تبیان، دستیار زندگی

 آیا داوود میرباقری نگاهی عادلانه و مورخانه به زنان در آثارش دارد یا آنها را وارد داستان می‌كند تا درام خود را جذاب‌تر كند؟ وقتی میرباقری سریال امام علی(ع) را ساخت و شخصیت اصلی آن را زنی به نام قطام قرار داد این ذهنیت شكل گرفت كه این كارگردان با محوریت بخشیدن به قطام خواسته بار دراماتیك سریال امام علی(ع) را بیشتر كند.

قطام شخصیتی منفی داشت. او را بسیاری زنی شیطان صفت دانستند كه كارش وسوسه كردن مردان و بردن آنها به سمت شر و بدی بود. ویشكا آسایش نقش قطام را آنقدر خوب و با قدرت بازی كرد كه بیشتر شخصیت‌های سریال را تحت تاثیر قرار داد، به‌گونه‌ای كه عموم مخاطبان این سریال ابتدا قطام را به ذهن سپردند و بعد شخصیت‌هایی مانند مالك اشتر با بازی به یاد ماندنی داریوش ارجمند. سریال امام علی(ع) با همه محاسن و طرفدارانی كه داشت با مهر قطام، مخالفانی هم پیدا كرد. این مخالفان بیشتر زنانی بودند كه قطام را به نوعی بی‌مهری داوود میرباقری به زنان و نقش آنان در تاریخ اسلام و شیعه می‌دانستند. قطام در تاریخ وجود دارد، اما این شخصیت در صدر اسلام آنقدر تاثیرگذار نبوده كه میرباقری او را پررنگ كرده است.

میرباقری كه كارگردان هوشمندی است در سریال بعدی خود یعنی «معصومیت از دست رفته» همه انتقادات را در نظر گرفت و زنان درام و فیلمنامه خود را به 2 گروه منفی و مثبت تقسیم كرد و یك زن را در قطب مثبت قرار داد و دیگری را در قطب منفی. یك زن كه ماریا(فریبا كوثری) نام داشت، مرد قصه را كه شوذب خزانه‌دار(امین تارخ) بود به ایمان و رستگاری راهنمایی می‌كند و زن دیگر كه حمیرا(سارا خوئینی‌ها) نام داشت، شوذب را به نیستی می‌كشاند و ایمان او را در دنیا و آخرت به یغما می‌برد. در اصل ماریا و حمیرا 2 قطب خیر و شر بودند كه شوذب در میانه آنها ایمان خود را به امتحان می‌گذاشت. حمیرا در سریال معصومیت از دست رفته، شخصیتی شبیه قطام داشت؛ زنی شیطان صفت كه مردان را مانند طعمه‌ به هر كجا كه می‌خواست می‌برد. اما این بار منتقدان میرباقری كمتر توانستند به او خرده بگیرند كه چرا از زنان تصویری شیطانی ارائه كرده است، چون در مقابل او زنی فرشته سیرت به نام ماریا قرار داشت كه از شوذب و حمیرا ضربه‌های زیادی خورد اما ایمان خود را از دست نداد و عاقبت هم ماریا بود كه باعث رستگاری شوذب شد.

بعد از این دو سریال حالا نوبت سریال «مختارنامه» رسیده تا بار دیگر میرباقری نظر خود را درباره زنان و نقش آنها در سرنوشت تاریخ و مردان تاریخ‌ساز نشان دهد. با نگاهی به این سریال می‌توان گفت میرباقری در مختارنامه كامل‌ترین نگاه را به زنان و تاثیر آنها در تاریخ داشته است. در مختارنامه دیگر قرار نیست زنان فقط موتور درام را گرم كنند و دلیلی باشند برای جذابیت بخشی به سریال. زنان در مختارنامه، شخصیت‌پردازی محكمی دارند. آنها هم خوب هستند و هم بد و هم خاكستری. زنان در این سریال نشان می‌دهند كه دارای فكر هستند و با اندیشه سخن می‌گویند و چون می‌خواهند سهمی از قدرت داشته باشند در كنار مردان قرار می‌گیرند و با آنها همسخن می‌شوند و آنجا كه لازم است به آنها مشاوره هم می‌دهند. زنان در سریال مختارنامه ثابت نیستند. آنها وارد قصه می‌شوند، تاثیر خود را بر درام می‌گذارند یا از قصه خارج می‌شوند یا حضور آنها كمرنگ می‌شود. حنانه (گوهرخیراندیش) یكی از زنان سریال مختارنامه بود كه در 2 سكانس از این سریال حضور داشت. حنانه، دایه عمر سعد بود كه در این دو سكانس خیلی موجز و مختصر از قدرت‌طلبی عمر سعد گفت و او را خیلی فشرده به مخاطب معرفی كرد. بازی درخشان خیراندیش در نقش حنانه باعث شد این نقش در ذهن مخاطب بماند. ویشكا آسایش، بازیگری كه با نقش قطام به شهرت رسید در سریال مختارنامه نقش كوتاهی را به عهده داشت؛ نقش جعده، همسر امام حسن(ع). جعده را در یك سكانس دیدیم. او در این سكانس اندیشه خود را كه ریشه در اندیشه معاویه داشت به تصویر كشید و نشان داد معاویه برای خاندان پیامبر و ادامه خلافت چه نقشه‌هایی دارد. زنی دیگر كه از او تصویری كوتاه در مختارنامه دیدیم، همسر كیان بود كه نقش او را الهام حمیدی بازی كرد. او به داستان مختارنامه آمد تا در رودرویی با جاریه، تفاوت یك زن جوان ایرانی و عرب را به نمایش بگذارد. این زن هم برای هدف خاصی به مختارنامه آمد و خیلی زود هم از داستان خارج شد.

این زن‌ها در تاریخ وجود داشته‌اند و میرباقری تاثیر آنها را بر تاریخ شیعه به نمایش گذاشته است. اما چند زن هم هستند كه قرار است تا انتهای سریال مختارنامه با مخاطبان این سریال همراه باشند. یكی از این زنان ناریه، همسر اول مختار است كه نقش او را نسرین مقانلو بازی می‌كند. در قسمت‌های نخست مختارنامه این شائبه به‌وجود آمد كه ناریه قرار است قطام باشد، اما با ادامه داستان مشخص شد كه ناریه اصلا به قطام شباهت ندارد. ناریه عاشق مختار است و نمی‌خواهد او هرگز لباس جنگ بر تن بكند. او مخالف جنگیدن مختار است و به طرق مختلف اعتراض خود را نشان می‌دهد.مختار زن دومی نیز دارد كه كه عمره نام دارد و نقش او را فریبا كوثری بازی می‌كند. عمره با جریان فكری مختار كاملا همسوست و او را در همه كارهایش یاری می‌كند. مختار با عمره ازدواج می‌كند تا در خانواده‌اش كسی مانع مبارزه او نشود. هر چند ناریه دورادور مراقب اوست و هر زمان كه لازم باشد از اهرم‌های خود برای مهار مختار استفاده می‌كند.جاریه، خواهر مختار است. زن جوانی كه قدرت‌طلبی و انحصارطلبی در ذات اوست. جاریه را می‌توان بخشی از تفكر رام نشده مختار دانست. مختار توانسته با درایت و اندیشه، نفس خود را رام كند و عقل را جایگزین وسوسه و نفس‌پرستی كند، اما جاریه رام نشده است. او روحی سركش دارد. او خود را عرب می‌داند؛ عربی كه می‌تواند پا روی همه چیز بگذارد و هر چیزی را كه خواست نابود كند. او این كار را زمانی كه كیان به خواستگاریش می‌آید، انجام می‌دهد. او حتی به برادرش مختار هم رحم نمی‌كند. وقتی صحبت از قدرت می‌شود او می‌‌تواند برادر خود را هم قربانی كند. او با عمر سعد ازدواج می‌كند چون بسیار شبیه اوست. او عمر را علی‌رغم مخالفت مختار به همسری انتخاب می‌كند چون می‌داند یك زن است و شاید گاهی نتواند مانند یك مرد به صحنه مبارزه برود. در این مواقع عمر سعد جای او را نیز پر می‌كند.

در مختارنامه زنان به موازات مردان حركت می‌كنند. آنها در كنار مردان هستند تا سهم خود را در تاریخ داشته باشند. میرباقری در سریال جدید خود آنها را مقابل مردان قرار نداده است. زنان و مردان در مختارنامه یكدیگر را كامل می‌كنند؛ بنابراین می‌توان گفت نگاه میرباقری در مختارنامه نگاهی كامل به زنان و تاثیر آنان در تاریخ است.

گرد آوری: گروه سینما و تلویزیون سایت تبیان زنجان

سلام
مطلب جالبی بود ممنون ازتون سریال مختار فیلم خوب و کاملی است.

سلام
در اون زمان واقعا زنان اینقدر میتوانستند تاثیر گذار باشند و با این تندی با همسرانشون صحبت كنند؟

واقعا زنانی بودند که بی نهایت فداکار بودند مانند ام وهب که وقتی فرزندش شهید شد و سر فرزندش رو قطع کردند و به طرفش پرت کردند سر فرزندش را برداشت بوسید و به طف سپاهیان یزید پرت کرد و گفت:سری را که فدای حسین کرده ایم پس نمیگیریم.

مطلب جالب بود ممنون