تبیان، دستیار زندگی

1. تمام فقها فتوا داده اند که فراگرفتن حکم هر کاری که انسان انجام می دهد ، چه از عبادات باشد یا از معاملات و یا از کارهای عادی زندگی ، بر انسان واجب است.(1)
2. محقق بزرگ آیه الله نائینی قدس سره نقل کرده اند که شیخ انصاری قدس سره در رساله ی عملیه ی خود حکم فرموده بودند به فاسق بودن کسی که تعلم مسائل مورد ابتلاء را ترک کند و درصدد یادگرفتن آنها نباشد. (2)
3. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید: اف لکل مسلم لا یجعل فی کل جمعه یوما یتفقه فیه أمر دینه ، و یسال عن دینه؛ (3)
اف بر مسلمانی که از ایام هفته [ حداقل ] یک روزش را برای آشنا شدن با دینش قرار ندهد .
4. به خاطر آشنا نبودن با احکام اگر جاهل مقصر (4) باشد در بیشتر موارد عملش باطل است و اگر جاهل قاصر باشد در بعضی از موارد سبب بطلان عمل می گردد که در زیر اقسام و احکام آن بیان می گردد .

پی نوشت ها:
1. العروه الوثقی ، ج 1 ، فی التقلید ، مسأله 29 .
2. اجود التقریرات باب مقدمه ی واجب ، ص 158 .
3. بحارالانوار ، ج 1 ، ص 167 .
4. سؤال : ملاک جاهل مقصر بودن چیست و فرق آن با جاهل قاصر که معذور است ، چه می باشد؟
ج: ملاک ، التفات داشتن و احتمال بطلان و شک در صحت و عدم صحت عمل است به این معنا که اگر کسی احتمال بطلان عمل خاص را بدهد و در صحت آن شک داشته باشد و در عین حال سؤال نکند ، جاهل مقصر محسوب می شود و معذور نیست اما اگر التفات و توجه به جهل خود نداشته باشد و احتمال بطلان ندهد و عمل را صحیح بداند ، جاهل قاصر محسوب می شود و معذور است .
« جامع المسائل ، ج 2 ، ص 67 ، سؤال 33 و اجوبه الاستفتاآت ، ج 1 ، ص 19 ، سؤال 49 »

ممنون اوووووووووووووووج جان
مفید بود شدید

اعمال جاهل به احکام چند حالت دارد که بیان می شود

جاهل یا مقصر است یا قاصر

اگر مقصر باشد دو حالت دارد:


الف : ملتفت

اول: عمل بر خلاف واقع انجام شده است : باطل است مگر در دو مورد که به فتوای بیشتر فقها صحیح است :
1. در جهر و اخفات ( بلند و آهسته خواندن ) نماز، که اگر حکم آن را نمی دانسته ، صحیح است ، به شرط آن که توانسته باشد قصد قربت کند.
2. در ندانستن حکم شکسته خواندن نماز و باطل بودن روزه در سفر ، که اگر حکم را نمی دانسته صحیح است ، و اگر حکم را می دانسته و فراموش کرده و یا جهلش به موضوع بوده نه به حکم ، باطل می باشد.


دوم : عمل مطابق واقع انجام شده است :
الف : عمل عبادت نبوده است : صحیح است .
ب : عمل عبادت بوده است: قصد قربت نکرده است که عمل باطل است . قصد قربت از او صادر شده است : بعضی از فقها مطلقا باطل می دانند اگر چه مطابق با واقع عمل بوده باشد و بعضی قائل به تفصیل شده اند و بعضی فرموده اند: اگر عمل را به امید درک واقع به جا آورده باشد و مطابق با واقع یا فتوای مجتهدی که او وظیفه ی تقلید داشته انجام داده باشد صحیح است .


ب : غافل
با دو شرط صحیح است: 1. مطابق واقع یا فتوای مجتهد انجام داده باشد 2. در اعمال عبادی [که قصد قربت شرط صحت آن است] بخاطر غفلت توانسته باشد قصد قربت نماید.

جاهل قاصر : حکمش مانند جاهل مقصر غافل است .

عن مسعده بن زیاد قال: سمعت جعفر بن محمد علیهماالسلام و قد سئل عن قوله تعالی « فلله الحجه البالغه » فقال : « ان الله تعالی یقول للعبد یوم القیمه : عبدی کنت عالما ؟ فان قال: نعم ، قال له: أفلا عملت بما علمت؟ و ان قال : کنت جاهلا ، قال : أفلا تعلمت حق تعمل ؟ فیخصمه ، فتلک الحجه البالغه». (6)
شخصی به نام مسعده می گوید: خدمت حضرت صادق علیه السلام بودم که شخصی از آیه ی شریفه ی « فلله الحجه البالغه » ( برای خداوند حجت رسا و روشن است ) سؤال کرد، حضرت در پاسخ او فرمودند: « خداوند متعال در قیامت از هر بنده یک سؤال بیش نکرده و می فرماید: بنده ی من آیا می دانستی از تو چه می خواستم؟ اگر پاسخ دهد آری . خطاب می رسد پس چرا به آنچه می دانستی عمل نکردی ؟ و چنانچه بگوید نمی دانستم خداوند می فرماید: چرا یاد نگرفتی تا بدان عمل نمایی ؟ و این همان حجت رسا و روشن خداوند است.»

امام باقر علیه السلام می فرماید: بینا رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم جالس فی المسجد اذ دخل رجل فقام یصلی فلم یتم رکوعه و لا سجوده ، فقال صلی الله علیه و آله و سلم : « نقر کنقر الغراب، لئن مات هذا و هکذا صلاته لیموتن علی غیر دینی» ؛ (الفروع من الکافی ، ج 3 ، ص 268)

هنگامی که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در مسجد نشسته بودند ، مردی وارد شدو به نماز ایستاد ، لیکن رکوع و سجودش را صحیح انجام نداد . پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: « مانند کلاغ منقار به زمین زد، اگر این شخص بمیرد و نمازش به همین گونه باشد ، بر غیر دین من از دنیا رفته است ».

حضرت صادق علیه السلام می فرماید: أبصر علی بن أبی طالب علیه السلام رجلا ینقر صلاته ، فقال: منذکم صلیت بهذه الصلاه ؟ فقال: له الرجل: منذ کذا و کذا، فقال: مثلک عند الله مثل الغراب اذا نقر، لومت مت علی غیر مله أبی القاسم محمد ، ثم قال علی علیه السلام : ان اسرق الناس من سرق من صلاته .(وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 24)


حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام مردی را مشاهده کردند که رکوع و سجود نمازش را صحیح انجام نمی داد ( و به سرعت بدون رعایت واجبات آنها خم و راست می شد) حضرت فرمودند: چه مدت است که این گونه نماز می خوانی؟ عرض کرد فلان مدت . حضرت فرمودند: مثل تو در نزد خداوند مثل کلاغی است که به منقار به زمین می کوبد ، اگر باچنین وضعی بمیری به دین پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم از دنیا نرفته ای . سپس حضرت علی علیه السلام فرمودند: به تحقیق دزدترین دزدها کسی است که از نمازش بدزدد.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید: الصلاه کیل أو میزان. فمن أوفی وفی له . و من نقص فقد علمتم ما أنزل الله عزوجل فی المطففین؛ (محمدی ری شهری ، الصلاه فی الکتاب و السنه ، ص 34 )


نماز پیمانه یا ترازو است - هر کس تمام بیاورد - تمامش می دهند و هر کس کم گذارد ، می دانید که خداوند درباره ی کم فروشان چه نازل کرده است .

حضرت صادق علیه السلام می فرماید: اذا قام العبد فی الصلاه فخفف صلاته قال الله تبارک و تعالی لملائکته: أما ترون الی عبدی کأنه یری أن قضاء حوائجه بید غیری ؟! أما یعلم أن قضاء حوائجه بیدی!؛ (الفروع من الکافی ، ج 3 ، ص 269 )


هرگاه بنده به نماز می ایستد؛ ولی از نمازش کم می گذارد خداوند متعال به ملائکه می فرماید: بنده ام را می بینید گویا فکر می کند که کارهایش به دست غیر من درست می شود آیا نمی داند که کارهایش به دست من است .

حضرت صادق علیه السلام می فرماید: ان الرجل لیعبد الله أربعین سنه و ما یطیعه فی الوضوء . (بحارالانوار ، ج 77 ، ص 264 )

به تحقیق شخص ، چهل سال خداوند را عبادت می کند ولی یک وضوی خدایی نگرفته است .