«وندال ها مى آیند!»
این مى تواند جنجال برانگیزترین و پرجاذبه ترین تیتر براى نگاه کنجکاو هر خواننده اى باشد. اما وندال ها لابد حالا آزادانه و بى پروا در شهر که نه، در تمام کوچه پس کوچه هاى ثانیه هاى به شماره افتاده اسفند به یک بهانه اتفاقاً ملى و سنتى، بین هر جمعیتى مى گردند و هرآنچه که نباید بکنند مى کنند که ساده ترین آن انفجارهایى است که لابد شما را به یاد چهارشنبه سورى مى اندازد.
اما زن باردارى که در شیرین ترین رؤیاهاى بچه دارشدن خود غرق است و ناگهان یک «سیگارت» و یا هر ماده منفجره لعنتى دیگرى که قدرت ویران کردن شیشه هاى اتومبیل هاى اطراف را دارد، کنار پایش منفجرمى شود، چطور؟
بله ! بازهم چهارشنبه آخر سال و باز هم قصه آتش و انفجار و فاجعه. درحالی که تمام شهر پر شده از ترقه و ترقه فروش، در و دیوار از خطر مى گوید و تهدید مى کند به این که آخر سالتان را با فاجعه گره نزنید و باز هم ترقه است که فروخته مى شود و صداهاى مهیب است که گاه و بى گاه تنمان را مى لرزاند. چه وسوسه اى، چه طلسمى، چه اعجازى در این همه انفجار نهفته ؟ چه کیفى دارد این ترساندن و ترسیدن که همه مبتلا به آنند؟ و عجبا که على رغم تمام تهدیدها و خط و نشان ها، هرچه به آخرین چهارشنبه سال نزدیکتر مى شویم صداى انفجارها کـَر کننده تر مى شود.
امروزه نه تنها از رسوم کهن چهارشنبه سورى اثرى بر جاى نمانده، حتى آن رسومى که از زمان کودکى خود به یاد مى آوریم نیز رفته رفته از یاد ما مى رود. دیگر اثرى از «قاشق زنى» نیست و شاید تا چندسال دیگر آجیل «مشکل گشا» هم تنها در خاطرات به جا مانده باشد. اما چیزى که جایگزین این رسوم شده است، صداهاى مهیبى است که هر سال از سال پیش بلندتر و وحشتناک تر مى شود و شهر را در شب چهارشنبه سورى تبدیل به یک میدان جنگ مى کند. چرا؟
جاى خالى اوقات فراغت
در کشور ما به خاطر مسائل اجتماعى و سیاسى و... براى پر کردن اوقات فراغت و شادى جوانان، فکر و برنامه ریزى نشده است، لذا جوانان خود به فکر احیاى آداب و رسوم خود مى افتند، مثل مراسم چهارشنبه سورى؛ و برنامه ریزى مى کنند تا چیزى را که ندارند به دست آورند و این امر با توجه به این مسئله که جوان مشتاق انجام کار خارق العاده است ممکن است در برگزارى مراسم چهارشنبه سورى سبب بروز اغتشاشاتى هم بشود. دکتر اصغر دادخواه، روان شناس بالینى و استادیار دانشگاه علوم بهزیستى و توانبخشى در این باره مى گوید: «پدربزرگ ها و مادربزرگ هاى ما از چهارشنبه سورى به عنوان مراسمى براى شادى و تحول یاد مى کنند. جوانان ما هم نیاز دارند که از این تحول سهمى داشته باشند. جوانان مى خواهند هم فرهنگشان را حفظ کنند، هم شاد باشند و هم خاطراتى داشته باشند. بحث برنامه هایى براى بروز احساسات جوانان در تمام دنیا به اشکال مختلف وجود دارد.
از چند سال قبل سعى شده در مورد برگزارى مراسم چهارشنبه سورى برنامه ریزى شود. گاهى فکر کردند جمع گرایى و این که براى برگزارى مراسم همه را جمع کنند در جایى خوب است. گاهى فکر کردند محله اى برگزار شود یا با کنترل برگزار شود. اینها به نظر من راه حل نیست. باید ابتدا جوان را با مراسم آشنا کرد. جوان مى خواهد به فرهنگى که دارد، اهمیت داده شود. براى آشنایى با فرهنگ، تسهیلاتى لازم است. بسیارى از جوانان ما اصلاً فلسفه مراسم چهارشنبه سورى را نمى دانند. فکر مى کنند این مراسم دور هم جمع شدن، دست زدن، رقصیدن، هیاهو ایجاد کردن و مزاحم آرامش مردم شدن است. مى روند سراغ ترقه بازى و چون ترقه هاى سالم تر در اختیارشان نگذاشته اند، مى روند سراغ مسائل غیر قانونى. براى برگزارى مراسم به دور از این مسائل و به شکل صحیح باید به جوانان آگاهى داد، تسهیلات با کنترل لازم برایشان فراهم شود، برگزارى مراسم با شرکت خانواده ها و مسئولان صورت گیرد. ما نمى توانیم مراسم ملى خود را حذف کنیم، چون در دل جامعه جا گرفته است. مراسم باید با مشارکت همه انجام شود تا هم تخلیه احساسات، هم هدایت احساسات و هم هدایت فرهنگ صورت گیرد.»
این در حالی است که همه ساله مقادیر معتنابهى از مواد محترقه مجاز و غیر مجاز در ایران خرید و فروش مى شود و آمار دقیقى در این مورد وجود ندارد و تنها آمارى که موجود است و ارائه مى شود آمار مربوط به دستگیرى و جمع آورى مقادیر معتنابهى از مواد محترقه اى است که به صورت غیر مجاز تولید و خرید و فروش مى شود. همین چند روز پیش بود که فرمانده انتظامى استان تهران از کشف بیش از چند میلیون انواع مواد محترقه طى چند روز اخیر در این حوزه استحفاظى خبر داد و اعلام کرد که 90 درصد این کشفیات قاچاق و عمدتاً چینى هستند. بنا به اخبار رسیده سردار رضا زارعى در گفتگو با خبرنگار «حوادث» ایسنا، در تشریح نحوه شناسایى محموله قاچاق اظهار کرد که حدود دو میلیون عدد انواع مواد محترقه به حجم دو کامیون خاور مربوط به عملیات هاى 48 ساعت قبل در «قرچک» ورامین است که به صورت قاچاق وارد شده و براى توزیع به استان تهران انتقال یافته بود.
این در حالى بود که تفاوت این کشفیات نسبت به کشفیات سال هاى قبل در نوع انفجارى و خطرناک بودن مواد محترقه بود، چراکه عمده مواد محترقه مکشوفه قاچاق از نوع خمپاره اى، TNT، موشکى، نارنجک، دینامیتى و انفجارى قوى بوده، به طورى که با نصب بروشور روى آنها، توصیه و هشدارهاى ایمنى در خصوص نحوه استفاده از این مواد محترقه ذکر شده است. بنا به گفته سردار زارعى، پس از ورامین، بیشترین کشفیات مواد محترقه طى روزهاى اخیر به ترتیب مربوط به کرج و اسلامشهر بوده است، این در حالیست که بر روى مواد محترقه مکشوفه وارداتى در اسلامشهر، عکس هاى خوانندگان و هنرپیشه هاى زمان طاغوت نصب شده بود.
از طرف دیگر تا روز پنج شنبه 10 اسفند ماه، مأموران پلیس از 650 واحد صنفى مظنون در حوزه استحفاظى استان تهران بازدید کردند که در این میان 50 واحد صنفى متخلف پلمپ و 40 نفر نیز به عنوان متهم در این رابطه دستگیر شدند که عمدتاً مبادرت به تهیه یا توزیع مواد محترقه کرده بودند؛ این موضوع نشان مى دهد که تقاضا براى این مواد به حدى است که هر سوداگرى حاضر به ریسک و پرداختن به این کار است تا بلکه شب عید به واسطه «شهوت ترساندن» میلیون ها تومان به جیب بزند.
چهارشنبه سورى یا چهارشنبه سوزى؟
چهارشنبه سورى، گذر از سردى و زردى و ناتوانى و سترونى و زمستان، به گرمى و سرخى و توانایى و زایایى و بهار و تابستان است. روشن کردن آتش به یاد آتش مقدس ورهرام و ستایش نور و روشنایى و از کنج خانه ها بیرون آمدن و با جمع بودن و احساس یکى شدن و یکى بودن و همبستگى و پریدن از روى آتش و با شوق و با صداى بلند گفتن این که زردى من از تو(یعنى آن چه که از زمستان در من مانده است) و سرخى تو از من (یعنى آن چه که من براى زندگى به آن نیاز دارم)، همه از یاد رفته است. آن شور و شوق و هیجانى که پدران ما داشتند تا از باغ ها و بیابان ها خار و چوب جمع کنند و در محله مان به آتش بکشند و حتماً از روى آن بپرند، و جوان ترها آتش گردان بیاورند و تکه اى آلومینیوم در آتش بگذارند و آتش گردان را بگردانند تا آلومینیوم ذوب شود و حلقه اى زیبا در آسمان درست کنند، و بعد چادرى به سر بکشند و با قاشق زنى به در خانه همسایه ها بروند و کلرات بخرند و زیر پایشان با سنگ مرمر بترکانند تا صدا کند، حالا جایش را به ترقه بازى داده است تا آن را زیر پاى «دیگران» بترکانیم؛ آن هم با یک حرص و ولع سادیستیک که آن فرد اصلاً متوجه نشود و خود را به کوچه على چپ مى زنیم که «ما نبودیم». آموخته ایم که خشونت بورزیم و بعد دنبال مقصرش باشیم. این ترقه بازى نوعى عمل پنهانى است که نتیجه برخوردهاى بى فرجامى است که در سالیان گذشته با رسم و رسومات داشته ایم.
ترقه و نارنجک بازى جاى آتش بازى را گرفته است. آن آتش از مهر بود و این آتش از کین. از این روى نرمى و دوستى جاى خود را به تندى و خشونت سپرده است. بالاخره سال ها بر طبل خشونت کوفتن، ما را از فرهنگ دوستى دور می کند و به فرهنگ دشمنى نزدیک.
سال گذشته و در فرداى آخرین چهارشنبه سال، روزنامه ها نوشتند: « انفجارهاى پیاپى نارنجک هاى دست ساز در شب چهارشنبه آخر سال نظم عمومى شهر تهران را به هم ریخته بود. در بسیارى از خیابان ها به دلیل روشن شدن آتش، ترافیک شدیدى به وجود آمده بود. ساکنان قسمت هایى از شهر تهران از نخستین ساعات عصر روز گذشته بچه هاى خردسال خود را به داخل خانه هایشان بردند تا از ترکش هاى احتمالى نارنجک ها در امان بمانند. » براساس اعلام مرکز خدمات ایمنى آتش نشانى تهران در آخرین چهارشنبه سال گذشته 125 مورد حریق در نقاط مختلف شهر به این سازمان گزارش شد که از این تعداد 80 مورد بر اثر برگزارى مراسم چهارشنبه سورى بوده است و این حوادث 80 میلیون ریال خسارت بر جاى گذاشت.
اما نکته پر اهمیت تر در این اتفاقات نه سوختن 21 خانه بود، نه خاکستر شدن 17 دستگاه اتومبیل و نه خسارت هاى وارده به 8 نقطه از فضاى سبز شهرى، بلکه غروب غم انگیز چهار زندگى و انتقال پیکر خون آلود و نیم سوخته 24 جوان به بیمارستان ها بود.
حادثه خبر نمى کند.
خانواده هاى بسیارى در آستانه حلول سال 84 مجبور شدند پاى تخت بیمارستان ها پیگیر مسائل مربوط به درمان کودکان مصدومشان باشند. چند خانواده هم با خاموش شدن صداى انفجارها رخت سیاه بر تن کرده و به جاى این که پاى هفت سین بنشینند، سر بر مزار فرزندانشان مى گذارند. هولناک ترین حادثه چهارشنبه سورى سال گذشته در یک خانه مخروبه حوالى خیابان 17 شهریور تهران رخ داد. شدت انفجار در این خانه که ساعت 30/19 دقیقه در آخرین چهارشنبه سال گذشته به وقوع پیوست به حدى بود که تمامى اهالى منطقه سراسیمه به خیابان دویدند. در این حادثه دو جوان 17 و 15 ساله جان خود را از دست داده و دو تن دیگر به شدت مصدوم شدند. در همان شب «پویان علیدوستى» پسر17 ساله حمید علیدوستى مربى تیم ملى فوتبال جوانان کشورمان بر اثر انفجار مواد محترقه دچار مصدومیت شدید شد که پس از انتقال به بیمارستان جان سپرد؛ برادر «ترانه علیدوستى» یکى از بازیگران اصلى فیلم « چهارشنبه سورى» که امسال کلى جایزه از جشنواره فجر دریافت کرد.
در آخرین چهارشنبه سال گذشته حوادث تلخ دیگرى هم به بار آمد. انفجار نارنجک دست ساز در اتوبوس مسیر ولى عصر به مترو صادقیه، پرتاب نارنجک دستى به داخل یک مجتمع مسکونى در منطقه شهرک غرب، انفجار مواد محترقه در آشپزخانه و مجروح شدن یک پدر و پسر در خیابان قزوین، انفجار نارنجک دست ساز و مجروح شدن یک مأمور کلانترى 163 در منطقه درکه و... دیگر حوادث ناگوار این جشن در نقاط مختلف تهران در سال گذشته بود.
راستى فرداى آخرین چهارشنبه امسال چه اخبارى براى تیتر شدن خواهیم داشت ؟
