های منقوش مبداء اولین پنجره ها با شیشه کاری منقوش در مسیر تاری گم شده اند. این امکان وجود دارد که این تکنیک از جواهرسازی، مینا کاری و موزائیک مشتق شده باشد.
آن دسته از پنجره های دارای شیشه های منقوش که برای ما آشناتر هستند، زمانی به وجود آمدند که ساختن کلیساهای پر تجمل معمول شد.
ترسیماتی از حضرت عیسی و صحنه های کتاب مقدس در کلیساهای فرانسه و آلمان و همچنین طراحیهای تزئینی در انگلستان که متعلق به قرن دهم میلادی بودند، از جمله قدیمی ترین این تصاویر هستند.
شیشه، ماده ای مرموز به نظر میرسد زیرا به نوعی حاوی خواص هر سه حالت ماده –گاز، مایع و جامد، است.
قبل از به وجود آمدن تاریخ نوشتاری، انسان ساختن شیشه را فرا گرفت و با افزودن نمکها و اکسیدهای فلزی ، آنرا رنگ آمیزی نمود. وجود این مواد معدنی در درون شیشه موجب میشود که طیفهای خاصی از نور سفید در درون شیشه محبوس شده و چشم انسان آنرا به رنگهایی مختلف ببیند. طلا موجب پیدایش رنگ سرخ بی نظیر، کبالت انواع آبی، نقره زردهای مختلف و طلایی و مس انواع سبز و رنگ آجری را میسازند.
تکنیکهای ساخت شیشه منقوش در کتاب آموزشی این فن که در حدود 1100 بعد از میلاد و توسط راهبی به نام تئوفیلوس (Theophilus) و به منظور استفاده صنعتگران نوشته شده است. در این کتاب روشهایی شرح داده شده اند که پس از گذشت بیش از 900 سال، تغییر چندانی نکرده اند.
عصر گوتیک با ساختن کلیساهای جامع عظیم در اروپا همراه بود و ساتن پنجره های مزین به شیشه منقوش در این زمان به شکوفایی رسید. کلیساها بلندتر و از مصالحی سبکتر ساخته شدند، دیوارها نازکتر شده و شیشه منقوش برای پر کردن فضاهای بزرگ خالی در میان دیوارها به کار گرفته شد.
شیشه منقوش به منظره ای از جهان آفتابی و روشن خارج تبدیل شد. ابوت زوگر (Abbot Suger) از دیر سنت دنیس، کلیسای خود را بازسازی کرد و آنرا به یکی از اولین نمونه های سبک گوتیک تبدیل نمود. او صنعتگرانی را برای ساختن شیشه به کار دعوت کرد و یادداشت روزانه ای از روند کار تهیه نمود. او از صمیم قلب اعتقاد داشت که حضور اشیاء زیبا میتواند روح انسان را به خدا نزدیکتر سازد.
پنجره های مزین به شیشه منقوش معمولا به عنوان تابلوهایی شفاف درنظر گرفته میشند. پنجره های منقوش دوره گوتیک، موزائیکهایی پیچیده و پرکار از قطعات کوچک شیشه بودند که با سرب به یکدیگر متصل شده و به تصویری از داستانهای کتاب مقدس و زندگی قدیسین تبدیل میشدند. با نگریستن به این پنجره ها از پایین، آنها نه به شکل یک تصویرف بلکه به شکل شبکه ای از خطوط سیاه و نورهای رنگین دیده میشدند.
در قرن 15 میلادی و اوج هنر گوتیک، شیوه نگرش به شیشه منقوش تغییر کرد. اکنون دیگر شیشه منقوش بیشتر به عنوان یک تصویر دیده میشد تا عنصری برای فضا سازی و ایجاد حال و هوایی خاص.
رنگهای کم مایه نور را بیشتر از خود عبور میدادند و فیگورهای انسانی بزرگتر شده و گاهی تمام پنجره را پر میکردند. کار رنگ آمیزی روی شیشه بسیار ماهرانه شد و کشف دوباره تکنیک نقره کاری به ساخت و ساز واقعگرایانه موها و البسه طلایی رنگ فیگورها منجر شد.
هنرمندان سازنده شیشه منقوش با نزدیکتر شدن هرچه بیشتر این هنر به نقاشی روی بوم، به نقاشان ماهری تبدیل شدند. خطوط سربی که روزی از جمله ارکان اصلی و تزئینی این هنر بودند، به مشکلی ساختاری تبدیل شدند که باید با طراحی ماهرانه از نظر پنهان میشد.
دوره رنسانس هنر شیشه کاری منقوش را وارد دوره ای 300 ساله کرد که در آن پنجره ها از شیشه سفید با رنگ امیزی مفصل و سنگین ساخته میشدند. این پنجره ها تمام شکوه و جلال گذشته را از دست داده و زیبایی ذاتی شیشه منقوش رو به فراموشی رفت.
در این دوران استفاده از شیشه منقوش برای مکانهای مسکونی، ساختمانهای عمومی و کلیساها مد روز و به شکل نوعی تجمل قابل استفاده برای عموم درآمده بود. استفاده از نشانهای خانوادگی، سپرها و نشانهای اشرافی بر روی زمینه های ساده و شفاف بسیار رایج بود.
اما بسیاری از موضوعاتی که سابق بر این در کار شیشه منقوش مورد استفاده قرار میگرفت، فراموش شد. قرن هجدهم شاهد برداشتن بسیاری از پنجره های شیشه منقوش قرون وسطایی بود که به عنوان آثاری بیش از حد قدیمی و غیر قابل استفاده از بین برده شدند و با شیشه های رنگ شده، جایگزین گشتند.م
نبع:تستوری فایندر
