گرفتگی عضلانی زمانی روی می دهد كه عضله دچار اسپاسم شده و در آن حالت باقی بماند. این حالت توسط هر عاملی كه در انقباض یا ارتجاع عضله دخالت دارد رخ می دهد.
مغز از طریق اعصاب ، پیام هایی به عضلات می فرستد ، وقتی سیگنالها از اعصاب به عضلات می رسند یك سری فرایند مرتبط به حركت مواد معدنی در داخل و خارج عضله ، منجر به انقباض عضله می شود.
جریان الكتریكی به علت تفاوت غلظت مواد معدنی در دو طرف غشاء سلول برقرار می شود.در بدن انسان هر ماده معدنی ، یك یا دو بار الكتریكی دارد.جمع جبری باز مواد معدنی باید در داخل و خارج سلولها برابر باشد.اگر هر گونه تفاوتی موجود باشد ، جریان الكتریكی در طول عضله برقرار می گردد.سدیم و كلسیم در ابتدا در خارج سلولهای عضلاتی قرار دارند و پتاسیم در داخل این سلولها است.
هنگامی كه پیام از مغز به عضله می رسد، كلسیم به داخل سلولهای عضلانی و پتاسیم به خارج از آنها حركت می كند.
این عمل منجر به یك فعالیت الكتریكی در طول عضله می شود كه موجب انقباض عضله نیز می گردد.سپس هنگامی كه بارهای الكتریكی نسبت به هم متعادل شوند از عضله رفع انقباض می شود.برای عمل طبیعی انقباض و ارتجاع عضلات نیاز به مقادیر كافی چربی و قند و اكسیژن است تا این مواد را تجزیه كنند. همچنین به غلظت كافی مواد معدنی سلولی هم نیاز است.
بدون در نظر گرفتن عامل ایجاد كننده ، درمان گرفتگی ها یكسان است.چنین عضله ای را باید توسط یك دست كشیده و به طور متناوب با دست دیگر آن را ماساژ داد.
برای مثال:
در گرفتگی عضله ساق پا باید قسمت قدامی پا را با یك دست به طرف بالا كشید و هر چند ثانیه عضله ماهیچه ساق را فشرد.
گرچه درمان گرفتگی به علت آن مربوط نیست ولی پیشگیری از گرفتگی به علت آنها مربوط است. طول مدت گرفتگی می تواند در ردیابی علت آن كمك كننده باشد.
گرفتگی عضلانی در هنگام شروع ورزش
این مشكل معمولاً مربوط به عدم تعادل مواد معدنی است مثلا:
كاهش یا افزایش كلسیم ، سدیم و یا پتاسیم مقادیر غیر طبیعی این مواد در خون منجر به انقباض عضله و جلوگیری از بازگشت آن به حالت اول است.
برای تشخیص مقادیر غیر طبیعی این مواد آزمایش خون انجام می گیرد. گرفتگی هایی كه به هنگام شروع ورزش رخ می دهد ، می تواند به علت كم كاری تیروئید یا عدم توانایی عضله جهت تجزیه قند باشد. آزمایش آدرنالین خون برای بررسی عملكرد تیروئید انجام می شود. همچنین به منظور اطلاع از عملكرد عضله می توان از بیوپسی عضله استفاده نمود.
مقادیر غیر طبیعی مواد معدنی معمولاً نشانه نوعی بیماری در بدن است.مقدار كم پتاسیم می تواند به علت استفراغ ، مصرف مدرهای استروئید و شیرین بیان ، اسهال یا بیماریهایی كه بر جذب و نگهداری پتاسیم موثرند ، باشد.در صورت تشخیص كمبود منیزیوم ، حتماً باید یك بررسی كامل درباره علت این نقصان انجام داد. مقدار كم یا زیاد كلسیم در خون هیچگاه نمی باشد.
در صورت وجود كلسیم غیر طبیعی در بدن باید به بیماریهای روده ، كلیه یا غدد پاراتیروئید شك كرد.همچنین با مصرف بیش از حد ویتامین D نیز مقادیر غیر طبیعی كلسیم مشاهده می شود.
مقدار كم نمك ( سدیم ) در خون از علل نادر گرفتگی عضلانی است.برنامه غذایی روزانه حاوی مقدار نمك كافی است و احتمال كمی وجود دارد كه فرد دچار فقر سدیم شود.
به عنوان مثال: در صورت ورزش شدید برای چندین ساعت در هوای گرم بدن به 3000 میلی گرم نمك احتیاج دارد. اگر فردی در هنگام مصرف غذا از اضافه كردن نمك خودداری كند و غذای او نیز بی نمك باشد. با این وجود میزان نمك دریافتی وی 3000 میلی گرم در روز می باشد.
گرفتگی های عضلانی در ابتدای فعالیت عضلانی
دلیل مهم در این حالت ناكافی بودن جریان خون در عضله می باشد.در هنگام استراحت ، قطر شریانها برای رساندن خون كافی به عضلات مناسب است.در جریان ورزش عضلات به مقدار بیشتری خون پراكسیژن نیاز دارند. اگر قطر شریانها برای رساندن این مقدار خون به حد كافی نباشد ، عضله به علت كمبود اكسیژن دچار گرفتگی می شود.
گرفتگی های عضلانی پس از فعالیت شدید ورزشی
از دست دادن آب بدن مهمترین عامل چنین گرفتگی هایی است.در فعالیت طولانی مدت ، در هوای گرم مقدار زیادی مایعات از بدن دفع می شود.در این حالت حجم خون كاهش یافته و مقدار كافی خون برای رساندن اكسیژن به كلیه عضلات در حال ورزش وجود ندارد.در نتیجه عضلات در حال فعالیت ، خون كافی دریافت كرده و به سمت اسپاسم پیش می روند.
با نوشیدن آب قبل از فعالیت و هر 15 دقیقه یك بار در حین فعالیت می توان از بروز چنین گرفتگی هایی پیشگیری نمود.
گرفتگی های عضلانی در هنگام خواب
گرفتگی عضلانی در هنگام خواب ، معمولاً به علت فشردگی یك عصب یا رفلكس خاص عضلانی – تلزونی بوجود می آید.اگر در هنگام خواب فرد غلت بزند، ممكن است كه عصبی تحت فشار قرار گیرد، در این هنگام یك پیام از محل فشردگی آغاز و به عضله مربوط به آن امتداد می یابد. در این هنگام عضله درست شبیه به هنگامی كه پیام از مغز به سوی آن بیاید منقبض می شود.علت دوم این حالت ، تشدید یك رفلكس طبیعی در بدن است.در هنگام غلت زدن در خواب ، عضلات منقبض می شوند. این عمل باعث كشیدگی تاندونهای متصل به عضله می شود.در تاندونها ، گیرنده هایی وجود دارند كه در هنگام كشیدگی ، پیام هایی به نخاع ارسال می نمایند.در این هنگام یك پیام به عضله رفته و باعث انقباض آن می شود.در این حالت فرد احساس گرفتگی دردناك می نماید. با كشش دادن به عضلاتی كه معمولاً دچار گرفتگی می شوند، پیش از خواب ، می توان از بروز این حالت جلوگیری كرد.
بطور خلاصه: علل گرفتگی عضلانی
- سیگنالهای غیر طبیعی در اعصاب
- غلظت غیر طبیعی مواد معدنی در داخل یا خارج سلولها
- عرضه ناكافی اكسیژن
- منبع ناكافی اكسیژن
- صدمه به سلولهای عضلانی
- مقادیر غیر طبیعی هورمونها یا آنزیم هایی كه در انقباض عضله دخالت دارند
