تبیان، دستیار زندگی

گرجمله ((الیوم اکملت لکم دینکم)) متعلق به عیدغدیرمی باشد،پس چرا اهل سنت آن رامربوط به عیدقربان میدانند؟ 

سلام بر شما
دوست من از کجا این حرف رو بیان می کنید
اکابر آنها که اذعان کرده اند نمونه
اکابر از موثقین علماء اهل سنت از قبیل جلال الدین سیوطی در ص۲۵۶ جلد دوم درالمنثور و در ص۳۱ جلد اول اتقان و امام المفسرین ثعلبی در کشف البیان و حافظ ابو نعیم اصفهانی در مانزل من القرآن فی علی و ابوالفتح نظری در خصائص العلوی و ابن کثیر شامی در ص۱۴ جلد دوم تفسیر خود از طریق حافظ ابن مردویه و محمدبن جریر طبری عالم مفسر مورخ قرن سیم هجری در تفسیر کتاب الولایه و حافظ ابوالقاسم حسکانی در شواهد التنزیل و سبط بن جوزی در ص۱۸ تذکره خواص الامه و ابواسحق حموینی در باب دوازدهم فرائد السمطین و ابوسعید سجستانی در کتاب الولایه و خطیب بغدادی در ص۲۹۰ جلد هشتم تاریخ بغدادی وابن مغازلی فقیه شافعی در مناقب و ابوالموئد موفق بن احمد خوارزمی در فصل چهاردهم مناقب و در فصل چهارم مقتل الحسین و دیگران از علماء اهل سنت نوشته اند که چون در روز غدیر خم رسول اکرم (ص) به حکم عالی اعلی علی (ع) را به مردم معرفی و نصب به ولایت نمود و آنچه بدان مامور بود رسانید در شان علی و آنقدر علی (ع) را بالای دست بلند نمود که دو زیر بغلش نمودار شد آنگاه امر فرمود به امت که "سلموا علی علی بامره المومنین" یعنی سلام کنید به علی به امارت مومنین و امت همگی اذعان به آن نمودند هنوز از هم جدا نشده بودند که آیه شریفه مذکور نازل کردید.

خاتم الانبیاء (ص) از نزول این آیه بسیار مسرور شدند لذا توجه به حاضرین نموده فرمودند: خدای بزرگ که دین را کامل و نعمت را تمام نمود راضی شد به رسالت و پیغمبری من و ولایت برای علی بعد از من.

روز اکمال دین از دیدگاه روایات اهل سنت

پس از این بحث تفسیری برای تشخیص این روز باید روایات را بررسی کنیم .
در این جا دو دسته روایت و قرینه داریم:
دستۀ اول: روایاتی که بر نزول آیه اکمال روز عرفۀ در عرفات سال حجه الوداع دلالت می کند که مهمترین آن از طریق اهل سنت از عمر نقل شده است :
1- البخاری قال حَدَّثَنَا الْحُمَیْدِىُّ حَدَّثَنَا سُفْیَانُ عَنْ مِسْعَرٍ وَغَیْرِهِ عَنْ قَیْسِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ طَارِقِ بْنِ شِهَابٍ قَالَ قَالَ رَجُلٌ مِنَ الْیَهُودِ لِعُمَرَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ لَوْ أَنَّ عَلَیْنَا نَزَلَتْ هَذِهِ الآیَةُ ( الْیَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِینَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْكُمْ نِعْمَتِى وَرَضِیتُ لَكُمُ الإِسْلاَمَ دِینًا ) لاَتَّخَذْنَا ذَلِكَ الْیَوْمَ عِیدًا . فَقَالَ عُمَرُ إِنِّى لأَعْلَمُ أَىَّ یَوْمٍ نَزَلَتْ هَذِهِ الآیَةُ ، نَزَلَتْ یَوْمَ عَرَفَةَ فِى یَوْمِ جُمُعَةٍ . سَمِعَ سُفْیَانُ مِنْ مِسْعَرٍ وَمِسْعَرٌ قَیْسًا وَقَیْسٌ طَارِقًا .[1]
«طَارِقِ بن شِهَاب» می گوید : مردى یهودى نزد عمر آمد و گفت یا امیر المؤمنین شما مسلمانان آیه‏اى در كتاب خود مى‏خوانید كه اگر بر ما نازل شده بود آن روز را عید مى‏گرفتیم. عمر پرسید آن آیه كدام است؟ گفت: الْیَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِینَكُمْ ... عمر پاسخ داد به خدا من روز نزول آن را مى‏دانم. روز عرفه بود، که به جمعه افتاد. بخارى می گوید : این روایت را به طریق دیگر نیز از طارق آورده‏اند.
مانند همین روایت در صحیح مسلم نیز آمده است .
2- واحدی در اسباب النزول می گوید : این آیه روز جمعه، بعد از ظهر روز عرفه در حجة الوداع سال دهم هجرت نازل شد و پیغمبر (ص) سوار بر ناقه عضباء (گوش شكافته) بود.
و همان روایت عمر را از عبد الرحمن بن حمدان با اسناد از طارق بن شهاب روایت مى‏كند....
آنگاه ازحاكم ابو عبد الرحمن شادیاخى با اسناد از عباد بن عمار روایت مى‏كند كه ابن عباس آیه بالا را قرائت كرد، و یك یهودى كه آنجا بود گفت: اگر این آیه بر ما نازل شده بود روز نزول آن را عید قرار مى‏دادیم. ابن عباس پاسخ داد: اتفاقا این آیه در یك عید، یعنی جمعه و عرفه با هم نازل شد.[2]
3- سیوطی می گوید : نظیر مطلب فوق از معاویه به عنوان تأیید نظر عمر نقل شده است : أخرج ابن جریر و الطبرانی عن عمرو بن قیس السكونی انه سمع معاویة ابن أبى سفیان على المنبر ینزع بهذه الآیة الْیَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِینَكُمْ حتى ختمها فقال : نزلت فی یوم عرفة فی یوم جمعه.[3]
این مطلب در روایات شیعه آمده است :
4ـ کلینی عن محمد بن یحیى، عن أحمد بن محمد ومحمد بن الحسین جمیعا، عن محمد بن إسماعیل ابن بزیع، عن منصور بن یونس، عن أبی الجارود، عن أبی جعفر علیه السلام قال سمعت أبا جعفر علیه السلام یقول: فرض الله عزوجل عزوجل على العباد خمسا، أخذوا أربعا وتركوا واحدا... ثم نزلت الولایة وإنما أتاه ذلك فی یوم الجمعة بعرفة، أنزل الله عزوجل " الیوم أكملت لكم دینكم وأتممت علیكم نعمتی " وكان كمال الدین بولایة علی ابن أبی طالب علیه السلام فقال عند ذلك رسول الله صلى الله علیه وآله: امتی حدیثوا عهد بالجاهلیة ومتى أخبرتهم بهذا فی ابن عمی یقول قائل، ویقول قائل - فقلت فی نفسی من غیر أن ینطق به لسانی- فأتتنی عزیمة من الله عزوجل بتلة أوعدنی إن لم ابلغ أن یعذبنی، فنزلت " یا أیها الرسول بلغ ما انزل إلیك من ربك وإن لم تفعل فما بلغت رسالته والله یعصمك من الناس إن الله لا یهدی القوم الكافرین" فأخذ رسول الله صلى الله علیه وآله بید علی علیه السلام فقال: أیها الناس إنه لم یكن نبی من الانبیاء ممن كان قبلی إلا وقد عمره الله، ثم دعاه فأجابه، فاوشك أن ادعى فاجیب وأنا مسؤول وأنتم مسؤولون.
أبی الجارود از امام باقر (ع) روایت می کند : خداوند پنج چیز بر مردم واجب نمود ولی مردم چهار واجب راگرفته ویکی را رها نمودند ......پس از آن در روز جمعه روز عرفه ولایت نازل شد و خدای عز و جل این آیه را نازل کرد :الْیَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِینَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْكُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ دِیناً (3 مائده) وکمال دین به به ولایت علی بن أبی طالب بود .
در اینجا پیامبر پیش خود می گفت : امت من جدید الاسلام هستند اگر این مطلب را به آنان بگویم چنین وچنان می گویند ازین رو اعلام آنرا تأخیر می انداخت ...تا اینکه این آیه تهدید آمیز نازل شد یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْكافِرِینَ. [4]
این حدیث طبق مبنای متأخرین به جهت أبی الجارود ضعیف است . و افزون بر آن تنها بر نزول ، نه تبلیغ آیه در عرفه دلالت می کند
5 ـ عن جعفر بن محمد الخزاعى عن أبیه قال : سمعت ابا عبدالله علیه السلام یقول : لما نزل رسول الله صلى الله علیه واله عرفات یوم الجمعة أتاه جبرئیل علیه السلام فقال له : یا محمد ان الله یقرؤك السلام و یقول لك : قل لامتك " الیوم اكملت لكم دینكم بولایة على بن أبی طالب واتممت علیكم نعمتى ورضیت لكم الاسلام دینا " ولست انزل علیكم بعد هذا ، قد أنزلت علیكم الصلوة والزكوة والصوم والحج و هى الخامسة و لست أقبل هذه الاربعة الا بها .
عیاشی ازجعفر بن محمد خزاعی از پدرش از امام صادق (ع) آورده است : هنگامی که پیامبر (ص)روز جمعه به عرفات آمد جبرئیل نزد او آمد وگفت خدای متعال به تو سلام می رساند ومی فرماید :بر امت خود بخوان : الْیَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِینَكُمْ بولایة على بن أبی طالب وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْكُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ دِیناً (3 مائده) امام فرمود : خدای متعال می فرماید : دیگر پس از این چیزی برای شما نمی فرستم و پیش از این نماز و روزه وزکات وحج را بر شما فرستادم ، و ولایت پنجمین فریضه است و آن چهار فریضه را قبول نمی کنم مگر به این پنجمین فریضه .[5]
این حدیث هم مرسل وضعیف است . و تنها بر نزول ، نه تبلیغ آیه در عرفه دلالت می کند .
6- الحاکم الحسکانی قال حدثنی الحسین بن إبراهیم بن الحسن الجصاص قال: حدثنا أبو أیوب القزوینی قال: حدثنا عبد الله بن خلال البرذعی قال: حدثنا محمد بن فضیل، عن عطاء بن السائب، عن سعید بن جبیر عن ابن عباس قال: بینما نحن مع رسول اللّه فی الطواف إذ قال: أفیكم علیّ بن ابى طالب؟ قلنا: نعم یا رسول اللّه فقرّبه النبی صلّى اللّه علیه و آله و سلم فضرب على منكبه و قال: طوباك یا علی، أنزلت علی فی وقتی هذا آیة ذكری و إیاك فیها سواء: (الیوم أكملت لكم دینكم و أتممت علیكم نعمتی و رضیت لكم الإسلام دینا) قال: أكملت لكم دینكم بالنبی و أتممت علیكم نعمتی بعلیّ و رضیت لكم الإسلام دینا بالعرب.[6]
ابن عباس گفت: ما با رسول خدا در طواف بودیم كه فرمود: آیا علىّ بن ابى طالب (ع) در میان شماست؟ گفتیم: آرى اى رسول خدا. پیامبر او را به خود نزدیك كرد و بر شانۀ او زد و گفت: خوشا به حال تو اى على در این هنگام آیه‏اى بر من نازل شد كه من و تو در آن به طور مساوى ذكر شده‏ایم: «الیوم اكملت لكم دینكم و اتممت علیكم نعمتى و رضیت لكم الاسلام دینا» گفت: به وسیله پیامبر دینم را بر شما كامل كردم و به وسیله على نعمتم را بر شما تمام كردم و به وسیله عرب اسلام را به عنوان دین بر شما پسندیدم.
6-- الحاکم الحسکانی عن فرات بن إبراهیم الكوفی قال: حدثنی علی بن أحمد بن خلف الشیبانی [عن‏] عبد الله بن علی المتوكل الفلسطینی، عن بشر بن غیاث، عن سلیمان بن عمرو العامری، عن عطاء، عن سعید عن ابن عباس قال بینما النبی ص بمكة أیام الموسم إذ التفت إلى علی فقال: هنیئا لك یا أبا الحسن إن الله قد أنزل علی آیة محكمة غیر متشابهة، ذكری و إیاك فیها سواء: الْیَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِینَكُمْ الآیة.
ابن عباس گفت: هنگامى كه ما در ایام حج در مكه بودیم، پیامبر رو به على كرد و گفت: گوارا باد بر تو اى ابو الحسن، همانا خداوند براى من آیه محكم و غیر متشابهى نازل كرده كه من و تو در آن به طور مساوى ذكر شده‏ایم: آن آیه اینست «الیوم اكملت لكم دینكم»
توضیح : با توجه به اینکه آخرین طواف پیامبر در حجه الوداع بود و پس از خروج از مکه دیگر به مکه باز نگشت پس این سخن حضرت باید ناظر به نزول آیۀ اکمال در عرفه باشد . در نتیجه منظور از (فی وقتی هذا - این وقت ) روز عیدقربان كه حضرت طواف حج بجا می آورد وبا تسامح نزول روز قبل (عرفه) اراده شود ولی این روایت هم به مراد اهل سنت نیست زیرا تصریح می کند اتمام نعمت که مدلول آیه هست مربوط به ولایت علی (ع) است .

[1] - صحیح البخاری ح رقم 7268-
[2] - اسباب النزول واحدی س مائده /3.
[3] -الدر المنثور ذیل آیه.
[4] - اصول کافی ج /2 /51 ح 6 شرح مصطفوی.
[5] - تفسیر عیاشی ذیل آیۀ 3 مائده .
[6] - شواهد التنزیل لقواعد التفضیل 1 / 207.