تبیان، دستیار زندگی

http://www.tebyan-zn.ir/images/f0b23ca6-869c-4a3e-9e5a-e6bb827419c6.jpg

گفته می شود کریستوفر نولان برای نوشتن فیلمنامه «آغاز» ۱۰ سال وقت صرف کرده است؛ داستانی که شامل صحنه هایی حیرت انگیز مثل شطرنج بازی با چشمان بسته هنگام راه رفتن روی طناب است.

 قهرمان فیلم، آرشیتکت جوانی را به وسیله خلق یک مارپیچ تست می کند و به موازات این ماجرا، نولان نیز ما را به وسیله معمای پرپیچ و خم خود به امتحان می کشد. در این مسیر ما باید به او اطمینان کنیم که می تواند ما را راهنمایی کرده و به مقصد برساند چراکه بیشتر اوقات ما مسیر

را گم می کنیم و به بیراهه می رویم. نولان باید بارها و بارها این داستان را بازنویسی کرده باشد و به جزییات توجه خاصی داشته چراکه هر تغییر کوچکی در فیلمنامه منطق کل فیلم را به هم می ریزد.

این داستان می تواند در تعداد محدودی جمله بیان شود یا اینکه به هیچ وجه قابل بیان نباشد. می توان گفت این فیلم نسبت به لو رفتن داستان، امنیت کامل دارد چراکه دانستن انتهای فیلم اهمیتی ندارد بلکه چگونه شکل گرفتن این پایان و اینکه چطور اتفاقات به آنچه در پایان می بینیم منتهی می شوند، مهم است. اگر کسی بخواهد پروسه این اتفاقات را برای شما تعریف کند گره های بیشتری در ذهن تان ایجاد می شود.

فیلم تماماً در مورد مراحل و پروسه اتفاقات است، درباره مبارزه ما با پرده هایی از حقایق و رویاهایی که ما را احاطه کرده اند؛ حقایقی که در کنار رویاها وجود دارند و رویاهایی که بدون توجه به واقعیت، ذهن ما را درگیر می سازند. داستان از آن دست کارهای نفسگیر و پرهیجان است و نولان احتمالاً «یادآوری» را به عنوان دستگرمی برای این فیلم ساخته است چراکه ظاهراً نولان زمانی که نوشتن فیلمنامه «آغاز» را شروع کرده بوده مشغول فیلمبرداری «یادآوری» دومین فیلم خود بوده است. این فیلم داستان مردی است که حافظه کوتاه مدت خود را از دست داده و از انتها به ابتدا روایت می شود.

تماشاگران «آغاز» همانند قهرمان آن داستان، در زمان، سرگردان و آواره هستند و تنها اتفاقات مختلفی را تجربه می کنند. ما در سرتاسر فیلم به هیچ وجه نمی توانیم مطمئن باشیم ارتباط رویاها و واقعیت ها دقیقاً چیست. قهرمان داستان توضیح می دهد ما هیچ گاه نمی توانیم ابتدای رویاها را به خاطر بیاوریم و همان رویاهایی که به نظر می آید ساعات زیادی را اشغال کرده اند گاهی بیش از زمان کوتاهی ادامه نداشته اند. بله، این درست است اما شما هیچ گاه نمی دانید کی در حال رویاپردازی هستید. اما اگر شما درون رویای انسان دیگری باشید چطور؟ رویاهای شما چگونه با او همگون می شود؟ شما واقعاً چه می دانید؟

کاب (لئوناردو دی کاپریو) یک مهاجم رده بالاست. او به ذهن دیگران رسوخ می کند تا ایده های آنها را بدزدد. حالا او به وسیله یک میلیاردر قدرتمند اجیر شده تا دقیقاً کار برعکس را انجام دهد. این کار قرار دادن یک ایده در ذهن رقیب مرد میلیاردر است. او باید این کار را به نحوی شایسته انجام دهد تا رقیب تصور کند این ایده متعلق به خودش است. البته این حقه هرگز قبلاً صورت نگرفته است. این میلیاردر که سیتو نام دارد (کن واتانابه) پیشنهادی به کاب می کند که غیرقابل رد کردن است؛ پیشنهادی که ممکن است به تبعید او از کنار خانه و خانواده اش پایان دهد.

کاب تیم خود را جمع می کند و اینجاست که فیلم بر اساس اش یعنی پروسه دزدی کردن، که البته در این فیلم بسیار زیبا طراحی و ساخته شده است، استوار می شود. از اینجا به بعد ما با افرادی که کاب برای پروژه خود به آنها نیاز دارد آشنا می شویم: آرتور (جوزف گوردن لویت) شریک قدیمی کاب، ایمس (تام هاردی) استاد کلاهبرداری و حیله گری، یوسف (دیلیپ رائو) یک شیمیدان حرفه ای و نهایتاً یک کارمند تازه یعنی اریادن (آلن پیج)، آرشیتکت جوان بسیار باهوش که در خلق فضاها استاد است. کاب همچنین با پدرزنش مایلز (مایکل کین) ملاقات می کند تا نظر او را جویا شود؛ کسی که می داند کارش را چگونه انجام دهد. مایکل کین که ظاهر شدن او در یک صحنه به ما نشان می دهد از سایر شخصیت ها باهوش تر است، یک هدیه به بیننده است.

اما صبر کنید. چرا کاب به آرشیتکتی جهت ایجاد فضا در رویاها نیاز دارد؟ او به دختر این گونه توضیح می دهد: رویاها ساختار بی ثباتی دارند. ماموریت کاب تنها آغاز کردن است (یا در واقع به دنیا آوردن یا ایجاد سرچشمه ای برای شروع)، شروع ایده جدیدی در ذهن یک میلیاردر دیگر یعنی رابرت فیشر (سیلین مورفی) جانشین امپراتوری پدرش. سیتو از او می خواهد ایده های جدیدی خلق کند که نهایتاً منجر به تسلیم شرکت رقیب او شود. کاب، اریادن را نیاز دارد که یک مارپیچ انحرافی را در رویاهای فیشر ایجاد کند تا (من این طور فکر می کنم) افکار جدید بتوانند او را فریب دهند. آیا این تصادفی است که اریادن هم نام زنی در اساطیر یونان است که به زئوس کمک می کند از دخمه پرپیچ و خم مینوتور (جانوری در اساطیر یونان که نیمی از بدن او گاو و نیمی انسان است) فرار کند؟!

کاب، اریادن را در دنیای نفوذ به رویاها راهنمایی می کند؛ دنیای هنر کنترل کردن رویاها و جهت دادن به آنها. نولان از این داستان به عنوان ابزاری برای در دست گرفتن هدایت ما استفاده می کند و همچنین به عنوان بهانه ای برای به تصویر کشیدن جلوه های ویژه ای که هر چند در تریلر آن بی معنی به نظر می رسد ولی به شایستگی، خلق و استفاده شده اند. تاثیرگذارترین آنها صحنه ای است که در پاریس (به نظر پاریس است) شهر به معنای واقعی همچون غلتیدن و پیچیده شدن کفپوش به خود می پیچد و به گذشته خود بازمی گردد.

محافظت کننده های فیشر تعداد زیادی از بادیگاردهای اسلحه به دست هستند که همچون پادتن برای او عمل می کنند. آنها هم واقعی به نظر می آیند و هم مجازی ولی به هر حال هر کدام که باشند باعث ایجاد صحنه های زیادی از درگیری با اسلحه می شوند؛ صحنه های اکشن تعقیب و گریزی که پر از شلیک گلوله و انفجار است، یعنی روشی که امروزه فیلم ها، درگیری را با آن به تصویر می کشند. نولان بسیار عالی و حرفه ای عمل کرده که توانسته من را درگیر یکی از این صحنه های تعقیب و گریز کند؛ جایی که من احساس کردم صحنه های استانداردی می بینم که مصون از عیب و ایراد هستند، به این خاطر که برایم مهم بود که چه کسی در حال گریز است و چه کسی است که او را تعقیب می کند.

اگر شما هر گونه تبلیغی از این فیلم دیده باشید متوجه شده اید که سازنده بی توجهی آگاهانه ای به جاذبه زمین داشته است. ساختمان های کج، خیابان های به هم پیچ خورده و شخصیت هایی که شناور و معلق هستند همگی نمونه هایی از این ساختار هستند. همه اینها در نریشن فیلم توضیح داده شده است. فیلم مسیر به شدت پیچ درپیچی دارد و خط صافی در هیچ جای آن مشاهده نمی شود.

نولان با یک موضوع احساسی به ما کمک می کند. علت و انگیزه ای که باعث می شود کاب این ریسک خطرناک را بپذیرد، احساس گناه و اندوه از دست دادن همسرش مال (ماریون کوتیار) و دو فرزندشان است. بیش از این از داستان نخواهم گفت (یا بهتر است بگویم نمی توانم بگویم). کوتیار به زیبایی و ایده آل ترین شکل، شخصیت همسر کاب را به تصویر می کشاند. حتی در پلان آخر هم گفتن اینکه ما در حال دیدن رویاهای کاب هستیم یا خاطرات او، مشکل است اما کوتیار شخصیت «مال» را به عنوان جذبه ای حسی در داستان می آفریند و عشق میان آن دو مفهوم عاطفی دنیای کاب است که البته دائماً تغییر می کند.

«آغاز» برای بینندگان درست همان طور که دنیا برای لئونارد قهرمان فیلم «یادآوری» معنا دارد به تصویر کشیده می شود. ما همیشه در زمان حال هستیم، همیشه ذکر می کنیم اینجا هستیم ولی مطمئن نیستیم اینجا دقیقاً کجاست.

این روزها به نظر می رسد بیشتر فیلم ها از سطل زباله بیرون آمده اند. با این اوضاع آغاز کار سختی را انجام می دهد. آغاز تماماً ارژینال است هر چند بر همان پایه های اصلی فیلم های اکشن ساخته شده. برای همین هم هست که بیش از آنچه شما انتظار دارید خوب به نظر می رسد. من فکر می کنم در فیلم «یادآوری» نقطه ضعفی وجود دارد: اینکه چطور مردی که حافظه کوتاه مدت خود را از دست داده است به خاطر می آورد که حافظه کوتاه مدتی داشته است. شاید در آغاز هم نقطه ضعفی وجود داشته باشد اما حداقل من نتوانستم آن را پیدا کنم. کریستوفر نولان بتمن را دوباره خلق کرده اما این بار چیزی را دوباره خلق نکرده است. کارگردانان کمی تلاش خواهند کرد تا آغاز را دوباره بسازند چراکه فکر می کنم نولان پس از ترک این مارپیچ تو در تو نقشه اش را به دور انداخته است

راجر ایبرت ترجمه: انیسا رئوفی   

گرد آوری: گروه سینما و تلویزیون سایت تبیان زنجان

آقای لطفی ما آخر نفهمیدیم شما زنجانی هستی یا نه؟