. به طور عمده نیز صرفاً به ضروری بودن و مناسب بودن این مواد توجه می شود و به اینکه این مواد چه نقشی در بدن ایفا می کنند...
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به اختلالات ناشی از کمبودهای این مواد مغذی هستند، رژیم غذایی تا چه حد از نیاز روزانه فرد را به این مواد مغذی می تواند تأمین کند و یا اصلاً منابع غذایی تأمین کننده این مواد مغذی کدام ها هستند، توجه در خوری نمی شود. گاه این مسئله تا حدی فرا می رود که به باور عموم، تنها اشکال دارویی و مکملی ویتامین ها و مواد معدنی منابع اصلی تأمین کننده این نیازهای بدن به شمار می روند. اینجاست که به لحاظ ضروری بودن این مواد مغذی و ناآگاهی از عوارض مصرف بی رویه این مواد، افراد به مصرف خودسرانه انواع مکمل ها مبادرت می ورزند. اما نباید در این میان این مسئله را فراموش کرد که تبلیغات شرکت های تولید کننده این مواد نیز مزید بر علت می شوند و مصرف این مواد را افزایش می دهند.
آیا هیچ گاه به این مسئله توجه می شود که با رعایت یک الگوی تغذیه ای مناسب، متعادل و متنوع می توان نیازهای بدنی را در شرایط عادی به این مواد مرتفع کرد؟ آنچه مسلم است عموماً در این میان هدف از غذا خوردن صرفاً سیری شکم و تأمین انرژی تلقی می شود و هیچگاه به ابعاد مختلف تأثیرات غذا خوردن بر شرایط روحی و روانی و تأمین نیاز های تغذیه ای بدن توجه درخوری نمی شود. به عبارتی دیگر هنگامی که از ویتامین ها و مواد معدنی صحبت به میان می آید، در ذهن اغلب مردم گونه های دارویی این مواد تداعی می شود!
غذا خوردن یعنی رفع گرسنگی سلولی
حال باید به این نکته توجه داشت که هدف از غذا خوردن صرفاً رفع گرسنگی نیست. غذا خوردن علاوه بر این که نیاز های بدن به مواد مغذی را مرتفع می سازد یا به عبارتی دیگر سیری در سطح سلولی را ایجاد می کند، نیاز های روحی و روانی انسان را نیز برطرف می کند. از این رو افرادی که وقت زیادی به صرف غذا اختصاص نمی دهند عموماً مبتلا به استرس و اختلالات گوارش هستند. علاوه بر این باید توجه داشت که بدن انسان به قدری پیچیده است که نمی توان عملکرد صحیح آن را تنها مرهون چند ماده مغذی شناخته شده دانست. به طور یقین موادی در قالب غذای مصرفی به بدن می رسند که به رغم تأثیرات شگرفی که به همراه دارند، در مرکز توجه عموم قرار ندارند. فلاوونوئیدها (Flavonoids)، کاروتنوئیدها (Carotenoids) و آنتوسیانین ها (Anthocyanins) از جمله موادی هستند که اگر نخواهیم بگوییم بسیار حیاتی تر از مواد ویتامینی و معدنی هستند، ارزش کمتری نسبت به آنها ندارند. مسئله اینجاست که این مواد تنها از طریق مصرف مواد غذایی طبیعی به بدن می رسند.
تحقیقات زیادی در خصوص این ترکیبات گیاهی انجام شده و تأثیر آنها در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری های مزمن مانند سرطان و بیماری های قلبی و عروقی کاملاً به اثبات رسیده است. این مواد شیمیایی گیاهی در سم زدایی داروها، سموم، مواد سرطان زا (Carcinogens) و جهش زا (Mutagens) نقش به سزایی دارند. تأثیرات حیاتی ترکیبات فیتوکمیکالی از طریق چند مکانیسم تکمیلی در بدن از قبیل خنثی سازی رادیکال های آزاد، مهار آنزیم هایی که که مواد سرطان زا را فعال می کنند و همچنین الغا و فعال سازی آنزیم هایی که در سم زدایی مواد سرطان زا نقش دارند ایجاد می شود. از طریق همین مکانیسم های مهارسازی، خاصیت ضد سرطانی این ترکیبات بر جای گذاشته می شود که البته این موارد ذکرشده تنها بخشی از تأثیرات این مواد به شمار می روند. طی متابولیسم مواد مغذی در داخل سلول علاوه بر تولید ترکیبات مورد نیاز و انرژی، ترکیبات ناخواسته ای به نام رادیکال های آزاد نیز تولید می شوند که به دلیل واکنش پذیری بالای آنها برای دریافت الکترون و رسیدن به یک سطح پایدار، ترکیبات زیستی حیاتی بدن به عنوان تأمین کننده این کسری الکترون در معرض خطر قرار می گیرند.
افزایش سطح رادیکال های آزاد در بدن و تأثیر تخریبی این مواد بر ترکیبات زیستی بدن خطر ابتلا به بسیاری از سرطان ها را افزایش می دهد. وجود ترکیبات فیتوکمیکالی در بدن باعث می شود که رادیکال های آزاد این ترکیبات را برای رسیدن به حالت پایدار خود انتخاب کرده و به این ترتیب مولکول های زیستی مورد تخریب اکسیدانی قرار نگیرند. نکته ای که در این میان حائز اهمیت است، توانایی فعالیت ترکیبات فیتوکمیکالی در دو فاز چربی و آبی است. این قابلیت باعث می شود تمامی انواع رادیکال های آزاد، اعم از محلول در چربی و محلول در آب، خنثی شوند. این در حالی است که ویتامین هایی که خاصیت آنتی اکسیدانی دارند، بسته به محلول در چربی یا آب بودنشان، طیف خاصی از رادیکال های آزاد را می توانند خنثی کنند. به عنوان مثال ویتامین C تنها قادر است رادیکال های آزاد موجود در فاز آبی را خنثی کند و ویتامین A نیز بالعکس رادیکال های آزاد موجود در فاز چربی را خنثی می کند. از این رو قابلیت این ترکیبات در پیشگیری از بروز سرطان به مراتب بالا تر از دیگر آنتی اکسیدان ها است.
به طور کلی فیتوکمیکال ها از دستیابی ترکیبات سرطان زا به بافت هدف نیز از طریق چندین ساز و کار مختلف و یا ترکیبی از آنها، جلوگیری به عمل می آورند. از جمله این ساز و کارها می توان به تحریک فعالیت آنزیم های دخیل در سم زدایی مواد سرطان زا، مهار و غیرفعال سازی مواد سرطان زایی که از واکنش پذیری بالایی برخوردارند و همچنین مهار وقایع سلولی که برای پیشرفت بدخیمی ها مورد نیاز هستند اشاره کرد. علاوه بر منافع یاد شده، چیزی که این ترکیبات را از نظر درمانی بسیار با ارزش می سازد، تأثیری است که این مواد بر انعطاف پذیری جداره عروق دارند. ترکیبات فلاوونوئیدی از طرفی به واسطه دارا بودن خاصیت آنتی اکسیدانی از اکسید شدن کلسترول بد یعنی LDL در جداره عروق جلو گیری کرده و از طرفی دیگر با کاهش سنتز کلسترول و جذب آن و تأثیری که بر سطح فشار خون و مکانیسم های انعقادی خون دارند، از بروز بسیاری از بیماری های قلبی و عروقی و تصلب شرایین جلوگیری کرده و سلامت سیستم قلبی و عروقی را تضمین می کند.
جو؛ منبع خوب تركیبات آنتی اكسیدان
یکی از مواد غذایی که از منابع خوب این نوع ترکیبات به شمار می رود، جو است. جو گیاهی است علفی و یك ساله كه ارتفاع آن بسته به انواع مختلف تا یك متر می رسد. برگ های آن متناوب و باریك و دراز و به رنگ سبز تیره است و از نظر كاشت به دو دسته جو بهاره و جو پائیزه تقسیم می شود. جو بهاره در بهار كشت می شود و احتیاج به سرمای زمستان ندارد و قبل از زمستان دانه می دهد. در حالی كه جو پائیزه در پائیز كشت می شود و محتاج سرمای زمستان است.
ماده غذایی مقدار در هر 100 گرم
آب 11 گرم
پروتئین 8 گرم
مواد نشاسته ای 78 گرم
كلسیم 16 میلی گرم
فسفر 189 میلی گرم
آهن 2 میلی گرم
سدیم 3 میلی گرم
پتاسیم 160 میلی گرم
ویتامین B1 0/12 میلی گرم
ویتامین B2 0/05 میلی گرم
ویتامین B3 3 میلی گرم
ویتامین های گروه B موجود در جو به دلیل اینکه محلول در آب هستند، طی مراحل تولید ماء الشعیر به راحتی وارد فاز آبی این محصول می شوند. با توجه به اینکه این گروه از ویتامین ها در سنتز میانجی های عصبی نقش عمده ای دارند، از جایگاه ویژه ای در کفایت نقل و انتقالات عصبی برخوردارند. از این رو باعث رفع استرس و بسیاری از اختلالات عصبی می شوند. از سویی دیگر چون این ویتامین ها در متابولیسم مواد مغذی نیز دخیل هستند، مصرف آن در افرادی که مبتلا به کاهش اشتها هستند، توصیه می شود. علاوه بر این به دلیل اینکه این محصول غذایی از منابع خوب ترکیبات فلاوونوئیدی، کاروتنوئیدی و آنتوسیانینی است، مصرف آن به دلایلی که در بالا آورده شد، در بهبود عملکرد عروق خون رسان و عملکرد قلب، کاهش احتمال ابتلا به پر فشاری خون، سلامت کلیه ها، محافظت از بدن در برابر بروز سرطان، سکته های قلبی و مغذی و ... بسیار مؤثر است. از دیر باز از این ماده برای درمان سل، زخم های ریوی، بیماری های ریوی، تنگی نفس و سردرد استفاده می شده است.
به خاطر داشته باشید این ماده به دلیل اینکه باعث افزایش اشتها می شود، می تواند باعث بروز اضافه وزن در فرد شود. از این روست که به افراد مبتلا به لاغری مفرط مصرف این ماده توصیه می شود. مصرف ماء الشعیر با توجه به اینکه باعث افزایش استقامت می شود، بسیار به ورزشکاران توصیه می شود. افرادی که دارای خشکی مزاج هستند نیز می توانند از این ماده بسیار بهره بگیرند. از ماءالشعیر برای درمان نقرس نیز استفاده می شود.
