وی در خصوص ریشه های وقوع قیام مردم مصر گفت: مبارك چون خوی نظامی داشت، در یك دموكراسی نخ نما كه ریاست جمهوری، ریاست حزب حاكم و ریاست نیروهای مسلح كشور را همزمان در اختیار داشت و عملاً تمام اختیارات از آن خودش بود، 30 سال حكومت كرد. مصر از سال 1967 (بجز یك دوره 18 ماهه) در شرایط فوق العاده سپری كرده است. بر اساس این شرایط، اختیارات دستگاه های امنیتی و نظامی مصر برای دستگیری ها، برگزاری دادگاه های نظامی بدون حضور وكیل و فشارهای غیرقانونی به مردم افزایش یافته است. به طور خلاصه و تئوریك انباشت سه بحران ناكارآمدی حكومت، بحران مشروعیت و بحران هویت در كنار هم منجر به چنین تحولی در بزرگترین و مهمترین كشور جهان عرب شد.
وی افزود: بحران هویت مصر نیز پس از فوت ناصر با كمپ دیوید شروع شد. مصری كه در زمان ناصر سردمدار مبارزه با اسرائیل و استعمارگران بود، در 1978 یك سال پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، با امضاء معاهده كمپ دیوید،به عنوان نخستین كشور عربی اسراییل را به رسمیت شناخت و همین مسئله منشاء طرد مصر از اتحادیه عرب شد. سوریه، الجزایر، لیبی و یمن جنوبی، جبهه مقاومت و پایداری در مقابل كمپ دیوید ایجاد كردند. رفتار مصر در شرایطی كه تاكنون نیز به جز اردن و مصر، هیچ كشور عربی رسماً اسرائیل را به رسمیت نشناخته است، ضربه محكمی به چهره این كشور زد كه تنها به اعراب نیز خلاصه نمی شد و كشورهای اسلامی نیز واكنش های تندی در قبال این رفتار مصری ها نشان دادند. در اردیبهشت ماه 1358 امام خمینی با نگارش نامه ای به دكتر ابراهیم یزدی وزیر خارجه دولت موقت دستور داد به دلیل خیانت سادات و ورود به كمپ دیوید، رابطه با مصر را قطع كند.
این چهره مطلع حوزه بین الملل در ارتباط با دستاوردهای ظاهری كمپ دیود برای مصر گفت: كمپ دیوید باعث شد، صحرای سینا مجددا به خاك مصر بازگردد. اما مصر بر طبق قرارداد كمپ دیوید حق اعمال حاكمیت در این صحرا را نداشت و تنها با كسب اجازه از اسرائیل، حق اعزام نیرو به قسمت كوچكی از این صحرا را داشت. مصر در مقابل ورود به معاهده كمپ دیوید، سالیانه 3 میلیارد دلار از آمریكا كمك دریافت می كرد كه یك میلیارد و سیصد میلیون دلار آن، تجهیزات نظامی بود اما در مقابل هویتش از دست رفته بود.
قربان اوغلی به بازگشت مصر به جهان عرب را در دوران دفاع مقدس اشاره كرد و تاكید نمود: در زمان جنگ ایران و عراق كه كشورهای عربی برابر ایران و در حمایت از عراق جبهه تشكیل داده بودند، مصر با ابتكار صدام حسین به اتحادیه عرب بازگردانده شد، چهره مصر در میان كشورهای عربی بهبود یافت و از انزوا خارج شد.اما كشورهای اسلامی همچنان نگاهشان نسبت به رفتار مصر در قبال اسرائیل و خیانت به آرمان فلسطین بهبود پیدا نكرد و هویت اسلامی – عربی مصر به واسطه این قرارداد و اصرار بر تداوم آن دچار لطمه جدی شد.
وی با اشاره به نقش ارتش گفت: نیروهای مسلح و ارتش مصر كه باید به پشتیبانی نیروهای امنیتی می پرداخت، هوشمندانه عمل كرد و مقابل خواست مردم متوسل به زور نشد و همین عدم پشتیبانی ارتش و نیروهای نظامی از مجموعه مبارك، در تسریع به ثمر رسیدن قیام مردم مصر نقش اساسی ایفا كرد. ارتش به واسطه چهره موجهی كه در جنگهای با اسراییل و دفاع از مرز و بوم مصر داشته، بین مردم محبوب است و مردم به ارتشی ها احترام می گذارند. با اتخاذ این موضع، محبوبیت ارتش بین مردم افزایش یافت. در واقع هیچ ارتشی نیز نمی تواند برابر مردم ایستادگی كند و مقاومت ارتش برابر اراده مردم، تنها قربانیان را تا رسیدن به آزادی افزایش می دهد و نمی تواند كل جریان را مسدود سازد.
به گفته او وقتی در مصر پس از سی سال دیكتاتوری مبارك مردم قیام كردند، رهبری و تشكیلات اخوان المسلمین مصر، باور نداشت كه چنین اتفاقی در حال وقوع است و دیرتر از برخی جریان های سیاسی وارد صحنه شدند. در قیام مصر طلایه دار قیام، جنبش جوانان 6 آوریل بود كه در سال 2008 علیه دولت مصر اعلام موجودیت كرد وعلیرغم دستگیری ها و سركوب دست از مبارزه البته در شكلی خاص برنداشت. دعوت اولیه به تجمع نیز از جانب این گروه بود كه منجر به این قیام مردمی شد. در واقع بخش اصلی این جریان بود. حركت و ارتباطات آنان نوعا سایبری (اینترنت) و بدون برخورداری از رهبری (خصوصا كاریزماتیك) بود كه در نوع خود اتفاق جالب توجهی است.
قربان اوغلی با اشاره به نقش آمریكا اظهار داشت:آمریكا تلاش كرد با مدیریت هوشمند این تحولات حتی الامكان بر موج تحولات سوار شده و با تغییرات مدیریت شده در این كشورها (بجای مقابله)همراهی كند. زیرا مقابله با این موج كه من آن را سونامی سیاسی و اجتماعی می نامم ممكن بود با ناكامی توام باشد كه در این صورت كل منافع آمریكا را در مخاطره قرار می داد. ضمن آنكه با توجه به آنكه گروهی از ارتشی ها به واسطه نارضایتی از اوضاع دوره مبارك با مردم همراه شده بودند، آمریكا نمی خواست با چنین دخالتی ارتش مصر دو شقه شود و با درگیری ها و كشته های زیاد برای بقای مبارك ارتشی همچون دوره ناصر از دل ارتش كنونی بیرون آید.
وی ادامه داد: الجزایر، لیبی، بحرین، اردن و سوریه در موج دوم هستند.به همین دلیل با هدف سرایت این موج، برخی از كشورهای عربی با رفرم هایی كه وعده می دهند درصدد آرام نگه داشتن مردمشان هستند. موج سوم این سونامی نیز، كشورهای اسلامی غیرعربی را كه وضعیت مشابه و یا نزدیك به نظامهای خودكامه عربی دارند را در برخواهد گرفت. این موج می تواند تغییراتی را در برخی از این كشورها در پی داشته باشد. عمق و وسعت این تغییرات را باید در شرایط كشور از نظر سیاسی، اقتصادی و فرهنگی سنجید.
این كارشناس حوزه بین الملل درباره نقش انقلاب اسلامی ایران گفت: انقلاب اسلامی تاثیرات خود را در همان دهه اول انقلاب بر جهان و بخصوص كشورهای اسلامی گذاشت. اما اینگونه نیست كه همه جریانات كنونی نیز متاثر و ملهم از جمهوری اسلامی باشد. برعكس آنچه كه تصور می شود جریانات دو ساله گذشته ایران جوی از یاس و نا امیدی را نسبت به ایران در این كشورها حاكم كرده است.
قربان اوغلی ادامه داد: ما هم باید غرور بیجا را كنار گذاشته و ببنیم منافع مردم مصر و دیگر كشورهای عربی و اسلامی چیست و به این مسئله باور قلبی داشته باشیم كه اگر در پرتو این تحولات منافع ملتها تامین شود، منافع ما نیز تامین خواهد شد. سرنگونی مبارك و امثال این دیكتاتورها هم دستاوردهایی برای ملت مصر و دیگر ملل عربی مبتلا به این وضعیت خواهد داشت و هم برای كشورهایی چون ایران كه نسبت به این تحولات حساس بودند، دستاوردهایی خواهد داشت. همانطور كه ما اجازه نمی دهیم دیگران در تحولات كشور ما در پی تامین منافع خود باشند، نباید به گونه ای موضع گیری و رفتار كنیم كه مردم مصر تصور كنند هدف ما صرفاً چرخش وضعیت به نفع ما و تامین منافعمان است. این همان سیاست آمریكا و دیگر كشورهایی است كه همواره خودمان به آنها انتقاد داشته ایم.
سفیر پیشین ایران در الجزایر تاكید كرد: بر این باورم كه تاكنون نیز در قبال تحولات مصر منفعلانه و ضعیف عمل كرده ایم و در حالی كه در تمامی كشورهای عربی مردم پس از پیروزی ملت مصر به خیابان ریختند و شادی كردند، ما كه خودمان را به ملل عربی سنجاق می كنیم، جز پخش چند سرود عربی و ارسال چند پیام و تجمع حكومتی پس از نماز جمعه چه كردیم؟
