حتی علاوه بر تأمین منافع خود، روحانیت را رودرروی یکدیگر قرار دهند. البته آن چیزی که روحانیون هرگز نباید از آن عدول کنند و نباید با تبلیغات دیگران از میدان به در روند حمایت از محرومین و پابرهنه هاست چرا که هر کسی از آن عدول کند از عدالت اجتماعی عدول کرده است. ما باید تحت هر شرایطی خود را عهده دار این مسئولیت بدانیم و در تحقق آن اگر کوتاهی بنماییم، خیانت به اسلام و مسلمین کرده ایم. (صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۰۰-۹۹)

روحانیت و عمل سیاسی؛ بایدها و نبایدها در صحیفه امام خمینی(۳)


حضور و فعالیت روحانیت مانند همه افراد جامعه در عرصه های اجتماعی و تعیین سرنوشت سیاسی ضروری است و چون جایگاه تاثیرگذار و نقش مهمتری بر عهده دارد، از مسوولیت گسترده تری برخوردار است.

۲- آن چه روحانیت برای حضور در عرصه سیاسی باید انجام دهد؟
- درک ضرورت و مسوولیت گسترده اجتماعی سیاسی

حضور و فعالیت روحانیت مانند همه افراد جامعه در عرصههای اجتماعی و تعیین سرنوشت سیاسی ضروری است و چون جایگاه تاثیرگذار و نقش مهمتری بر عهده دارد، از مسوولیت گستردهتری برخوردار است.

امام در شهریور ۱۳۵۸، مسوولیت سیاسی را نه تنها مربوط به روحانیت، بلکه تکلیف همه قشرها میدانند.[۱] گر چه روحانیت به دلیل جایگاه مهمتر و اثرگذارتری که دارند، مسوولیت بیشتر و گستردهتری از دیگران در این زمینه دارند.[۲]

مراقبت، پالایش و تصفیه نهادی

بزرگان روحانیت وظیفه دارند از نفوذ افکار انحرافی و ورود نیروهای ناشایست در سلک روحانیت جلوگیری نمایند و در مقابل انحرافهای فردی و جمعی برخی روحانیون، به تصفیه و پالایش آنها، همت گمارند. امام در دوران مبارزات پیش از انقلاب، حتی وظیفه نسل تحصیلکرده مسلمان و روشن ضمیر آگاه را در کنار معرفی اسلام و پیشوایان و علمای اسلامی، طرد روحانینماهای منحرفی میدانند که در خدمت رژیم ستمگر پهلوی قرار گرفتهاند. امام در آن شرایط اولویت اصلی را مقدم بر هر اقدام دیگر، تعیین تکلیف روحانینماهایی میدانند که ایادی استبداد و استعمار شدهاند.[۳]

امام در سالهای پس از پیروزی انقلاب نیز یکی از مهمترین وظایف شرعی و بزرگترین غفلتهای بزرگان و علمای حوزه را حفظ حوزههای علمیه از ورود عناصری میدانند که انحرافات اعتقادی، اخلاقی و رفتاری دارند.[۴] بر همین اساس در جای دیگری میان دفاع خود از جایگاه نهاد روحانیت با عملکرد ناشایست برخی روحانیون تفکیک قائل می­شوند.[۵]