تبیان، دستیار زندگی

باب معانى اسماء و اشتقاق آنها
بَابُ مَعَانِی الْأَسْمَاءِ وَ اشْتِقَاقِهَا

1- عِدّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَى عَنْ جَدّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ ع عَنْ تَفْسِیرِ بِسْمِ اللّهِ الرّحْمنِ الرّحِیمِ قَالَ الْبَاءُ بَهَاءُ اللّهِ وَ السّینُ سَنَاءُ اللّهِ وَ الْمِیمُ مَجْدُ اللّهِ وَ رَوَى بَعْضُهُمْ الْمِیمُ مُلْكُ اللّهِ وَ اللّهُ إِلَهُ كُلّ شَیْ‏ءٍ الرّحْمَنُ بِجَمِیعِ خَلْقِهِ وَ الرّحِیمُ بِالْمُؤْمِنِینَ خَاصّةً

ترجمه :
1- ابن سنان گوید: از امام صادق علیه السلام تفسیر (((بسم الله الرحمن الرحیم))) را پرسیدم، فرمود: باء بهاء (روشنى) خدا و سین سناء (رفعت) خداست و میم مجد (بزرگوارى) خداست و بعضى روایت كرده‏اند كه میم ملك (سلطنت) خداست و الله معبود هر چیزیست، رحمن مهربان است بتمام خلقش، رحیم مهربانست بخصوص مؤمنین.
اصول كافى جلد 1 صفحه: 154 روایة 1

شرح :
ملاصدرا گوید: تفسیریكه امام علیه السلام براى حروف باء و سین و میم نمود از باب توقیف است (یعنى باید عین آنچه را فرموده بدون چون و چرا پذیرفت) و عقل راهى بفهم آن ندارد، و اما درباره رحمان و رحیم خلاصه سخن مجلسى ره اینستكه: چون زیادى لفظ دلالت بر زیادى معنى دارد و رحمان یك حرف بیشتر از رحیم دارد مبالغه‏اش در رحمت بیشتر است، پس مهربانى خدا بتمام مخلوق از مؤمن و كافر باعتبار رحمانیت او است و توفیق و هدایتى كه نصیب مؤمنان كرده باعتبار صفت رحیمیت اوست.

منبع 

هشام بن حكم از امام صادق علیه السلام راجع باشتقاق اسماء خدا پرسید، الله از چه مشتق است؟

فرمود: اى هشام الله مشتق از اله (پرستش شده) است و پرستش شده شایسته پرستشى لازم دارد، و نام غیر صاحب نام است كسیكه تنها نام را بدون صاحب نام پرستد كافر گشته و در حقیقت چیزى نپرستیده است و هر كه نام و صاحب نام است را پرستد مشرك گشته و دو چیز پرستیده است و كسیكه صاحب نامرا پرستد نه نام را آنست یكتا پرستى، اى هشام فهمیدى؟ عرض كردم: توضیح بیشترى برایم دهید، فرمود: خدا را نودونه نام است اگر نام همان صاحب نام باشد باید هر اسمى از آنها معبودى باشد، ولى خدا معنى (و ذات یگانه) ایستكه همه این اسماء بر او دلالت كند و همه غیر او باشند، اى هشام نان اسم خوردنى‏ست و آب اسم آشامیدنى و جامه اسم پوشیدنى و آتش اسم سوختنى، فهمیدى اى هشام بطوریكه بتوانى دفاع كنى و بر دشمنان ما كه با خدا دیگرى را شریك گرفته‏اند در مباحثه غلبه كنى؟ عرض كردم آرى، فرمود اى هشام خدایت به آن سود دهد و بر آن پا بر جایت دارد، هشام گوید: از زمانیكه از آنمجلس بر خاستم دیگر در بحث توحید كسى بر من غلبه نكرد.
منبع:قبلی