* سرن چگونه شکل گرفت؟
- سرن بلافاصله پس از جنگ دوم جهانی و بعد از اینکه اروپاییها به
کشتار هم پایان دادند متولد شد. این شورا اولین مدل امکان همکاری میان
دشمنان سابق بود.
* به "آلیس" بازگردیم. از چه زمانی و چگونه آزمایش آلیس آغاز شد؟
- در این مورد باید یک داستان کوتاه را برای مقایسه بهتر تعریف کنم
که مربوط به قمرهای مصنوعی است. یک روز زیبا یک آژانس فضایی اعلام می کند
که می خواهد یک موشک جدید بسازد که ماهواره های با ابعاد مشخص را به
مدارهای مشخص ببرد. بلافاصله، دانشمندان فکرهایشان را روی هم می گذارند تا
به بهترین روش از این فرصت استفاده کنند و درحالی که آژانس فضایی موشک
جدید را طراحی می کند و بعد آن را می سازد، آنها فکر می کنند ماهواره های
جدیدی بسازند که وقتی موشک جدید در دسترس قرار گرفت با آن در مدار قرار
داده شوند. هر ماهواره به طور کلی مجهز به بسیاری از دستگاههایی است که می
توانند جنبه های مختلف پرتوهایی که از کیهان می رسند را اندازه گیری کنند.
* یعنی این داستان یک قیاس برای پروژه آلیس است؟
- بله. بیش از 20 سال قبل سرن مذاکراتی را درباره احتمال ساخت یک
شتابگر پروتون آغاز کرد که بعدها به LHC تبدیل شد. بلافاصله پس از آغاز
این مذاکرات، دانشمندان امکاناتی را تصور کردند که این شتابگر جدید می
توانست ارائه کند و بنابراین آزمایشاتی را طراحی کردند. به ویژه، تقریبا
خیلی زود معلوم شد که LHC باید در یک تونل 27 کیلومتری گسترده شود و
بنابراین از یک محدودیت از پیش تعیین شده برای حداکثر انرژی قابل دسترس
برخوردار بود و برای اینکه بتواند حتی اتفاقات بسیار نادر را رصد کند می
خواست حداکثر تعداد احتمال برخوردهای پروتونی را داشته باشد. برای انجام
این کار باید به جای یک دسته پروتون دو دسته پروتون را در مقابل یک دسته
ضد پروتون شتاب می داد.
همان کاری که برای مثال اکنون شتابگر Tevatronدر لابراتوارهای فرمی در
آمریکا انجام می دهند. مزیت این کار این است که پروتونها می توانند بسیار
بیشتر از ضد پروتونها شتاب گیرند. دیده می شود که تولید ضدپروتون بسیار
پچیده است اما با داشتن دو دسته پرتو از یک بار الکتریکی می توان دو حلقه
ایجاد کرد که در آنها ذرات در جهت مخالف هم می چرخند و بعد در آزمایشات
مختلف یعنی در جایی که دسته پرتوها متقاطع می شوند به هم برخورد می کنند،
اما آزمایشات نشان داد که حتی می توان دو دسته هسته هم شتاب داد! (اما نمی
توان یک دسته ضدهسته تولید کرد!) به این ترتیب در سال 1989 امکان انجام
آزمایشاتی برای انجام نه تنها برخورد پروتونها بلکه حتی برخورد هسته ها
نیز بررسی شد. (در زبان عامیانه به برخورد هسته ها "یونهای سنگین" می
گویند اما در حقیقت هسته هستند).
* کار را با چند گروه آغاز کردید؟
- در آن زمان ما یک گروه کوچک متشکل از 15 تا 20 فیزیکدان بودیم که
انجام پروژه های ساده تر و کلی تر را آغاز کردیم که یکی از آنها آزمایشی
بود که بر روی این برخوردها مطالعه می کرد. از آن زمان به تدریج پروژه های
ما واقعی تر شده و افراد بیشتری را به کار گرفته است. باید بدانید که
فیزیکدانان پرمدعا هستند! و وقتی به چیزی که غیرممکن است فکر می کنند می
گویند: "خیلی خوب! فناوریهای لازم را توسعه می دهیم. حتی اگر به سالها
زمان نیاز داشته باشیم." برای "آلیس" 10 سال زمان صرف شد تا فناوریهای
جدیدی که برای ساخت ابزارهای لازم در دسترس نبودند توسعه داده شوند. می
دانید که در این آزمایشات حجم زیادی از داده ها نیز تولید می شود.
* حجم این اطلاعات چقدر است؟
- آلیس بیش از یک گیگابایت در ثانیه اطلاعات می نویسد. در هر روز...
برای روزهای متمادی.... و چندین پتابایت اطلاعات در هر سال. یک گیگابایت
اطلاعات حدود حجم دایره المعارف بریتانیکا در یک CD است. بنابراین ما در
هر ثانیه یک دایره المعارف می نویسم و بعد باید تمام آن چیزی را که اتفاق
افتاده است بازسازی کنیم. محاسبات دادها، مسئله ای به همان بزرگی خود
آزمایش است. آلیس یکی از 4 آزمایش بزرگی است که ما با LHC انجام می دهیم.
3 آزمایش دیگر برای مطالعه بر روی برخوردهای میان پروتونها برنامه ریزی
شده اند، درحالی که آلیس برای بررسی برخورد میان هسته ها است. بنابراین
برای آلیس اکنون، لحظه بسیار مهمی است. چرا که تنها پس از یکسال که از
شتاب میان پرتونها می گذرد سرانجام LHC شروع به شتاب دادن هسته ها کرده
است.
