تبیان، دستیار زندگی

به نام خدا
سلام

سابقه اعتقاد به رجعت از چه زمانی است؟
اعتقاد به رجعت از مباحث ریشه‏داری است که اعتقاد به آن از خصوصیات مکتب اهل بیت‏علیهم السلام است. گر چه اصل این عقیده سرچشمه‏ای قرآنی داشته و در احادیث رسول خداصلی الله علیه وآله نیز به آن اشاره شده است. لذا با مراجعه به کتاب‏های تراجم اهل سنّت مشاهده می‏نماییم که از امامیه با این اعتقاد یاد می‏کنند. در بین اصحاب امامان نیز مشاهده شده که با مخالفان خود بر سر این عقیده مباحثات زیادی داشته‏اند. که از آن جمله به مباحثات مؤمن الطاق با ابوحنیفه می‏توان اشاره کرد.
به همین جهت در طول تاریخ اسلام، علمای شیعه سعی زیادی در راه تثبیت این عقیده داشته‏اند به حدّی که برخی در این باره کتاب تألیف کرده‏اند.
شیخ صدوق‏رحمه الله می‏فرماید: «قول صحیح آن است که رجعت در میان امت‏های پیشین بوده است، و پیامبرصلی الله علیه وآله فرمود: هر آنچه در بین امّت‏های پیشین اتفاق افتاده در این امّت نیز اتّفاق خواهد افتاد، پس واجب است که در این امّت نیز رجعت باشد»1
شیخ مفیدرحمه الله می‏فرماید: «خداوند متعال گروهی از امّت محمّدصلی الله علیه وآله را بعد از وفاتشان و قبل از روز قیامت محشور خواهد نمود، و این عقیده مختصّ به آل محمّدعلیهم السلام است و قرآن نیز بر آن شاهد می‏باشد».] .
سید مرتضی می‏فرماید: «از اعتقادات شیعه آن است که خداوند متعال هنگام ظهور امام مهدی‏علیه السلام، گروهی از شیعیان را که از دنیا رفته‏اند باز می‏گرداند تا به ثواب یاری و نصرت آن حضرت نایل شده و دولت او را مشاهده نمایند. همچنین گروهی از دشمنان را باز می‏گرداند تا انتقامش را از آنان بستاند». ]

به نام خدا
سلام

چرا متکلمین بحث از رجعت را در علم کلام مطرح می‏کنند؟
عوامل مختلفی در بحث از رجعت در علم کلام وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می‏کنیم:
1 - رجعت از امور اعتقادی است که در روایات بسیاری به آن اشاره شده است.
2 - رجعت با مسأله امامت ارتباط دارد؛ زیرا به این نکته اشاره دارد که امامان شیعه مورد ظلم و تعدی قرار گرفته‏اند و لذا در عصر حکومت حضرت مهدی‏علیه السلام بازگشته و حکومت خواهند کرد.
3 - رجعت از آنجا که از علایم قیامت و مربوط به معاد است لذا در عقاید بحث می‏شود.
4 - رجعت زمینه‏ساز اعتقاد به معاد است، زیرا همان گونه که غیبت صغرا زمینه‏ساز غیبت کبرا و هموار کننده آن بود، قیامت صغرا نیز که همان رجعت است هموار کننده قیامت کبرا خواهد بود.
5 - رجعت با مسأله ثواب و عقاب نیز ارتباط دارد، زیرا در آن نشانه‏هایی است از عقاب و ثواب برای کسانی که در کمال کفر و یا ایمان به سر برده‏اند

به نام خدا
سلام
درباره رجعت چه دیدگاه‏هایی وجود دارد؟
در مورد رجعت در این دنیا دیدگاه‏هایی وجود دارد:
1 - رجعت همانند تمثّلاتی است برای ارواح مؤمنین و ائمه اهل بیت‏علیهم السلام که از دنیا رفته‏اند و دوباره روح آنان ظهور کرده، تصرفاتی در این عالم خواهند نمود.
این تفسیر گر چه به برخی از فلاسفه از قبیل: شاه‏آبادی و رفیعی قزوینی نسبت داده شده ولی با ظواهر ادله سازگاری ندارد.
2 - مقصود از رجعت، ظهور امام زمان‏علیه السلام و رجوع او به مردم به جهت اقامه توحید و عدل است. اصل این معنا گرچه صحیح است ولی اطلاق رجعت بر آن، خلاف ظاهر ادله است.
3 - مقصود از رجعت، رجوع عده‏ای از اموات به این دنیا به جهت مصالحی خاص در عصر حکومت حضرت مهدی‏علیه السلام است. این قول رأی مشهور و موافق ظواهر ادله می‏باشد

به نام خدا
سلام
.
آیا رجعت از ضروریات تشیع است؟
اصل اعتقاد به رجعت مطابق رأی گروهی از علمای امامیه از ضروریات مذهب به حساب می‏آید؛
شیخ حرّ عاملی می‏فرماید: «همانا ثبوت رجعت نزد همه علمای معروف و مصنفین مشهور از ضروریات مذهب امامیه به حساب می‏آید، و حتی عامه نیز از این موضوع باخبرند».
مرحوم مجلسی می‏فرماید: «همانا اعتقاد به رجعت در همه عصرها مورد اجماع شیعه بوده، و این مسأله مانند خورشید در وسط روز معلوم است».

علامه طباطبایی‏رحمه الله می‏فرماید: «روایات رجعت از طریق اهل بیت‏علیهم السلام به تواتر معنوی به ما رسیده است». گرچه در معنای «رجعت» بین علما اختلاف شده و برخی آن را به معنای رجعت دولت گرفته‏اند، امّا در اصل عقیده به رجعت اتفاق است، بلکه معنای معهود آن، که همان بازگشت به این دنیا در عصر ظهور است، معنای مشهور نزد علمای شیعه است

به نام خدا
سلام
چه آثاری بر اعتقاد به رجعت مترتب است؟
در اعتقاد به رجعت، آثار و فواید بسیاری مترتب است از آن جمله:
1 - از آن جهت که عصر ظهور به مانند بهشت روی زمین است، و از طرفی دیگر مفاد روایات، رجعت مخصوص انسان‏های بسیار خوب و بسیار بد به این دنیا است، لذا این اعتقاد، انسان را تشویق می‏کند تا بکوشد و مصداق انسان خوب گردد تا بتواند در عصر ظهور و حکومت حضرت مهدی‏علیه السلام به این فضیلت نایل آید.
2 - از آنجا که انسان قبل از ظهور باید زمینه‏ساز ظهور مهدی‏علیه السلام باشد لذا بحث از رجعت اثر تربیتی و جنبه عملی دارد

به نام خدا
سلام
آیا قرآن به رجعت کسانی به این دنیا اشاره نموده است؟
در قرآن به رجعت به معنای رجوع کسی به این دنیا در موارد زیادی اشاره شده است. اینک به برخی از نمونه‏های آن اشاره می‏کنیم:
1 - خداوند متعال می‏فرماید: أَ لَمْ‏تَرَ إِلَی الَّذِینَ خَرَجُوا مِنْ دِیارِهِمْ وَهُمْ أُلُوفٌ حَذَرَ المَوْتِ فَقالَ لَهُمُ اللَّهُ مُوتُوا ثُمَّ أَحْیاهُمْ؛ [1] «آیا ندیدید کسانی را که از ترس مرگ از دیار خود بیرون رفتند که هزاران تن بودند، خداوند فرمود: بمیرید، همه مردند سپس آنان را زنده کرد.»
آیه اشاره به زنده شدن هفتاد هزار خانوار دارد که بر اثر طاعون از دنیا رفته بودند». [2] .
2 - خداوند می‏فرماید: فَقُلْنَا اضْرِبُوهُ بِبَعْضِها کَذلِکَ یُحْیِی اللَّهُ المَوْتی وَیُرِیکُمْ آیاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ؛ [3] «پس دستور دادیم که پاره‏ای از اعضای آن گاو را بر بدن کشته بزنید تا ببینید که خداوند این گونه مردگان را زنده خواهد نمود و قدرت کامل خویش را آشکار خواهد ساخت، شاید شما به خرد درآیید.»
آیه مربوط به کشته بنی‏اسرائیل است که به قدرت خداوند زنده شد. [4] .

به نام خدا
سلام
آیا در عصر ظهور بانوان نیز رجعت می‏کنند؟
در عصر ظهور، یک گروه از یاوران حضرت مهدی‏علیه السلام زنانی هستند که خداوند به برکت ظهور امام زمان‏علیه السلام آنها را زنده خواهد کرد و بار دیگر به دنیا رجعت نموده و در رکاب حضرت مهدی‏علیه السلام قرار خواهند گرفت. برخی با نام و نشان از زنده شدنشان خبر داده شده و برخی دیگر فقط از آمدنشان سخن به میان آمده است.
در منابع معتبر اسلامی نام سیزده زن یاد می‏شود که به هنگام ظهور قائم آل محمدعلیهم السلام زنده خواهند شد و در لشکر امام زمان‏علیه السلام به مداوای مجروحان جنگی و سرپرستی بیماران خواهند پرداخت. [1] .
____________
.دلائل الامه طبری ص314

به نام خدا
سلام
آیا رجعت عمومی و همگانی است؟
در پاسخ به این پرسش باید گفت: آنچه از روایات اهل بیت‏علیهم السلام استفاده می‏شود این است که:
1 - رجعت همانند معاد عمومی و همگانی نیست، بلکه مخصوص کسانی است که ایمان محض و خالص یا کفر محض و خالص دارند.
امام صادق‏علیه السلام فرمود: «إنّ الرجعة لیست بعامّة وهی خاصّة لا یرجع إلّا من محض الإیمان محضاً أو محض الشرک محضاً» ؛ [1] «رجعت عمومی نیست بلکه جنبه خصوصی دارد. تنها گروهی بازگشت می‏کنند که ایمان خالص یا شرک خالص دارند.»
2 - روایاتی که اشاره به بازگشت افراد به طور خصوص دارد.
از امام صادق‏علیه السلام نقل شده که فرمود: «نخستین کسی که زمین برای او شکافته می‏شود و به زمین باز می‏گردد، حسین بن علی‏علیهما السلام است». [2] .
و نیز از حضرت نقل شده که فرمود: «نخستین کسی که به دنیا رجعت می‏کند حسین بن علی‏علیهما السلام است، او به قدری حکومت می‏کند که از کثرت سنّ، ابروهایش روی دیدگانش می‏ریزد». [3] .

____________
1.بحار الانوار ج53ص39
2.الزام الناصب ج2ص36
3.بحار الانوار ج 53ص45

به نام خدا
سلام
آیا قرآن مخالف قول به رجعت است؟
دهلوی می‏گوید: مطابق برخی از آیات، رجعت انسان به این دنیا امکان‏پذیر نیست زیرا خداوند متعال درخواست کسانی را که تقاضای رجوع به دنیا را نموده‏اند ردّ کرده است آنجا که می‏فرماید:... قالَ رَبِّ ارْجِعُونِ - لَعَلِّی أَعْمَلُ صالِحاً فِیما تَرَکْتُ کَلّا إِنَّها کَلِمَةٌ هُوَ قآئِلُها وَمِنْ وَرآئِهِمْ بَرْزَخٌ إِلی یَوْمِ یُبْعَثُونَ؛ [1] «می‏گوید: پروردگار من! مرا باز گردانید. شاید در آنچه ترک کردم [و کوتاهی کردم] عمل صالحی انجام دهم. [ولی به او می‏گویند:] چنین نیست! این سخنی است که او به زبان می‏گوید [و اگر باز گردد، کارش همچون گذشته است] ، و پشت سر آنان برزخی است تا روزی که برانگیخته شوند.»
پاسخ:
1 - مورد بحث، رجعت گروهی خاص از مؤمنین و فاسقین است در حالی که آیه عموم و اطلاق دارد، لذا می‏توان اطلاق آن را به اخبار متواتر رجعت برخی از افراد، تقیید زد.
2 - ظهور آیه در تقاضای رجوع به دنیا قبل از مرگ و هنگام دیدن ملک الموت است نه بعد از مرگ، و مورد رجعت بعد از مرگ است.
3 - آیه ظهور در عدم تحقق رجعت به دنیا با طلب کافر دارد، و منافات ندارد که با امت‏های پیشین چنین اتّفاقی افتاده است.
4 - آیات بسیاری نص در تحقق رجعت در این دنیا دارد، و لذا بر فرض ظهور آیه مورد نظر در عدم رجوع باید ظهور آن را تأویل نمود، زیرا نصّ مقدّم بر ظاهر است.

5 - آیه اخصّ از مدّعی است، زیرا مربوط به درخواست رجعت از طرف کفّار است، در حالی که مورد بحث اعم است...

به نام خدا
سلام


آیا قول به رجعت مستلزم تناسخ باطل است؟
برخی می‏گویند: رجعت همان تناسخی است که در علم کلام به اتّفاق آراء بطلان آن به اثبات رسیده است، زیرا با رجعت، روح انسان به بدن باز می‏گردد.
پاسخ: این اشکال ناشی از سوء برداشت و عدم فهم دقیق معنای تناسخ است. تناسخ به معنای انتقال روح است در این دنیا از بدنی به بدن دیگر که مباین با بدن اول است و این عمل تا پایان عمر دنیا ادامه پیدا کند. در حالی که مورد رجعت در عصر و زمان خاصّی است که در مورد برخی از اموات اتّفاق خواهد افتاد و در آن وقت روح آنها به جسمشان منتقل خواهد شد، آن گونه که در قیامت خواهد بود