سال ها بود كه در سینما چهره اش را ندیده بودیم، اما با یادآوری یا تماشای مجدد هرازچندگاهی آثاری از قبیل شوكران و جهان پهلوان تختی و سلطان، حضور پرقدرتش را از ذهن می گذراندیم و در انتظار فرصتی دوباره تا باز نگاه مان به یكی از بهترین بازیگران سینمایمان روشن شود. اما این انتظار نه در سالن نمایش سینما كه در مقابل قاب كوچك تلویزیون سرانجام سر آمد؛ آن هم در نقشی غریب كه ابهتش در تاریخی كهن و پرغبار نقش بسته و نامش یادآور انتقام و كین و خون است: مختار ثقفی كه در خونخواهی سیدالشهدا به پاخاست. می شود برای این نقش، نام های فراوانی را از بین بازیگران ایرانی مرور كرد و به پتانسیل ها و انطباق های احتمالی اندیشید، اما حالا كه هر جمعه شب مختارنامه را می بینیم، به نظر می رسد گزینه داوود میرباقری بهترین بوده است: فریبرز عرب نیا چنان می نماید كه گویی انگ نقش است و اكنون دیگر به سایر گمانه زنی ها نمی توان اعتماد كرد. اما چرا چنین است؟
آخرین نما از آخرین سكانس فیلم شوكران را یادتان هست؟ محمود و همسرش سوار اتومبیل اند كه در بین راه به موردی تصادفی می رسند و محمود بعد از آنكه از خودرواش پیاده می شود تا زن كشته شده در تصادف را ببیند، با حالتی گیج و منگ به اتومبیل برمی گردد و نگاه ماتش را به زاویه ای مبهم می دوزد. امان از این نگاه... انگار شوكران بدون این نگاه چیز مهمی كم دارد. كل درام و مفهوم و موقعیت و شخصیت در فیلم، اتكای نهایی اش به همین نگاه مات است و عرب نیاست كه تراژدی ایرانی فیلم را با چشمانش تكمیل می كند و مخاطب را در فضای موحش درونی و پیرامونی اش همراه می سازد. اگر برای هر بازیگری توانا، شاخصه ای خاص را قائل باشیم، مهم ترین ویژگی شمایل عرب نیا در چشمانش متمركز شده است و حالا با همین جلوه، در مختارنامه دارد غوغا می كند.
در این چند قسمت اولیه از مختارنامه كه در هفته های اخیر دیده ایم، مختار را در موقعیت های مختلفی مشاهده می كنیم. عاطفه مندی در مقابل همسر(عمره)، پشیمانی در مقابل آنچه از حسن بن علی(ع) دریغ داشت، خشم در برابر عمرسعد، كرنش در برابر بزرگانی مانند عمویش یا شیعیان حسین(ع) در كوفه، و... طبعاً برای هریك از این حالات متنوع و حتی متضاد، اقتضائات دیالوگ پردازی و میزانسن آرایی و... جلوه هایی مختلف منعكس می كنند، اما آنچه نقش اصلی را دارد، بازی ماهرانه عرب نیا با عمق و زاویه های نگاهش است كه می تواند عشق و تنفر و عصبیت و ایمان و شك را تبلور بخشد و حتی گاه با نگاهی خنثی، حرف هایی ناگفته را مطرح سازد. در مثال از مورد اخیر می توان صحنه جمع بزرگان كوفه را برای امضای دعوتنامه از امام حسین(ع) به یاد آورد كه مختار با نگاهی ابتدا خیره و سپس بی احساس از بین شان خارج می شود و بدون مهر زدن بر نامه قصد رفتن می كند. این نگاه در این لحظه خاص، حاكی از تاملی است كه در دعوت از حسین(ع) به ذهن او خطور كرده و فردیت متمایزش را از سایر یاران حضرت آشكار می سازد. اما نگاه بی زنگ كلام ناقص می نماید. عامل دوم توانایی عرب نیا در لحنی است كه برای ادای دیالوگ ها اتخاذ می كند.
باز می توان به تبعیت از موقعیت های مختلفی كه در برابر مختار ترسیم شده است، از گویش متنوعی سخن راند كه گاه به سلحشوری قهرمان می ماند و گاه به عاشقی دلخسته، گاه زمزمه ای ناپیدا از ضمیری پرغوغا خبر می دهد و گاه لرزه ای در اصوات، خشمی كنترل شده را تداعی می بخشد. سال ها بود كه دل مان برای تماشای شمایل یك قهرمان باورپذیر انسانی اما اسطوره ای در سیما و سینمایمان تنگ شده بود و حال مان از این همه بچه مثبت های تصنعی و كلیشه ای و سفارشی در فیلم ها و سریال ها و تله فیلم ها كه شعارهای فیلمنامه در دهان شان می ماسید به هم می خورد. اما حالا با دیدن عرب نیا در نقش قهرمانی كه تردید دارد، با خود واگویه می كند و از كابوس های وجدانش می گریزد، به هیجان می آییم و خودِ اسطوره ای درون مان را با تماشای پرسونای او پیدا می كنیم. این لذت قطعاً در قسمت های بعد كامل تر می شود؛ زمانی كه قهرمان ما خود در پی شهادت اسطوره بی مانند شیعیان، شمشیر انتقامش را از نامردان روزگار از نیام برمی كشد. چهره، چشمان و ندای عرب نیا در آن فضا بسیار مهیج خواهد بود.
منبع :پایگاه خبری ـ تحلیلی سینمای ما
