همیشه می گوییم که پیشگیری بهتر خوب این مورد در اتاق عمل هم صدق می نمیاد
در کنترل و پیشگیری از عفونت ناشی از اتاق عمل بر اساس نظام مراقبت عفونت های بیمارستانی توجه به سه مورد زیر به عنوان منشاء ایجاد عفونت باید مدنظر باشد:
· بیمار
· پرسنل اتاق عمل
· محیط اتاق عمل
الف) بیمار
در مورد بیمار باید مراقبت های قبل از عمل و آمادگی بیمار مد نظر باشد که با فرآیند های زیر قابل اعمال است
1) ارزیابی از نظر وجود عفونت:
a) قبل از عمل جراحی عفونت های سایر قسمت های بدن و دور از محل مشخص وتحت درمان قرار می گیرد و اعمال جراحی الکتیو تا حل مشکل عفونت به تأخیر انداخته می شود.
b) کنترل قند خون در بیماران مبتلا به دبابت
c) بیمار تشویق به ترک مصرف سیگار می شود(بیمار حداقل30 روز قبل از عمل،از کشیدن سیگار،پیپ،قلیان و جویدن تنباکو خودداری نماید)
d) از دادن محصولات خونی لازم برای بیمار دریغ نمی شود
e) وضعیت بیمار قبل از عمل از نظر هپاتیت B وHIV (اختیاری) مشخص می شود.
f) در صورتیکه بیمار چاق باشد قبل از عمل نسبت به کاهش وزن اقدام می شود.
2) دوش گرفتن با آنتی سپتیک قبل از عمل جراحی:
a) لازم است بیمار شب قبل از عمل دوش گرفته و یا با موار آنتی سپتیک حمام نماید.
3) چیدن موی محل عمل:
a) موهای محل عمل را مگر اینکه ایجاد مزاحمت برای عمل جراحی نماید اصلاح نمی کنند.
b) در صورت نیاز به اصلاح این کار بلافاصله قبل از عمل و با ماشین ریش تراش انجام می گیرد.
4) آماده نمودن پوست بیمار در اتاق عمل:
a) قبل از آماده کردن پوست بیمار با مواد آنتی سپتیک بطور کامل محل و اطراف محل برش جراحی را شسته و تمیز می نمایند.
b) ماده آنتی سپتیک مناسب برای آماده کردن پوست استفاده می شود.
c) این مواد را دایره وار از محل عمل به طرف محیط جهت آماده کردن پوست بکار می برند.
d) حتی الامکان اقامت قبل از عمل بیمار در بیمارستان را به حداقل می رسانند.
5) درمان پرسنل آلوده یا عفونی:
a) از شرکت پرسنل جراحی آلوده یا عفونت یافته تا زمان بهبودی در عمل خودداری می شود.
6) پیشگیری با آنتی بیوتیک قبل از عمل:
a) دادن آنتی بیوتیک به هیچ عنوان به معنی جایگزینی اقدامات مناسب کنترل عفونت در انجام جراحی نیست.
b) آنتی بیوتیک را فقط در مواردی بکار می برند که مشخص شده است از عفونت محل عمل جلوگیری خواهد کرد.
c) از آنتی بیوتیک های بی خطر(safe)،ارزان وباکتریسید با طیف وسیع استفاده می شود.
d) اولین دوز آنتی بیوتیک را در شروع جراحی تجویز می کنند.
e) سطح درمانی آنتی بیوتیک را در سرم و بافت محل عمل تا پایان دوره عمل و چند ساعت بعد از عمل در سطح درمانی نگه می دارند.
f) پروفیلاکسی را برای مدت طولانی بعد از عمل ادامه نمی دهند.
g) برای عمل سزارین پر خطر آنتی بیوتیک پروفیلاکسی را بلافاصله بعد از کلمپ کردن بند ناف بکار می برند.
h) قبل از جراحی های انتخابی کولورکتال،با استفاده از تنقیه و مسهل کولون را از نظر مکانیکی آماده می سازند و روز قبل از عمل از مواد ضدمیکروبی خوراکی غیر قابل جذب در دوزهای منقسم استفاده می نمایند.
i) برای پروفیلاکسی ضدمیکروبی بطور روتین از وانکومایسین استفاده نمی نمایند.
ب)پرسنل اتاق عمل
1) شستشوی جراحی دست یا مالش جراحی دست (Surgical handrub) باید قبل از عمل توسط پرسنل اتاق عمل اجرا شود.شستشوی جراحی دست در تمام اعمال جراحی تهاجمی و برای تمام پرسنل اتاق عمل شامل پزشکان،متخصصین بیهوشی وپرستاران لازم است.
2) ماسک جراحی استاندارد استفاده شود. در صورت مرطوب شدن، ودر بین اعمال جراحی باید عوض شود. ماسک را نباید از گردن آویزان کرد و یا به جبیب گذاشت و دوباره استفاده کرد. ماسک های با کارائی بالا در موارد احتمال بیماری سل استفاده می شود.
3) گان و آپرونهای ضد آب (پیش بند) از آلودگی بازوها،سینه ولباس پرسنل با خون و سایر مایعات بدن جلوگیری نموده و نیز از انتشار ارگانیسم از پرسنل به بیمارپیشگیری می کند. تمام پرسنل اتاق عمل باید از گان استریل استفاده نمایند.
4) شان استریل برای ایجاد سدی بین فیلد جراحی و منبع بالقوه باکتری استفاده می گردد.
5) تیم جراحی باید لباس های اتاق عمل شامل بلوز و شلوار پوشیده و روی آن گان بوشند.
6) کلاه مخصوص اتاق عمل باید استفاده شود.
7) برای پیشگیری از انتشار قطرات آلوده به چشم و بینی از محافظ چشم و صورت استفاده می گردد.
8) تعویض کفش انجام می گیرد در صورت احتمال آلودگی با خون یا مایعات بدن چکمه غیر قابل نفوذ آب پوشیده می شود.
9) ناخن ها کوتاه شده و نباید از ناخن مصنوعی استفاده گردد و از آویزان کردن جواهرات به دست و انگشتان و ساعد اجتناب کرد
10) دستکش لاتکس استریل جراحی توسط پرسنل اتاق عمل پوشیده می شود و در صورت آلودگی یا پاره شدن تعویض می شود. پوشیدن دو جفت دستکش احتمال آلودگی دست با خون یا مایعات بدن را کاهش می دهد.
11) در مواردیکه دستکش آلوده شده یا با دست برهنه تماس داشته یا تماس با هر چیز غیر استریل یا سوراخ شدن، نشت داشتن یا پارگی آن را تعویض می نمایند.
12) محوطه و محل عمل را مشخص و تا پایان عمل استریل نگه می دارند.
13) مناسب ترین راه تکنیک جراحی را به بهترین روش به اجرا می گذارند. کنترل خونریزی حین عمل و جابجائی آرام بافت محل عمل در کاهش عفونت بعد از عمل مؤثر خواهد بود.
14) در جراحی های پیوند و نیز در جراحی بیماران HBV،HCV وHIV مثبت از دو جفت دستکش استفاده می شود
ج) کنترل محیط اتاق عمل
1) حفظ سالم ترین محیط در محل انجام عمل:
a) اتاق اختصاصی برای انجام عمل جراحی و اقدامات تهاجمی یا وسایل و تجهیزات استریل مشخص می گردد.
b) ورود پرسنل به اتاق عمل محدود می گردد.
2) موقعیت اتاق عمل:
a) اتاق عمل باید از محل اصلی رفت و آمد بیمارستان و کریدور های آن مجزا باشد.
b) امکان دسترسی آسان به بخش های جراحی و اورژانس داشته باشد.
c) کف اتاق عمل از مواد مقاوم و دیوارهای آن از مواد قابل شستشوی غیر قابل جذب پوشیده شود.
d) اتاق عمل در ناحیه Aseptic قرار گیرد.
3) دما و رطوبت اتاق عمل:
a) مناسب ترین میزان رطوبت 55-50%
b) مناسب ترین دما یک درجه سردتر از محیط خارج از اتاق عمل می باشد(24- 18 درجه سانتیگراد)
4) تهویه اتاق عمل:
a) در اتاق عمل سیستم تهویه فشار مثبت برقرار می شود.
b) حداقل 15 بار تعویض هوا در ساعت انجام شده و حداقل 3 بارآن باید هوای تازه باشد.
c) ورود کل جریان هوا از سمت سقف و خروج آن نزدیک به کف زمین است.
d) تمام هوا باید فیلتر شده گردش مجدد داشته و تازه باشد.
e) به منظور پیشگیری از عفونت زخم جراحی از اشعه ماورای بنفش استفاده نمی شود.
f) بجز در مواقع عبور وسایل، پرسنل، و بیمار، درب های اتاق عمل بسته است.
g) برای انجام جراحی های ایمپلمنت، ارتوپدی، استفاده از اتاق عمل های مجهز به هوای مافوق تمیز مورد رسیدگی و مطالعه قرار دارد.
5) لوازم اتاق عمل:
وسایلی نظیر دستگاه ساکشن و ونتیلاتور باید برای پیشگیری از آلودگی بطور متناسب انتخاب شود. وسایل بکار رفته باید شمرده شود، کمتر مورد دستکاری قرار گیرد و برای استریل کردن به واحد استریل اتاق عمل فرستاده شود.
a) تمام وسایل اتاق عمل بر اساس دستورالعمل باید استریل شود.
b) فقط در مواقعی که باید از وسایل مراقبت از بیمار استفاده شود از روش فلاش برای استریل نمودن استفاده می شود.
6) پاک کردن و گندزدائی سطوح محیطی:
a) در مواقعی که در حین عمل جراحی، آلودگی قابل رویت سطوح یا تجهیزات با خون یا سایر مایعات بدن ایجاد شود قبل از عمل جراحی بعدی از گندزدائی مناسب برای تمیز کردن محل آلوده استفاده می شود.
b) بعد از آخرین عمل جراحی کف اتاق عمل با ماده گندزدای مناسب تمیز می گردد.
7) دفع زباله های اتاق عمل:
a) به علت خطر انتقال بیماری های منتقله از طریق خون زباله های اتاق عمل با کمترین دستکاری دفع می گردد.
b) مایعات بدن با پوشش حفاظتی مناسب مثل گان، اپرون و محافظ چشم دفع می شود.
c) لوازم نباید قبل از فرستادن به واحد استریل اتاق عمل(TSSU) شسته شوند.
d) گازهای مورد استفاده در کیسه های آلوده درست در محل استفاده قرار داده می شود.
e) بقیه زباله های آلوده طبق امکانات موجود جابجا می شود.
8) نمونه گیری میکروبیولوژیک:
a) نمونه گیری بصورت روتین از محیط اتاق عمل توصیه نمی شود. فقط تحت عنوان تحقیقات اپیدمیولوژیک از سطوح محیطی یا هوای اتاق عمل نمونه میکروبیولوژیک تهیه می شود.
9) آسپسی و تکنیک جراحی:
a) در زمان کار گذاشتن وسایل داخل عروقی (کاتترمرکزی) یا کاتترهای بیهوشی نخاعی یا اپیدورال یا در زمان توزیع و مصرف داروهای داخل وریدی اصول آسپسی رعایت شود.
b) وسایل و محلول های استریل را بلافاصله قبل از مصرف روی یکدیگر سوار یا مخلوط نمی کنند.
c) به بافت ها به آرامی دست می زنند، هموستاز مؤثری بر قرار می کنند، نسوج مرده و جسم خارجی را به حداقل می رسانند و فضای مرده در محل جراحی را از بین می برند.
d) در صورتیکه محل جراحی به شدت آلوده باشد بستن پوست را در مرحله اول به تأخیر می اندازند یا محل انسزیون را باز می گزارند تا در مرحله بعدی ترمیم گردد .
e) اگر درناژ لازم باشد از درن ساکشن بسته (هموواگ) استفاده می شود. درن را در محل انسزیون جداگانه و دور از انسزیون محل عمل جراحی قرار می دهند. هر چه سریعتر درن را خارج می نمایند.
10) مراقبت از انسزیون بعداز عمل جراحی:
a) اگر انسزیون در مرحله اول(زمان جراحی)بسته(بخیه)شده است،بعداز عمل به مدت 24 تا 48 ساعت از پانسمان استریل استفاده می نمایند.
b) قبل و بعد از تعویض پانسمان و در صورت هر گونه تماس با محل جراحی دست ها شسته می شود.
c) اگر نیاز به تعویض پانسمان محل انسزیون باشد از روش استریل استفاده می شود.
d) در رابطه با مراقبت صحیح از محل انسزیون علائم عفونت زخم و لزوم گزارش دهی چنین علایمی، به بیمار و خانواده وی آموزش داده می شود.
