تبیان، دستیار زندگی

 

بار‌ دیگر، ‌سینمایی‌ كه‌ دوست ‌داشتم
هیچ عجیب نیست كه ما دوستداران همیشگی خانه و خانواده و روابط خانوادگی، جلودار فیلم‌های خانوادگی باشیم، اما متاسفانه در سال‌های اخیر خیلی كه هنر كرده باشیم، در رسانه‌های صوتی و تصویری و مكتوبمان، در كنار انواع و اقسام موضوعات دیگر، نیم نگاهی هم به این موضوع انداخته‌ایم.آدم‌های كم‌طاقتی هستیم و برنامه‌ریزی‌های بلندمدت و اقدامات زیربنایی و فرهنگ‌سازی‌هایمان معمولا از حد گفتن فراتر نمی‌رود از این رو سینما هم كه جای تفریح است و نه جای فرهنگ‌سازی! حالا چه باید كرد؟

سینمای ازدواج‌پسند
جای خالی ظرافت‌های سینمایی در سینمای ما البته همیشه حسرتی بوده كه آه و دریغ ما را درآورده است.
فیلم‌هایی كه روابط خانوادگی را ریز و موشكافانه و البته صادقانه چنان وارسی می‌كند كه كمرنگ شدن تصویر و تاثیرش در ذهن، زمان می‌برد. هنوز بعد از مدت‌ها رها شدن از فضای فیلم‌هایی چون كریمر علیه كریمر، revolutionary road و مرا بخاطر بسپار برایمان ممكن نیست، اما در نمونه‌های داخلی هر چه به حافظه رجوع می‌كنیم خاطرمان جز چند نمونه از فیلم‌های مهرجویی فراتر نمی‌رود.
هادی مقدم‌دوست، فیلمنامه‌نویس «بی‌پولی» و دستیار حمید نعمت‌الله در «بوتیك» كه سابقه قابل‌قبولی در پرداخت این نوع روابط در سینمای ما دارد دلایل جالبی برای این اتفاق عنوان می‌كند. مقدم دوست می‌گوید: «شاید پاسخ من در این مورد كمی طنزآمیز باشد، اما گرایش سینمای ما به استفاده از بازیگرهای جوان، ما را مجاب می‌كند طرح قصه را طوری در نظر بگیریم كه شخصیت‌های داستان نهایتا تا مرحله ازدواج پیش بروند. همیشه مسائل و سدهای رسیدن به این هدف كمتر دیده شده كه در داستان فراتر برود و به روابط خانوادگی نیز بپردازد.
دلیل دوم جوان بودن دست‌اندركاران و فیلمنامه‌نویسان سینمای ماست. قاعده بر این است كه نویسنده‌ها آنچه را كه درك كرده و تجربه كرده‌اند می‌نویسند و به دلیل سن و سال چون از تجربه داشتن فرزند یا همسر و دغدغه‌های مربوط به آن دور بوده‌اند در نتیجه به فكر تصویر كردن آن هم نمی‌افتند.»
البته مقدم‌دوست نظر ما را درباره فقدان فیلم‌هایی از این دست در سینمای داخلی رد می‌كند. او معتقد است ما فیلم‌های خانوادگی داشته‌ایم، اما تعدادشان نسبت به دیگر ژانرها كمتر بوده برای اثبات ادعایش هم فیلم‌هایی چون سارا، هامون و بگذار زندگی كنم را مثال می‌زند.

برای فیلم‌هایی كه نداریم
 سهیل رضایی، روان‌شناس و مشاور فیلمنامه، یكی از دلایل توجه به شبكه‌های خارجی را بهره بردن از خلأ پرداختن به روابط خانوادگی در سینما و رسانه می‌داند. او می‌گوید: «طبق یك تقسیم‌بندی پنهان كه كسی هم نقشی در آن نداشته حوزه خانواده به تلویزیون و حوزه اجتماع به سینما سپرده شد. بنابراین در سینما موضوعات خانوادگی نمی‌بینیم. البته در تلویزیون هم موضوعات خانوادگی دست مایه‌ای برای پرداختن به موضوعات اجتماعی شده‌اند. مخالفت‌ها در پرداخت صریح و مستقیم به برخی مسائل ازجمله دلایلی هستند كه ترجیح نویسنده را به انجام چنین ریسكی كاهش می‌دهد».
البته ما هم دلمان برای صحنه‌هایی از فیلم‌های مهرجویی و مرحوم علی حاتمی تنگ شده است. مثل نگرانی مادر برای پیوند دادن فرزندان از هم گسیخته خانواده در اثر ماندگار علی حاتمی، «مادر». كاش دست كم در این مورد به جای مثال آوردن از نمونه‌های خارجی می‌توانستیم نمونه‌های بیشتری از سینمای خودمان را به رخ بكشیم.

وقتی ژولیت بودم
 گوهر خیراندیش: 14 ساله بودم. كلاس نهم قدیم. روزهای سرخوش نوجوانی و دوران شیرین آشنایی با جمشید اسماعیل‌خانی.
یك روز اسماعیل‌خانی با خواهرش آمدند دنبال من و به پیشنهاد آنها رفتیم سینما. سینما آریانا در شیراز یكی از بهترین و باتكنیك‌ترین سینماهای ایران بود كه با تجهیزاتی برای نمایش تصاویر سه‌بعدی و پخش صدای دالبی ساخته شده بود. متاسفانه این سینما الان بسته شده. بگذریم! اسماعیل‌خانی فیلم را قبلا دیده بود، اما انگار دوست داشت یك بار دیگر آن را با هم ببنیم. چون فیلم رومئو و ژولیت بود!
انتخاب درستی بود. میزانسن‌های فوق‌العاده، بازی‌های روان، نگاه زیبا به اثر شكسپیر و داستان فیلم كه با حال و هوای آن روزهای من هماهنگ بود. همه اینها با هم این فیلم را به محبوب‌ترین فیلم من در تمام سال‌های زندگی‌ام تبدیل كرد.
بعدها 2 بار دیگر فیلم را در كنار هم دیدیم. یك بار در اواسط زندگی مشتركمان و یك بار هم در اواخر آن. درباره هر لحظه‌اش صحبت می‌كردیم و با هر پلان فیلم خاطره‌ای برایمان زنده شد. حالا سال‌ها از آخرین باری كه این فیلم را دیده‌ام می‌گذرد.

سینماگران آینده، روی پرده
سینما فلسطین در روزهای بیست و هشتم آبان تا سوم آذر حال و هوای جوان‌پسندی داشت. حضور جوان‌های علاقه‌مند به سینما و آنهایی كه دستی در كار فیلمسازی دارند در هر 3 سالن سینما فلسطین و بخصوص لابی‌ها و راه‌پله‌ها، حتی خیابان‌های اطراف سینما، نشان از برگزاری بیست و هفتمین جشنواره فیلم كوتاه تهران داشت. جشنواره فیلم كوتاه با نمایش آثار داخلی و خارجی در سطح بین‌الملل هر سال در همین ایام و با هدف ارتقای سطح آگاهی و مهارت جوان‌ها، همزمان در تهران و چند استان منتخب برگزار می‌شود. امسال نیز جشنواره فیلم كوتاه پس از بررسی 4700 اثر ارسال شده از ایران و كشورهایی چون آمریكا، هلند، استرالیا، سوئد و... به دبیرخانه انجمن سینمای جوان، 320 اثر را به 2 بخش سینمای ملی و بین‌الملل معرفی كرد. این آثار در قالب‌های مستند، پویانمایی و داستانی نمایش داده شدند.آنچه كه در بیست و هفتمین جشنواره فیلم كوتاه تهران قابل توجه بود بالا رفتن سطح كیفی و محتوایی آثار در هر 2 حوزه داخلی و خارجی بود، اما آنچه كه در مقایسه سینمای ما با سینمای جهان بخصوص در حوزه فیلم كوتاه هنوز محسوس است نگاه حرفه‌ای و استفاده از عوامل كاملا حرفه‌ای توسط آنها و برخلاف نگاه تجربی و آماتور گونه ماست. در هر صورت برگزاری هر ساله جشنواره فیلم كوتاه در تهران به همت انجمن سینمای جوان ایران و معاونت امور سینمایی و سمعی بصری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، فرصتی است برای نسل جوان فیلمساز تا در آینده وارد عرصه‌های وسیع‌تر و حرفه‌ای‌تر سینما شوند.