تبیان، دستیار زندگی

شرح حدیثی از حضرت امام محمد باقر علیه‌السّلام توسط حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای در جلسه درس خارج فقه ِ «عَنْ أَبُو جَعْفَرٍ ع یَا صَالِحُ اتَّبِعْ مَنْ یُبْكِیكَ وَ هُوَ لَكَ نَاصِحٌ وَ لَا تَتَّبِعْ مَنْ یُضْحِكُكَ وَ هُوَ لَكَ غَاشٌّ وَ سَتَرِدُونَ عَلَى اللَّهِ جَمِیعاً فَتَعْلَمُون» كافى، ج 2، ص 683 فى الكافى و التّهذیب، عن الباقر (علیه‌السّلام): [حضرت امام محمدباقر علیه‌السلام فرمودند:] «اتّبع من یبكیك و هو لك ناصح»؛ [از] آن كسى كه حرفهائى به تو میزند كه آنقدر تلخ است كه تو را به گریه مى‌آورد، اما خیرخواه توست؛ حرف او را قبول كن. «اتّبع» یعنى حرف او را گوش كن، بپذیر؛ [اگرچه] تلخ است، لیكن به نفع توست. «و لا تتّبع من یضحكك و هو لك غاش»؛ ولى گوش نكن، پیروى نكن از حرف آن كسى كه حرفهاى شیرینى میزند كه خوشت مى‌آید و لبهاى تو را به تبسم باز میكند، اما «و هو لك غاش»؛ فریبگر است، غش میكند با تو، خیرخواهى ندارد، از روى بددلى و بدخواهى است، [ولی] حرفى میزند كه تو خوشت بیاید؛ از این شخص پرهیز كن. «و ستردّون الى اللَّه جمیعا فتعلمون»؛ وقتى پیش خداى متعال رفتید، آنگاه حقایق دلهاى یكدیگر را آنجا خواهید فهمید.

شرح حدیثی از حضرت امام جعفرصادق علیه‌السلام توسط حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای در جلسه درس خارج فقه ِ «‫عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ الْمُؤْمِنُونَ خَدَمٌ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ قُیل وَ كَیْفَ یَكُونُونَ خَدَماً بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ قَالَ یُفِیدُ بَعْضُهُمْ بَعْضاً...» كافى، ج 2، ص 167 فى الكافى، عن الصّادق (علیه‌السّلام): «المؤمنون خدم بعضهم لبعض»؛ حضرت امام صادق علیه‌السلام فرمودند: مؤمنین، خدمتگاران یكدیگرند. خدم، جمع خادم است؛ یعنى خدمتگاران. در فارسى، ما براى كلمه‌ى خدم میگوئیم خدمتگار؛ كه محترمانه‌اش كلمه‌ى «خدمتگار» است، و غیرمحترمانه‌اش كلمه‌ى «نوكر» است، نه خدمتگزار. تعبیر خدمتگزار، یك تعبیر دیگرى است و در فارسى یك معناى عرفىِ دیگرى دارد، كه متفاوت است با معناى خدمتگار. خدم، جمع خادم است. خادم به همان معناى خدمتگار است. میگوید: مؤمنین خدمتگارهاى همدیگرند. [خب مستمعین]، تعجب كردند: چطور؟ همه خدمتگار همدیگر هستند؟ یا به تعبیر عرفى‌تر، همه نوكر همند؟ «قیل و كیف یكونون خدما بعضهم لبعض»؛ چه جور میشود كه بعضى، بعضى دیگر را خدمتگار باشند؟ یعنى مثلاً بروند خانه‌هاى همدیگر، خدمتگارى كنند؟ فرمود: «یفید بعضهم بعضا»؛ [یعنی] به هم فایده برسانند. پس فایده رساندن مؤمنین به یكدیگر، خدمتگارى به آنهاست؛ [و در آن] منّتى وجود ندارد؛ نكته این است. اگر چنانچه ما به هم خدمتى كردیم و به یكدیگر فایده‌اى رساندیم، چه در عرضِ هم باشیم - مثل ما مردم معمولى كوچه و بازار كه به حسب شأن اجتماعى، در عرض یكدیگر قرار داریم - چه آن كسى كه به حسب موقعیت اجتماعى، شأن بالاترى دارد؛ مثلاً رئیس یك تشكیلاتى است، دیگر نباید سر یكدیگر منّتى داشته باشیم. به نظر ما نكته‌ى این حدیث، تنها این نیست كه افراد باید به هم نفع برسانند؛ بلكه این هم هست كه این نفع رساندن موجب منّت نباشد، تا این خدمتى را كه میكنند، با منّت گذاشتن باطل نكنند.