تبیان، دستیار زندگی

در قیام های پیشین ملت ایران آن روز که روحانیت مبارز کنار گذاشته شد آغاز مرحله شکست بود، آیا از گذشته‏ عبرت آموخته‏ ایم؟ این روزها در مجالس و محافل از «روحانیون» و «روحانیت» زیاد سخن گفته می‏ شود، برخی به عنوان مخالف‏ با به کار بردن واژه‏ هایی چون: تعصب‏ انحصارطلبی،دیکتاتوری نعلین، ارتجاع‏ استبداد جدید و…به روحانیت حمله‏ می‏ کنند و هر کجا فرد معممی دیدند-حتی‏ روی صفحه تلویزیون-فریاد انتقاد و اعتراضشان بلند می‏ شود و اگر هم مجال‏ سخن نداشته باشند؛ با اخم و ترشرویی‏ عکس العمل نشان می‏دهند. و گروهی نیز با سرسختی از هر معممی دفاع می‏کنند و کوچکترین انتقاد به هر فرد عمامه بسر را اهانت به مقدسات و توهین به اسلام و در حد کفر به حساب می‏آورند!.

شاید نیازی به توضیح نباشد که این بینشها و حرکتهای تعصب‏ آلود و افراطی به نفع یا علیه افراد و گروهها و اقشار از جاهای دیگری آب می‏خورد و جزیی از برنامه‏ های تفرقه‏ افکنی و بدبین ‏سازی از سوی دشمنان انقلاب‏ است ولی این سئوالات را می‏توان مطرح‏ کرد:

1-تاکنون نسبت به تمام افراد کدام گروه‏ کدامین شغل و ساکنان کدام شهر و محل و کارکنان چه کارگاه، و مؤسسه، می‏توان‏ داوری یکسانی کرد و همه افراد و اعضای‏ آن‏را خوب یابد دانست؟
2-وقتی سخن از خوبی و بدی روحانیون‏ یا لزوم دخالت یا کناره‏ گیری آنان از امور پیش می‏آید، آیا منظور افراد و اشخاص‏ هستند یا نوع وصنف؟اگر افراد مورد نظر باشند، باید نسبت به‏ هر فردی داوری جداگانه‏ ای کرد و حساب‏ کشید آیا این فرد صالح است یا ناصالح؟ قابل تمجید است یا درخور توبیخ؟و..

و اگر منظور نوع است باید روحانیت و روحانی را تفسیر کرد و شناخت و اصولا باید ببینیم چه کسی را می‏توان«روحانی» نامید؟

اگر هر عمامه به سر یا هر لباس بلندپوش را روحانی بدانیم و برای او امتیازات خاصی‏ قایل گردیم هیچ ملاکی برای پذیرفتن چنین‏ روحانی و چنین روحانیتی در اسلام نداریم‏ ولی اگر منظور از روحانی کسی باشد که به‏ تزکیه روح مردم می‏پردازد و مردم را از نظر روحی پرورش می‏دهد،به آنان بینش‏ مذهبی صحیح می‏دهد،فضایل اخلاقی را زنده می‏سازد و..چنین کسی چگونه از احترام‏ برخوردار نباشد؟چنین کسی را چگونه از صحنه اجتماع و سیاست مملکت بیرون برانیم؟ و چرا جامعه را از برکات وجود این افراد محروم سازیم و به چه مجوزی چنین ستمی‏ را بر مردم روا بداریم؟

براساس این تعریف،روحانی کسی است‏ که از یکسو آگاهیها و اطلاعات کافی از مبانی و مسایل اسلامی داشته باشد و از سوی‏ دیگر،خود نیز پایبند و متعهد به رعایت‏ وظایف دینی و آراسته به اخلاق انسانی و اسلامی باشد و بطور خلاصه خود نمونه‏ای‏ باشد برای نشان دادن اسلام راستین.

و در این صورت لباس مطرح نیست،تن‏ پوش او کت و شلواری باشد یا قبا و ردایی‏ سر را با عمامه پوشیده باشد یا نباشد که:

«گفت:در سر عقل باید بی‏کلاهی عار نیست»!

در ضمن باید توجه داشت که لباس‏ مخصوص روحانیون تاکنون یک اونیفورم‏ خاص نبوده است و بسیارند معممینی که‏ روحانی نیستند خود نیز چنین ادعایی ندارند بلکه برحسب انگیزه‏هایی به پوشیدن این‏ لباس علاقه‏مند شده‏اند.

با این حساب معممین کشورمان را به چند دسته می‏توان تقسیم کرد:

۱٫آنان که این لباس را به پیروی از یک‏ سنت محلی یا یک عادت فردی پسندیده‏ اند. (همچون برخی از روستائیان و بازاریان)و.. و در گذشته اگر جنایت و خلافی از این‏گونه‏ افراد سر می‏زد عکس نیمه تنه‏ای از او را در جراید چاپ می‏کردند و در کنار اسمش کلمه‏ «شیخ»را نیز می‏افزودند!تا مردم را به‏ پوشندگان این لباس بدبین سازند..

۲٫آنان که بدون داشتن معلومات دینی و آگاهی های مذهبی این لباس را به تن نموده، این‏گونه افراد را معمولا مردم می‏شناسند و سطح انتظار و توقعشان از آنان نیز بیش از میزان معلوماتشان نیست.

۳٫آنان که مقداری -کم یا زیاد- درس‏ خوانده‏ اند و چیزهایی هم آموخته ‏اند اما تقوائی نیندوخته ‏اند و این لباس را وسیله‏ ای‏ برای دست یافتن به مقام و موقعیت اجتماعی‏ می‏دانند در حقیقت برای دسترسی هدفهای‏ مادی خود،از دین و قرآن بعنوان نردبان‏ استفاده می‏کنند و آنها در اقلیتند.

خصیصهء راحت‏طلبی یا مقام‏پرستی این‏ روحانی‏نمایان از طرز رفتارشان آشکار است

۴٫آنانکه هم درس خوانده و دانشی‏ اندوخته‏ اند و بینش اسلامی دارند و ضوابط احکام شرع را می‏دانند و هم به زیور تقوی و تعهد آراسته ‏اند و این تقوی و تعهد باعث‏ می‏شود تا بیش از آن اندازه که به خود و زندگی خویش فکر می‏کنند،به اسلام و اهداف‏ اسلامی بیاندیشند و وظیفهء خود را در هر شرایطی انجام دهند.

کمبودهای زندگی شخصی نه تنها برای‏ این‏گونه افراد مهم نیست بلکه خوش ندارند کسی متوجه این کمبودهای آنان گردد که:

«یحسبهم الجاهل اغنیا عن التعفف»

بدون تردید دانشمندی که با چنین روحیاتی‏ وارد میدان عمل شود،می‏تواند منشأ آثار پربرکتی گردد و جامعه به وجود این‏ گونه افراد نیاز دارد تا هم از فکر و اخلاق‏ عملی آنان الهام گیرد و هم از نفوذ معنوی‏ که بین توده‏ های مردم دارند -مخصوصا در جوامع مذهبی- استفاده کند.

کنار زدن و منزوی ساختن اینان زیانی‏ جبران‏ناپذیر دارد و تا اسلام هست و مردم‏ مسلمانند به وجود چنین روحانیتی نیاز هست‏ و اسلام منهای روحانیت -به این معنی- همانند این است که بگوییم:دانشگاه منهای‏ استاد!!

چرا؟که شناخت اسلام راستین بوسیله‏ اینگونه اسلام‏شناسان میسر است. اسلام به واسطه این قشر تا کنون باقی مانده است.

بویژه در زمان ما که با گذشت حدود ۱۴ قرن از عمر اسلام،قسمتی از تاریخ زندگانی‏ پیشوایان اسلام و پاره ‏ای از سخنان آنان‏ که قسمتی از متون تعالیم اسلام است‏ در طول این مدت دستخوش تحریف شده،با روایات ساختگی درآمیخته و گم شده است‏ و پیدا کردن و یافتن قسمتهای اصیل آن و نیز تفسیر و توجیه صحیح آنها نیاز به- تخصصی دارد که بدون یک کوشش مداوم‏ چند ساله و بدون تحقیق و بررسی دقیق میسر نیست.

گرچه-همانگونه که یادآور شدیم‏ نظر خاصی نسبت به طرز لباس افراد نیست‏ بلکه منظور بیان نقشی است که دانشمندان‏ اسلامی دارند ولیکن تردیدی نیست که در زمان ما اکثر دانشمندان اسلامی این لباس‏ ویژه را به تن دارند و ما همین افراد معمم را نه تنها در شهرها و روستاها در متن زندگی‏ مردم و مشغول گره ‏گشایی از کارها و هدایت‏ و ارشاد آنان می‏بینیم . وضع ظاهری آنان طوری است که هرکس از زندگانی آنان آگاهی ندارد آنان‏ را ثروتمند می‏پندارد.

از جنبش تنباکو گرفته تا نهضت مشروطیت‏ از قیام ملی شدن نفت گرفته تا انقلاب اسلامی ملت‏ ایران در همه این نهضتها همین علما را می‏ بینیم‏ که بر فراز منبرها و در شبستان های مساجد و حسینیه‏ ها و در حجره ‏های مدارس علمیه‏ و در میدان های عمومی شهرها،با استفاده از آیات قرآن و ارائه روش زندگی و نقل سخنان‏ پیامبر اسلام(ص)و ائمه این انگیزه‏ های‏ دینی را در مردم پدید آورده‏ اند، نیروهای آنان‏ را در راه نهضت و انقلاب بسیج کرده ‏اند و با قلم و بیان و با تحمل شکنجه و زندان، انقلاب را به پیش رانده ‏اند.

تاریخ نشان داده که زمانی که روحانیت از متن مسائل سیاسی کنار گذاشته شده است حرکت انقلابی به شکست انجامیده است مثل مشروطیت یا ملی شدن صنعت نفت و … از سوی دیگر روحانیت باید پشتوانه اعتقادی و دینی جامعه باشد و نیازی نیست حتما در همه امور اجرایی کشور دخالت داشته باشد بلکه باید نظارت داشته باشد. به تعبیر آخر همکاری اجرایی متخصصان و نظارتی روحانیت زمینه رشد و توسعه هماهنگ فرهنگ و تمدن کشور است.

منبع: روات حدیث 

به نظر من در تاریخ ایران هر جا که مقاومت و بیداری و مبارزه با ظلم و جهل وجود داشته، نقش روحانیون در آن حرکت غیر قابل انکار بوده.