تبیان، دستیار زندگی

یک کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی با بیان این که پیشینه ضرب المثل های کردی به زندگی مردم این قومیت در مناطق مختلف برمی گردد می گوید: بیانگر نوع تفکر و بینش مردم نسبت به یک موضوع خاص است.«فرامرز نورمحمدزاده» با اشاره به این که ضرب المثل ها آیینه روزگار است، تصریح می کند: هر ضرب المثل می تواند منشایی داشته و حاصل گفتار، کردار، خاطره و حادثه تلخ زندگی مردم آن منطقه باشد.

وی با اشاره به این که از طریق ضرب المثل می توان به زوایای پنهانی روح یک قوم پی برد، بیان می کند: ضرب المثل ها می تواند بازتاب فرهنگ و رفتار مردم یک منطقه نیز باشد.وی ادامه می دهد: نمی توان به طور دقیق پیشینه یک ضرب المثل را مشخص کرد اما می توان گفت که ضرب المثل ها به دلیل کثرت تکرار به عنوان آیینه رفتار یک قوم درآمده است.«نورمحمدزاده» ضرب المثل را تاریخ، فرهنگ و حکایت های زندگی یک قوم می داند و عنوان می کند: در قالب یک ضرب المثل می توان تاریخ یک قوم را بررسی کرد که این قوم در طول تاریخ گذشته مورد هجوم چه اقوامی قرار گرفته و چه فرهنگ و آیینی داشته که اکنون از بین رفته است.

وی واکاوی پیشینه و مشخص کردن ریشه تاریخی ضرب المثل را به دلیل شفاهی بودن آن کار دشواری می داند و می افزاید: امروزه به دلیل گستردگی فناوری اطلاعات و ارتباطات، جوانان از ضرب المثل ها استقبال کمتری می کنند به گونه ای که رفته رفته شاهد فراموشی آن خواهیم بود.وی بیان می کند: پژوهشگران و فرهیختگان موظف هستند با مراجعه به افراد پیشکسوت در دورترین مناطق ضرب المثل های بکر را جمع آوری و ثبت کنند.وی که حدود هزار و 200 ضرب المثل کرمانجی را در دوره 10 ساله از مناطق مرزنشین و دور دست روستایی از شیروان جمع آوری کرده است، اظهار می دارد: در این زمینه در استان خیلی کم کار شده است و مردم نیز چندان به فرهنگ شنیداری اهمیت نمی دهند. البته گاهی اوقات تنها در برنامه ای از رادیو به مدت نیم ساعت به این مقوله پرداخته می شود.وی تصریح می کند: هر از گاهی مطالبی در این زمینه در مطبوعات به چاپ می رسد که بازتاب چندانی هم ندارد، به طوری که اگر از جوان های امروزی ضرب المثلی کردی را مطالبه کنیم نمی توانند آن را ارائه دهند.«نورمحمدزاده» با بیان این که نهاد رسمی برای فعالیت در این زمینه وجود ندارد می گوید: آموزش و پرورش سرفصل هایی را برای پژوهش مشخص می کند و چنین تحقیق هایی در این سازمان ها جایگاهی ندارد.

وی اضافه می کند: چه بهتر است که برای جلوگیری از تهاجم فرهنگی با پرداختن به این مقوله فرهنگ اصیل خود را حفظ کنیم.وی ادامه می دهد: اختصاص برنامه ای در سیمای استان به اقوام مختلف و پرداختن به فرهنگ آن ها در حفظ فرهنگ بسیار مؤثر است.وی با اشاره به این که هر ضرب المثل یک کاربرد، خاستگاه و پیشینه تاریخی دارد و از طریق آن می توان پیام خاصی را ارائه کرد اظهار می دارد: اشتراک های فراوانی بین ضرب المثل های کردی و فارسی وجود دارد و دلیل این که هر قومی به زبان خود ضرب المثل دارد، به سبب ماندگاری و انتقال سریع پیام موجود در آن بوده است چرا که زبان خصلتی پویا، خلاق و رو به تکامل دارد.

یکی دیگر از کارشناسان ارشد زبان و ادبیات فارسی با بیان این که در بین هر ملتی فرهنگ عامه از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار است می گوید: برای آشنایی با افکار زلال و اندیشه های مردم نیازمند جست و جوی بیشتر درباره فرهنگ مردم هستیم که ضرب المثل از این قاعده مستثنا نیست و از طریق آن می توان با قسمتی از فرهنگ این مردم آشنا شد.«کلثومه خوشخو»، مثل را جزو فرهنگ شفاهی یک ملت که از گذشتگان ، نسل به نسل به ما منتقل شده است می داند و اظهار می دارد: اگر در زندگی روزمره خویش کمی دقیق شویم متوجه خواهیم شد که مثل ها بیشتر از آن چه فکر کنیم در زندگی ما نقش دارد چرا که هر جا نتوانیم به صراحت سخن بگوییم این جملات کوتاه به یاری ما می آید.وی به گسترش رسانه ها و روی آوردن مردم به وسائل ارتباط جمعی اشاره و تصریح می کند: آن چه فرهنگ دوستان این مرزوبوم را نگران کرده، غریبی و فراموشی فرهنگ بومی است.وی اضافه می کند: اگر همتی انجام بگیرد می توان از رسانه های امروز برای گسترش و عمق بخشیدن و فراگیری فرهنگ عامه بهره گرفت.«خوشخو» با اشاره به فراز و فرود زندگی کردها و هم نشینی آنان با طبیعت می گوید: کردها بیشتر از محیط اطراف و زندگی کوچ نشینی الهام گرفته اند که این موضوع در مثل هایشان به خوبی نمود یافته است.

وی اضافه می کند: آن ها برای القای یک مفهوم نیاز به فلسفه بافی ها و مقدمه چینی طولانی نداشته اند و با نگاه به اطرافشان مثلی متأثر از محیط می آورند.وی با بیان این که در ضرب المثل های کردی واژه های آب، درخت، جنگل، کوه و انواع حیوانات به وفور دیده می شود اظهار می دارد: بار معنایی ضرب المثل ها پند و حکمت است که توسط پیران سالخورده که سرد و گرم روزگار را چشیده اند ساخته شده است.وی بیان می کند: باور دینی هم چون اعتقاد به قضا و قدر و روز قیامت در ضرب المثل های کردی بسیار قوی است.وی می گوید: ادبیات هر قومی بیانگر احساس، فرهنگ، آداب و رسوم و نماینده تفکر آن ملت است و اگر ملتی دارای ادبیات باشد می تواند در برابر هجوم فرهنگ های بیگانه ایستادگی کند، پس لازم است تا با جمع آوری ضرب المثل ها به عنوان بخشی از ادبیات در حفظ این گنجینه گران بها بکوشیم.

یکی دیگر از کارشناسان زبان و ادبیات فارسی با بیان این که اندیشه و باورهای هر ملتی در قالب های گوناگونی نمود پیدا می کند که ضرب المثل نمونه ای از آن است، اظهار می دارد: ضرب المثل ها که در طول تاریخ شکل گرفته است یادگاران غم، شادی، امید و آرزو، پند و حکمت های گذشتگان و چراغ راه مردمان امروز هستند.«اسماعیل حسین پور» اضافه می کند: در خراسان شمالی به دلیل قومیت های مختلف شاید بیش از هر جای ایران شاهد رویش این سروده ها هستیم.وی ادامه می دهد: در میان ضرب المثل های موجود امید و دغدغه های مردمی موج می زند که توانسته اند با گذشت سال ها این جملات زیبا و اثرگذار نانوشته را حفظ کنند و به نسل آینده برسانند.

«حسین پور» با اشاره به این که در بین کردهای خراسان ضرب المثل های پر مغزی وجود دارد که آیینه باور های این مردم است تصریح می کند: امروز گسترش رسانه های فراگیر و روی آوردن مردم به این رسانه ها، دغدغه فراموشی فرهنگ بومی استان را بیشتر می کند.وی بیان می کند: با بهره گیری از این رسانه ها و دیگر ابزار اطلاع رسانی می توان بیش از هر زمانی نسبت به جمع آوری و تدوین ضرب المثل ها اقدام کرد.